Bóle pachwiny

Pachwina to zagłębienie pomiędzy brzuchem a przednio-przyśrodkową powierzchnią uda. Jest miejscem, w którym znajdują się ważne struktury anatomiczne. Pacjenci z bólami pachwiny trafiają do lekarzy różnych specjalności – chirurgów, ortopedów, urologów, wenerologów, internistów.
Ból w okolicy pachwiny może być objawem zarówno dysfunkcji narządów położonych w pachwinie, jak i wynikiem schorzenia toczącego się w odległych tkankach. Mówimy wtedy najczęściej o tak zwanym bólu rzutowanym.
Wybrane tkanki i narządy położone w okolicy dołu pachwinowego
●  Skóra, tkanka podskórna, powięzie, więzadła
●  Nerw udowy, żyła udowa, tętnica udowa
●  Nerw zasłonowy
●  U mężczyzn – powrózek nasienny
●  Mięśnie:
– mięsień prosty uda
– bliższe przyczepy mięśni przywodzicieli
– dalszy przyczep i ścięgno mięśnia biodrowo-lędźwiowego
– rozcięgno mięśnia skośnego brzucha zewnętrznego
●  Tkanki stawu biodrowego:
– kość łonowa, kość kulszowa, kość biodrowa, zbiegające się w panewce stawu biodrowego
– bliższy koniec kości udowej
– torebka stawu biodrowego
●  Węzły chłonne

Infekcje

Penetracja drobnoustrojów do tkanek kończyny dolnej powoduje reakcję odpornościową. Układ chłonny odgrywa ważną rolę w mechanizmach odporności swoistej, filtrując przesącz tkankowy i wychwytując obce elementy. Ważną barierą strażniczą w przypadku zakażeń kończyny dolnej są węzły chłonne pachwinowe. Nawet niewielkie skaleczenie stopy czy goleni, powikłane infekcją paciorkowcową, może wywołać powiększenie i bolesność węzłów. Jest to wyraz reakcji, polegającej na namnażaniu i dojrzewaniu limfocytów biorących udział w zwalczaniu intruzów. Infekcji towarzyszy na ogół gorączka, zaczerwienie skóry wzdłuż przebiegu naczyń chłonnych, a w badaniach krwi: podwyższenie OB, CRP, ilości białych krwinek. Do powiększenia węzłów chłonnych dochodzi również w przebiegu chorób wenerycznych, takich jak rzeżączka, kiła, czy wrzód weneryczny.
Uogólnione powiększenie węzłów chłonnych, z reguły niebolesnych, charakteryzuje niektóre rozrostowe choroby tkanki limfoidalnej, takie jak chłoniak.
Gruźlica to choroba, która wcale nie należy do historii medycyny. Wczesne objawy bywają trudno uchwytne, jednak w przypadku przejścia gruźlicy na układ kostny chory na ogół jest w złym stanie ogólnym. Zajęcie przez gruźlicę kręgosłupa powoduje destrukcję tkanki kostnej, formowanie się na przedniej powierzchni kręgów zbiorników płynu, który przemieszcza się w dół (tzw. ropnie opadowe). Zmiany takie mogą gromadzić się miednicy, powodując bóle i uwypuklenia w pachwinie.

Choroby tkanki nerwowej

Nerw udowy odpowiada za czucie na przedniej powierzchni uda i zaopatruje mięsień czworogłowy, którego zadaniem jest prostowanie kolana i zginanie biodra. Neuropatia (zaburzenia przewodzenia impulsów w nerwie, objawiające się zmianami czucia, bólami w zaopatrywanym regionie, a także osłabieniem i zanikami mięśni) może wystąpić w rozmaitych chorobach. Wybiórcze zajęcie nerwu udowego charakterystyczne jest dla cukrzycy.
Szczególnie bolesna może okazać się infekcja nerwu udowego w przebiegu półpaśca. Półpasiec wywoływany jest przez wirusa varicela zoster, odpowiadającego również za ospę wietrzną. Półpasiec występuje u osób mających w przeszłości kontakt z ospą wietrzną. Do ujawnienia infekcji może dojść w przypadku osłabienia odporności. Dla półpaśca, oprócz bólu, typowe jest występowanie pęcherzyków skórnych wzdłuż przebiegu nerwu.
Bóle w obszarze unerwianym przez nerw udowy i osłabienie wyprostu kolana występują w chorobach kręgosłupa, w przebiegu których dochodzi do ucisku na trzeci korzeń lędźwiowy. Zdarzyć się tak może między innymi w chorobie krążka międzykręgowego w przestrzeni L3-L4. Z reguły (choć nie zawsze) bólowi rzutowanemu w chorobie kręgosłupa towarzyszą bóle dolnego odcinka pleców, nasilające się przy zginaniu lub prostowaniu tułowia. Bóle w obrębie pachwiny mogą być powodowane również przez chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa, a także guzy i urazy w obrębie kręgosłupa.

Przepukliny

W okolicy pachwiny może pojawić się przepuklina pachwinowa (częstsza u mężczyzn) i przepuklina udowa (występująca zwykle u pań). Przepuklina polega na uwypukleniu otrzewnej wraz z zawartością (najczęściej pętle jelita) przez osłabione ściany brzucha. Zstępowanie jądra do moszny, odbywające się w życiu płodowym, leży u podstawy wad wrodzonych usposabiających do przepukliny u noworodków płci męskiej. Według danych American Academy of Pediatrics częstość wrodzonych przepuklin pachwinowych u dzieci wynosi 0,8-4,4%, zaś w grupie dzieci urodzonych przedwcześnie – od 16% do 25%. W wieku dorosłym pojawiają się przepukliny nabyte, związane z lokalnym zmniejszeniem wytrzymałości struktur powięziowych i wykonywaniem wysiłków statycznych. Prześlizgiwanie się jelit przez wrota przepukliny może powodować bóle i uwypuklanie się w pachwinie miękkiego guza.
Groźnym powikłaniem jest uwięźnięcie przepukliny. Wskutek przemieszczenia treści jelitowej, obrzęku lub zaciśnięcia wrót przepukliny, zawartość worka przepuklinowego nie może wrócić do jamy otrzewnej, czemu towarzyszą objawy mechanicznej niedrożności przewodu pokarmowego. Chory nie może oddać gazów i stolca. Uwięźnięcie przepukliny wymaga pilnego leczenia chirurgicznego.
Bóle rzutowane w okolicy pachwiny mogą występować w takich chorobach narządów wewnętrznych jak: zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie przydatków, zapalenie jądra, zapalenie najądrza, wodniak jądra czy kamica dróg moczowych.

Choroby naczyń

Tętniak aorty to groźna choroba polegająca na lokalnym poszerzeniu i balonowatym rozdęciu tej tętnicy. Pęknięcie tętniaka powoduje wewnętrzny krwotok prowadzący w 50-70% przypadków do zgonu. Powoli rozwijająca się zmiana może nie dawać przed długi czas niepokojących oznak. Bywa, że tętniak powoduje jedynie niespecyficzne bóle krzyża czy pachwiny, kierujące uwagę lekarza na schorzenia układu kostno-stawowego. Mylący może okazać się fakt, że bóle związane z tętniakiem nasilają się w czasie zwiększonej aktywności fizycznej. W przypadku podejrzenia tętniaka najprostszym badaniem diagnostycznym jest ultrasonografia jamy brzusznej i przestrzeni zaotrzewnowej. Badanie to może okazać się skuteczne również w wykrywaniu innych przyczyn bólów pachwiny, takich jak powiększenie węzłów chłonnych czy choroby układu moczowego.

Choroby stawu biodrowego

Charakter i nasilenie objawów chorób stawu biodrowego zależy od wieku.
Dysplazja stawów biodrowych to wrodzone zniekształcenie, polegające na niedorozwoju i wzajemnym nieprzystosowaniu panewki znajdującej się w miednicy i bliższego końca kości udowej. Po urodzeniu dysplazja może dawać jedynie dyskretne zaburzenia zakresu ruchów biodra, możliwe do wykrycia przez doświadczonego lekarza. Skuteczność terapii zależy od szybkości rozpoznania choroby. Nieleczona dysplazja prowadzić może do głębokich deformacji miednicy i kończyny dolnej, zaburzeń chodu i wczesnego powstawania zmian zwyrodnieniowych biodra.
U dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym najczęstszym objawem chorób biodra jest utykanie i ból w okolicy pachwiny.
Popularne przyczyny bólów biodra w wieku rozwojowym
●  Choroba Perthesa – martwica jałowa głowy kości udowej. Choroba początkowo objawia się utykaniem, ból we wczesnym okresie jest objawem niestałym. Lokalne zaburzenia ukrwienia głowy kości udowej, występujące w wieku rozwojowym, mogą mieć związek ze specyficznym ukrwieniem bliższego końca kości udowej. Wynikiem zmian martwiczych może być trwałe zniekształcenie i dysfunkcja stawu biodrowego, dlatego leczenie w aktywnej fazie choroby rozpoczyna się od odciążenia chorej kończyny.
●  Młodzieńcze złuszczenie głowy kości udowej. U niektórych dzieci dochodzi do samoistnego przemieszczenia głowy kości udowej względem szyjki. Deformacja następuje na poziomie chrząstki wzrostowej, która w wyniku działania nieznanych czynników (zaburzenia hormonalne, proces zapalny) cechuje się obniżoną wytrzymałością mechaniczną. Pozostawienie deformacji bez leczenia zwiększa ryzyko wystąpienia wczesnych zmian zwyrodnieniowych.
●  Przemijające zapalenie stawu biodrowego. Schorzenie o niejasnej przyczynie, będące prawdopodobnie następstwem infekcji bakteryjnej lub wirusowej. Cechuje się nagłym wystąpieniem utykania, bólu w pachwinie i gorączką. Objawy ustępują w ciągu kilku dni lub tygodni i nie pozostawiają trwałych następstw.
Bóle w godzinach porannych i narastające po dłuższym chodzeniu mogą być pierwszą oznaką choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego. Podrażnienie nerwu zasłonowego powoduje, że część chorych początkowo cierpi z powodu bólów rzutowanych odczuwanych w kolanie. Choroba jest wynikiem zmian w chrząstce stawowej i często bywa określana jako następstwo mechanicznego zużycia elementów stawu biodrowego.
Przewlekłe, uporczywe bóle pachwiny mogą być powodowane przez powolne złamanie szyjki kości udowej. Do uszkodzenia tego dochodzić może wskutek długotrwałego przeciążania okolicy biodra (np. forsownymi marszami po twardym gruncie), powodującego akumulację mikrourazów beleczek kostnych wspierających szyjkę.
W wieku podeszłym nawet błahy uraz może spowodować złamanie bliższego końca kości udowej. Przemieszczenie tkanek, krwiak, obrzęk powodują silne dolegliwości bólowe i uniemożliwiają chodzenie. Niekiedy jednak dochodzi do zaklinowania odłamów i wtedy objawy są słabo wyrażone. Przy obciążaniu biodra mogą wtedy występować bóle pachwiny.
Głowa kości udowej zaopatrzona jest przez skąpą ilość naczyń krwionośnych. Przebycie urazu biodra (złamanie szyjki kości udowej, złamanie dna panewki, zwichnięcie) stwarza ryzyko niedokrwienia i jałowej martwicy głowy kości udowej. Stan ten wywołuje deformację stawu biodrowego na skutek obciążania. Zmiany takie są nieodwracalne i powodują skrócenie kończyny, znaczne nieraz ograniczenie ruchomości stawu oraz bóle w pachwinie towarzyszące ruchom i obciążaniu.
Ból w pachwinie, utykanie, ograniczenie zakresu ruchów stawu biodrowego, przymusowe ustawienie kończyny, ocieplenie, a czasem – wyczuwalne zgrubienie w pachwinie to wczesne objawy zapalenia stawu biodrowego. Biodro jest drugą po kręgosłupie lokalizacją gruźlicy kostnej. Zapalenie stawu biodrowego powodowane przez inne bakterie jest z reguły gwałtowanie przebiegającą chorobą. Najczęściej chorują noworodki, niemowlęta i małe dzieci. Typową przyczyną jest przejście bakterii z innego ogniska ropnego w organizmie, z sąsiadujących kości lub tkanek miękkich, rzadziej zaś – bezpośrednie wprowadzenie infekcji do stawu (np. przez nakłucie). Aseptyczne zapalenie stawu biodrowego spotykane jest w schorzeniach reumatycznych, np. w reumatoidalnym zapaleniu stawów.
Guzy nowotworowe rozwijające się w miednicy i bliższym końcu kości udowej (najczęściej przerzuty z innych okolic) mogą objawiać się bólami biodra, nasilającymi się w nocy lub po wysiłku.

Bóle mięśniowe

Przemijające i różnie nasilone bóle w pachwinie towarzyszące chodzeniu i ruchom kończyny dolnej mogą mieć przyczynę w ostrym lub przewlekłym przeciążeniu mięśni. Bywają spowodowane urazem lub nadmiernym wysiłkiem fizycznym, a także zbyt intensywnym treningiem rozciągającym lub siłowym. Przewlekłe drażnienie mechaniczne powodować może zapalenie ścięgien, a także odczyn zapalny w kaletkach okołostawowych, np. w kaletce mięśnia biodrowo-lędźwiowego.
Przykłady badań dodatkowych pomocnych w diagnostyce bólu w obrębie pachwiny
●  Próba tuberkulinowa.
●  Oznaczanie liczby leukocytów.
●  CRP, OB, poziom fosfatazy zasadowej, czynnik reumatoidalny – badania wykonywane celem potwierdzenia lub wykluczenia zapalnej przyczyny dolegliwości
●  Badanie ultrasonograficzne – pozwala na wykrycie schorzeń dużych naczyń, układu moczowego (zapalenie nerek, kamica moczowa, wodonercze); umożliwia wykrycie wczesnych zmian w obrębie i w okolicy stawu biodrowego – zapalenia, zmian zwyrodnieniowych, przeciążeniowych i urazowych, uszkodzenia mięśni i ścięgien. Przesiewowe badanie USG stawów biodrowych wykonywane u niemowląt stanowi podstawę wczesnego rozpoznawani dysplazji biodra.
●  Badanie rentgenowskie: radiogram przeglądowy jamy brzusznej – pomocny w wykrywaniu kamicy moczowej, cech niedrożności przewodu pokarmowego (np. w przebiegu uwięźniętej przepukliny); radiogram stawu biodrowego – pomocny w wykryciu deformacji wrodzonych (dysplazja biodra), zmian zwyrodnieniowych, złuszczenia głowy kości udowej, wykrywa cechy złamań, uszkodzeń zapalnych.
●  Tomografia komputerowa pozwala uwidocznić strukturę tkanki kostnej, umożliwia precyzyjne obrazowanie zmian zapalnych, zwyrodnieniowych, ognisk martwicy jałowej, czy zmian destrukcyjnych w przebiegu nowotworów zlokalizowanych w obrębie miednicy i kości udowej. Tomografia komputerowa jamy brzusznej jest przydatna w diagnostyce schorzeń układu moczowego i obrazowaniu aorty.
●  Rezonans magnetyczny umożliwia szczegółowe obrazowanie tkanek miękkich okolicy pachwinowej, układu moczowego, kręgosłupa, jamy brzusznej. Badanie ma rozstrzygające znaczenie w diagnozowaniu nieprawidłowych mas i guzów w okolicy pachwinowej, jest pomocne w rozpoznawaniu choroby dyskowej kręgosłupa.
●  Badanie angiograficzne: pozwala z dużą dokładnością uwidocznić naczynia tętnicze.
●  Scyntygrafia kości – czułe, ale niespecyficzne badanie pozwalające na stwierdzenie obecności w kościach zmiany, powodującej lokalne zwiększenie przepływu krwi, przyspieszenie przemian metabolicznych. Na podstawie wyniku scyntygrafii nie da się rozróżnić, czy przyczyną zwiększonego gromadzenia znacznika w kości jest zmiana zwyrodnieniowa, zapalna, czy nowotworowa.

Aktualizacja: 2017-01-10
dr n. med. Piotr Tederko, ortopeda, traumatolog, specjalista rehabilitacji medycznej; Klinika Rehabilitacji Akademii Medycznej w Warszawie; Centrum Rehabilitacji STOCER w Konstancinie; Klinika PROMED w Warszawie

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować