Mechanizm powstawania bólu

Ból jest doznaniem czuciowym, związanym zarówno z działaniem uszkadzającego bodźca (lub też bodźca, którego działanie zagraża wystąpieniem takiego uszkodzenia), jak i spostrzeżeniem powstającym na podstawie psychicznej interpretacji zachodzących zjawisk, zmodyfikowanym przez wcześniejsze doświadczenia i psychosomatyczne uwarunkowania.
Podstawową funkcją bólu w ustroju jest jego ostrzegająco- ochronne działanie. Przemijający ból fizjologiczny (wywołany przez bodziec nieuszkadzający tkanek) pojawi się wtedy, gdy np. dotkniemy gorącego przedmiotu, a naszą natychmiastową reakcją będzie usunięcie się z obszaru zagrożenia w obawie przed uszkodzeniem.
Natomiast w przypadku urazów obejmujących głębokie struktury somatyczne (skręcenia, złamania) towarzyszący im ból wymusza ograniczenie aktywności, a współwystępująca z bólem nadwrażliwość dodatkowo eliminuje wszelkie kontakty, przez co zmniejsza się potencjalne ryzyko dalszego uszkodzenia lub nasilenia zmian patofizjologicznych.
Wzrost wrażliwości ułatwia także zdrowienie poprzez minimalizowanie możliwości wystąpienia dalszych uszkodzeń na drodze eliminacji wszystkich bodźców, a nie tylko bodźców szkodliwych.
Ból trzewny natomiast jest spowodowany patologicznymi procesami mającymi miejsce w narządach wewnętrznych zlokalizowanych w klatce piersiowej, jamie brzusznej oraz miednicy.
Ból występujący w czasie uszkodzenia, choroby lub pojawiający się po zabiegu operacyjnym nosi nazwę bólu klinicznego i inicjuje segmentarną i ponadsegmentarną odpowiedź ośrodkowego układu nerwowego (OUN), która pomaga ustrojowi utrzymać homeostazę w okresie rozwoju procesu patologicznego.
Reakcje te dotyczą przede wszystkim zmian w krążeniu (przyśpieszenie akcji serca, wzrost rzutu serca, wzrost przepływu w mózgu i mięśniach) oraz oddychaniu (przyśpieszenie i pogłębienie oddechów).
Są one określane mianem atawistycznych i celem ich jest przystosowanie organizmu do działań o charakterze „walki lub ucieczki”.
Jednakże utrzymywanie się tych zmian przez dłuższy czas, jak i fakt, że ostry ból jest jednym z istotnych czynników generujących odpowiedź ustroju na uraz, sprawia, iż pomimo korzystnego dla ustroju działania stymulacji bólowej w początkowym okresie rozwoju procesu patologicznego jej utrzymywanie się (brak skutecznego uśmierzenia bólu) jest przyczyną występowania wielu powikłań.
Należy podkreślić również fakt, że ok. 30% populacji nie odczuwa bólu nawet przez kilka minut lub godzin po zadziałaniu urazu.
Zjawisko to nosi nazwę analgezji wywołanej przez stres (stress induced analgesia) i jest wynikiem aktywacji endogennych układów antynocyceptywnych w następstwie działania szczególnie nasilonych czynników emocjonalnych (sporty walki, wypadki komunikacyjne, „gorączka bitwy”).
W przeważającej większości przypadków prawidłowo prowadzone postępowanie przeciwbólowe oraz proces naturalnego zdrowienia sprawiają, że ból zwykle zanika po upływie kilku lub kilkunastu dni.
Jednakże w przypadku braku lub też nieskutecznej terapii przeciwbólowej utrzymujący się ostry ból powoduje narastanie zmian patofizjologicznych w OUN (neuroplastyczność OUN) i ostra postać bólu może przekształcić się w przewlekły (przetrwały) zespół bólowy.
Dlatego też niezależnie od humanitarnej przesłanki uśmierzania ostrego bólu postępowanie przeciwbólowe jest konieczne do zahamowania rozwoju całej kaskady patofizjologicznych procesów w ustroju.
Ból może powstawać zarówno w wyniku podrażnienia receptorów bólowych, nocyceptorów – ból receptorowy, jak i w następstwie uszkodzenia somatosensorycznych struktur układu nerwowego – ból niereceptorowy – neuropatyczny.
Może pojawiać się także bez towarzyszącego uszkodzenia tkanek, jednakże jest odnoszony przez chorego do takiego uszkodzenia – ból niereceptorowy – psychogenny.
 
Dodano: 2017-05-26

Fragment pochodzi z książki

Jerzy Wordliczek, Jan Dobrogowski (red. nauk.), Leczenie bólu, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować