Zalecenia żywieniowe dla osób z cukrzycą typu 2

Dieta w leczeniu cukrzycy typu 2 ma na celu uzyskanie optymalnego stężenia glukozy we krwi, prawidłowego profilu lipidowego, a także – odpowiednich wartości ciśnienia tętniczego. Utrzymanie tych parametrów na odpowiednim poziomie redukuje ryzyko wystąpienia powikłań cukrzycy.
Około 80% pacjentów z cukrzycą typu 2 to osoby otyłe. Otyłość zwiększa ryzyko bowiem ryzyko wystąpienia tej formy cukrzycy. W przypadku osoby ze wskaźnikiem masy ciała (BMI) powyżej 35, ryzyko rozwoju cukrzycy jest 20-krotnie wyższe niż w przypadku osoby z BMI mieszczącym się w granicach normy. Prawdopodobieństwo rozwoju cukrzycy typu 2 wzrasta również proporcjonalnie do czasu utrzymywania się otyłości – osoby z otyłością utrzymującą się od 10 lat (BMI >30) są narażone na rozwój tej choroby dwa razy bardziej niż osoby, u których podobne wartości BMI występują od 5 lat. Ważne jest więc, aby u chorego z cukrzycą dążyć do utrzymania prawidłowej masy ciała. Obniżenie wagi powoduje poprawę wskaźników gospodarki węglowodanowej i lipidowej. Masę ciała należy jednak obniżać powoli i systematycznie, tj. o 5-10% w ciągu 3-6 miesięcy.
Główną przyczyną zgonów wśród chorych na cukrzycę jest miażdżyca i jej powikłania. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z powodu chorób sercowo-naczyniowych umiera przedwcześnie 50-80% chorych na cukrzycę typu 2. Ryzyko zgonu sercowo-naczyniowego u cukrzyków jest więc blisko 3-krotnie wyższe niż u osób zdrowych.
Wyniki licznych badań wskazują, że zmiana stylu życia jest najlepszą metodą profilaktyki cukrzycy typu 2 i jej powikłań. W grupie osób, w której zastosowano modyfikację stylu życia (redukcję masy ciała poprzez zmianę diety oraz wzrost aktywności fizycznej) ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 zmniejszyło się o 58%, w porównaniu do 31% w grupie, w której stosowano lek – metforminę.
U osób z nadmierną masa ciała, chorych na cukrzycę typu 2, w celu redukcji wagi zaleca się dietę o niższej podaży kalorii w połączeniu ze zwiększoną aktywnością fizyczną. Według stanowiska Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2007 roku, dla większości otyłych pacjentów diety odchudzające powinny dostarczać w ciągu doby co najmniej 1000-1200 kcal (kobiety) i 1200-1600 kcal (mężczyźni).
Węglowodany powinny pokrywać 45-50% zapotrzebowania energetycznego i pochodzić z produktów bogatych w błonnik pokarmowy i o niskim indeksie glikemicznym (IG poniżej 50). Spożycie pokarmu zawierającego węglowodany powoduje wzrost poziomu glukozy we krwi. Wzrost tego parametru po spożyciu określonego pokarmu określa się jako efekt glikemiczny. Im niższa wartość indeksu glikemicznego (IG) danego produktu, tym niższy poziom glukozy we krwi po jego spożyciu. Przykładowe produkty o niskim indeksie glikemicznym (poniżej 50) to: pełnoziarnisty chleb (IG 45), pumpernikiel (IG 40), niedojrzały banan (IG 30), pomarańcza (IG 43), cebula (IG 15), fasola gotowana (IG 33), grejpfrut (IG 25), jabłko (IG 36), marchew świeża (IG 33), mleko (IG 37), jogurt (IG 47), soczewica (IG 36). Produkty o wysokim IG (powyżej 70) to: ziemniaki puree (IG 90), biały chleb (IG 70), ryż biały gotowany (IG 70), miód (IG 73, marchew rozgotowana (IG 85), frytki (IG 95), daktyle (IG 103). Indeks glikemiczny pokarmu zależy od jego oporności na trawienie i wchłanianie oraz sposobu przygotowania (np. długość gotowania prowadzi do wzrostu zawartości skrobi łatwo poddającej się trawieniu). Właśnie dlatego ryż biały ma wyższy IG od ryżu brązowego, a warzywa gotowane – od warzyw surowych.
Zawartość błonnika pokarmowego w diecie powinna wynosić 20-35 g na dobę. Dieta bogata w błonnik pokarmowy i zawierająca produkty o niskim indeksie glikemicznym zapewnia niższy poposiłkowy poziom glukozy i insuliny oraz wpływa korzystnie na profil lipidowy i wrażliwość tkanek na insulinę, przez co odgrywa rolę w kontroli cukrzycy.
Wśród pokarmów będących źródłem węglowodanów należy wybierać produkty zbożowe z pełnego przemiału, np. pieczywo razowe i pełnoziarniste zamiast białego, nierozgotowane kasze gruboziarniste, makaron gotowany al dente (na półtwardo), a także warzywa – najlepiej surowe lub nierozgotowane, gotowane, nietłuczone ziemniaki, nasiona roślin strączkowych.
Posiłki należy spożywać regularnie, 4-6 razy dziennie, o stałych porach. Ilość węglowodanów powinna być rozłożona równomiernie na poszczególne posiłki.
Do słodzenia potraw nie należy używać cukru. Jako jego alternatywa dozwolone są słodziki (aspartam, sacharyna, acesulfam K), stosowane w zalecanych przez producenta dawkach.
Należy pamiętać, że owoce zawierają węglowodany proste – glukozę i fruktozę. Dlatego należy ograniczyć ich udział w diecie chorych na cukrzycę.
Tłuszcze powinny pokrywać 30-35% wartości energetycznej diety. Tłuszcze nasycone powinny stanowić mniej niż 10% wartości energetycznej diety. Jednak u chorych, u których stężenie frakcji LDL cholesterolu wynosi powyżej 100 mg/dl, ilość tę należy zmniejszyć poniżej 7%. Taka redukcja zawartości nasyconych kwasów tłuszczowych w diecie może bowiem skutkować zmniejszeniem się stężenia frakcji LDL cholesterolu aż o 8-10%.
Tłuszcze wielonienasycone powinny stanowić 6-10% wartości energetycznej diety, z czego 5-8% to kwasy tłuszczowe omega-6, a pozostałe 1-2% – kwasy omega-3. Dobrym źródłem kwasów tłuszczowych omega-3 są tłuste ryby morskie (makrela, śledź, łosoś atlantycki, halibut) oraz oleje: sojowy, lniany i rzepakowy. Natomiast duże ilości kwasów omega-6 zawiera olej słonecznikowy, kukurydziany i z wiesiołka. Spożywanie ryb morskich (takich jak makrela, śledź i sardynka) zaleca się co najmniej 2 razy w tygodniu, właśnie ze względu na wysoką zawartość kwasów tłuszczowych z grupy omega-3. Powoduję one obniżenie krzepliwości krwi, a także zmniejszają we krwi poziom triglicerydów, redukując tym samym ryzyko miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca i zawałów.
Zawartość cholesterolu w diecie chorych na cukrzycę typu 2 powinna być niższa niż 300 mg na dobę. U pacjentów, u których poziom frakcji LDL cholesterolu jest wyższy lub równy 100 mg/dl, dobowe spożycie cholesterolu należy jednak zredukować poniżej 200 mg. Niezwykle istotne jest zmniejszenie zawartości w diecie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego. Produkty zawierające tłuszcze zwierzęce – tłuste mięso, tłuste wędliny, smalec, masło, boczek, sery żółte i topione, tłuste mleko – są bogate w nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol. Należy również ograniczać spożycie izomerów trans nienasyconych kwasów tłuszczowych. Ich głównym źródłem są produkty typu fast-food oraz wyroby cukiernicze.
Białko powinno stanowić 15-20% wartości energetycznej diety cukrzyka. Spośród produktów białkowych wskazane jest bardzo chude mięso (kurczaka i indyka, bez skóry) i bardzo chude gatunki wędlin. Jak już wspomniano, dwa razy w tygodniu należy spożywać ryby morskie. Jako alternatywę produktów mięsnych, w diecie należy uwzględnić także bogate w białko dania z nasion roślin strączkowych. Są one bogate w białko roślinne i błonnik; zawierają także duże ilości flawonoidów, które zmniejszają ryzyko rozwoju miażdżycy.
Z produktów mlecznych należy wybierać te zawierające 0% lub 0,5% tłuszczu. W ten sposób dodatkowo obniża się zawartość w diecie nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu. Warto wiedzieć, że do jogurtów i mlecznych produktów owocowych często dodawany jest cukier. Lepiej jest więc wybierać produkty naturalne. Mleko i napoje mleczne zawierają także naturalny cukier – laktozę, w związku z tym ich spożycie może powodować wzrost stężenia glukozy we krwi. U niektórych osób po spożyciu napojów mlecznych – szczególnie w posiłku porannym – wzrost ten jest znaczny. Dlatego spożywanie napojów mlecznych zaleca się podczas późniejszych posiłków i w mniejszych ilościach.
W prewencji nadciśnienia tętniczego zaleca się ograniczenie spożycia soli kuchennej (do 5g na dobę). Zamiast soli, w celu poprawy walorów smakowych potraw należy stosować duże ilości świeżych lub suszonych ziół.
Każdego dnia należy wypijać od 1,5 do 2 litrów płynów. Osoby z cukrzycą mogą pić wodę mineralną, napoje niesłodzone cukrem, herbatki ziołowe i owocowe.
dr Katarzyna Wolnicka, specjalista dietetyk; Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie (2008-02-12)

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować

Zobacz także