Wady postawy u dzieci i młodzieży

Podział ze względu na wiek wyróżnia skoliozy wczesnodziecięce, dziecięce i młodzieńcze.

Boczne skrzywienia kręgosłupa można też klasyfikować ze względu na ich lokalizację i kierunek wychylenia łuku (np. jednołukowa skolioza prawostronna piersiowa, dwułukowa skolioza piersiowo-lędźwiowa).

W zależności od stopnia zaawansowania zmian, wyróżnia się następujące stadia skoliozy:

– postawa skoliotyczna – występuje asymetria ustawienia barków, łopatek, trójkąta talii; jest to wstępne stadium wady, nie dochodzi jeszcze do bocznego skrzywienia kręgosłupa;

– skolioza I° – skrzywienie do 30°, zmiany dotyczą mięśni i więzadeł, bez zmian kostnych;

– skolioza II° – wartości kątowe do 60°, występują zmiany w kręgach i krążkach międzykręgowych, kręgosłup ulega zrotowaniu, powstaje garb żebrowy;

– skolioza III° – wartości kątowe powyżej 60°, daleko posunięte zmiany strukturalne, jak torsja i sklinowacenie kręgów, deformacje żeber i miednicy.

Istnieje również podział ze względu na przyczyny powstawania skolioz. Wyróżnia on skoliozy:

– kostnopochodne (osteopatyczne),

– neuropochodne (neuropatyczne),

– mięśniopochodne (miopatyczne),

– idiopatyczne (o nieznanej przyczynie) – stanowią 80-90% wszystkich przypadków bocznego schorzenia kręgosłupa.

Leczenie skoliozy należy rozpocząć wcześnie – w momencie rozpoznania wady. Powinno ono trwać do ukończenia wzrostu kostnego.

Leczenie jest długotrwałe. Niewielkie zmiany, tzn. postawę skoliotyczną, można wyleczyć rehabilitacją. W szkole często prowadzona jest gimnastyka korekcyjna, polegająca na ćwiczeniach wzmacniających „gorset mięśniowy”.

Skoliozy o wartościach kątowych około 20-40° leczy się m.in. przy użyciu gorsetu ortopedycznego, który ma za zadanie zatrzymać postęp skrzywienia. Jednak jego stosowanie wiąże się też z niebezpieczeństwem pogłębienia wady – jeżeli dziecko nie będzie ćwiczyło. Gorset zwalnia bowiem pacjenta z konieczności czynnego utrzymania właściwej postawy. Zatem przy jego stosowaniu istnieje konieczność wzmacniania mięśni posturalnych.

Czasami – przy wysokich wartościach kątowych skrzywienia, jego progresji, a także z uwagi na ból i ze względów estetycznych, wskazane jest leczenie operacyjne skoliozy.

W leczeniu zachowawczym skolioz stosuje się metody:

– neurofizjologiczne – polegające na poprawie funkcji związanych ze sterowaniem postawą ciała; oprócz działania korekcyjnego dąży się do poprawy czucia postawy lub modyfikuje się ją w kierunku prawidłowej (m. in. metoda Brunkowa, PNF, feedback, E-technik);

– aktywnie redresujące (m. in. Klappa, Macocha, Malawskiego, Dobosiewicza);

– wyrabiające świadomość własnego ciała i rozluźniające mięśnie (relaksacja Jacobsona, trening autogenny Schultza, ćwiczenia według Lowena).

Rehabilitacja w wadach postawy opiera się na ćwiczeniach oddechowych, prawidłowym ustawieniu miednicy, ćwiczeniach korygujących, ćwiczeniach mięśni grzbietu i pośladków, ćwiczeniach mięśni brzucha, ćwiczeniach antygrawitacyjnych i ćwiczeniach „czucia” ciała w przestrzeni.

Ćwiczenia oddechowe. Ich celem jest wzmocnienie mięśni oddechowych oraz nauka prawidłowego i płynnego oddychania. Skutkuje to polepszeniem ruchomości klatki piersiowej. W ćwiczeniach oddechowych wykorzystuje się ruchy kończyn górnych, dzięki czemu zwiększa się zakres wdechu i wydechu.

Ćwiczenia ustawienia miednicy mają zasadnicze znaczenie dla ustawienia i funkcji całego kręgosłupa. Ich celem jest zmniejszenie przodopochylenia miednicy oraz nauka właściwego jej utrzymywania w trakcie wykonywania ruchów kończyn górnych i dolnych.

Ćwiczenia mięśni grzbietu, pośladków i brzucha. Rozpoczyna się je od pozycji izolowanych (w leżeniu, w siadzie), zwracając uwagę na ustawienie miednicy. Następnie przechodzi się do ćwiczeń w pozycji stojącej. Ćwiczenia mięśni brzucha zapobiegają pogłębianiu lordozy w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.

Ćwiczenia antygrawitacyjne. Czynne rozciąganie i prostowanie kręgosłupa wykonuje się w pozycji stojącej (np. opierając się plecami o ścianę). Istotą ćwiczenia jest wypychanie do góry głowy obciążonej woreczkiem z piaskiem (o wadze 250-500 g).

Ćwiczenia „czucia” ciała w przestrzeni. Przywrócenia albo nauczenia pacjenta tzw. czucia ciała w przestrzeni dokonuje się przed lustrem, po uprzednim wytłumaczeniu dziecku zasad fizycznych utrzymania poprawnej postawy ciała.

Pomocniczą rolę w rehabilitacji wad postawy spełnia gimnastyka zespołowa (po przygotowaniu ćwiczeniami indywidualnymi). Gimnastyka zespołowa prowadzona jest zwykle w zespołach 8-10 osobowych. W przypadku małych dzieci ćwiczenia prowadzi się w formie zabawowej, przy czym grupy są mniejsze: po 4-5 osób. Niezwykle pożyteczne jest również pływanie – w trakcie rehabilitacji wykorzystuje się elementy jego nauki.

Tak jak wspomniałam na początku – ruch, odpowiednio dobrany, jest kluczem do sukcesu, który stanowi uzyskanie i utrzymanie prawidłowej postawy ciała. Należy więc podtrzymywać u dziecka naturalną potrzebę ruchu i wykorzystać ją w dobrym kierunku.