Bóle wzrostowe kończyn dolnych

Napadowe obustronne bóle kończyn dolnych pojawiające się w godzinach popołudniowych lub w nocy to typowe objawy zespołu chorobowego, znanego pod nazwą bólów wzrostowych.
Opisane powyżej dolegliwości są częstą przyczyną wizyt u pediatry. Bóle wzrostowe mogą dotyczyć od 3% do 37% populacji dzieci w wieku 3-12 lat. Podstawowym zadaniem w diagnostyce tego problemu jest wykluczenie innych schorzeń, które mogą być przyczyną nocnych bólów kończyn, a nie mieć tak nieszkodliwej natury.
Ból wzrostowy zlokalizowany jest najczęściej w przedniej części goleni, w dole podkolanowym, w łydkach, udach i nie dotyczy stawów. Nie towarzyszy mu obrzęk, zaczerwienie ani uczucie sztywności. Pozostawiony bez leczenia, ból ustępuje samoistnie w ciągu kilku minut lub po godzinie. Rankiem dziecko budzi się bez bólu. Dolegliwości nie towarzyszą zniekształcenia kończyn. W badaniach dodatkowych nie stwierdza się podwyższenia znaczników wskazujących na obecność procesu zapalnego. Doktor Colin Macarthur ze Szpitala Dziecięcego w Toronto w Kanadzie twierdzi, że przynajmniej 19% zgłaszających się z bólami wzrostowymi kończyn kierowanych jest na badania radiologiczne.
Choroba, jakkolwiek niegroźna i z biegiem lat ustępująca bez śladów, w okresie nasilonych dolegliwości może być przyczyną znużenia w ciągu dnia, absencji szkolnej i gorszych wyników w nauce.

Dlaczego niektóre dzieci cierpią, a inne nie?

Bóle wzrostowe nie u wszystkich chorych przebiegają w ten sam sposób. Istnieje grupa dzieci, które cierpią okazjonalnie i mają łagodne dolegliwości, których nie zgłaszają rodzicom. W cięższych przypadkach silne bóle powracają co noc. Wśród dzieci badanych przez doktora Philipa J. Hashkesa, reumatologa z Cleveland Clinic w Ohio, 43% ma ataki nie rzadziej niż raz w tygodniu. Rodzice, najbardziej wnikliwi obserwatorzy, są nawet w stanie przewidzieć, której nocy wystąpi ból. Przeważnie pojawia się on po intensywniejszym wysiłku fizycznym lub w okresie, kiedy dziecko ma po prostu gorszy nastrój.
Wzrost kości nie odbywa się w sposób ciągły. Charakteryzuje się skokami, podczas których dochodzi do intensywnego przyrostu długości kości, i okresami mniej nasilonych zmian. Istnieją teorie, zgodnie z którymi w czasie skoków wzrostowych dochodzi do zwiększenia napięcia mięśni, co w rezultacie powiększa ich wrażliwość na ból, zwłaszcza po większym wysiłku. Orit Friedland z Uniwersytetu w Tel-Aviwie zaobserwował, że kość piszczelowa dzieci cierpiących na bóle wzrostowe w tej okolicy ma w porównaniu do zdrowych rówieśników zmniejszoną szybkość przewodzenia fali ultradźwiękowej (parametr, który według niektórych badaczy świadczy o wytrzymałości mechanicznej kości), co mogłoby potwierdzać hipotezę, że bóle wzrostowe to w istocie objaw zespołu przeciążeniowego, występującego u ruchliwych kilkulatków. Profesor Peter Malleson, pediatra z Uniwersytetu Kolumbii Brytyjskiej w Vancouver w Kanadzie podkreśla, że jedną z przyczyn przewlekłych lub nawracających dolegliwości bólowych ze strony układu mięśniowo-szkieletowego jest wiotkość stawów.
Angela Evans, fizjoterapeutka z Uniwersytetu Południowej Australii, przyczyny bólów wzrostowych upatruje w nagminnie występującej u dzieci koślawości stępu, mogącej prowadzić do płaskostopia. Zaobserwowała ona ustępowanie dolegliwości po zastosowaniu wkładek wyrównujących ustawienie kości piętowej. Większość ortopedów uznaje niewielką koślawość stępu za zjawisko naturalne, mające tendencję do samoistnego ustępowania po 4 roku życia i jest ostrożna w korygowaniu tego ustawienia.
Doktor Hashkes stwierdził występowanie obniżenia progu bólowego u dzieci z bólami wzrostowymi. Oznacza to, że określony bodziec, przez większość osób odbierany jako np. niebolesny ucisk, u dzieci z bólami wzrostowymi będzie rejestrowany jako ból.
Ból występuje nie tylko w efekcie zmian organicznych. Jest zjawiskiem pozostającym w silnym związku z przeżyciami emocjonalnymi, które mogą go wywoływać, nasilać lub osłabiać. Nawracające bóle brzucha, głowy, a także bóle kończyn mogą występować jako reakcja lękowa, efekt tłumienia stresu czy przejaw patologii rodzinnej.

Jak leczyć bóle wzrostowe?

Podstawą skutecznej i racjonalnej terapii jest właściwe rozpoznanie problemu na podstawie badania lekarskiego.
Uspokojenie dziecka i rodziców, że bóle wzrostowe to stosunkowo częste i niegroźne zjawisko, mające tendencję do samoistnego ustępowania, pozwala na zredukowanie lęku towarzyszącego dolegliwościom i często jest wystarczającym działaniem terapeutycznym. W pozostałych przypadkach u dzieci z bólami wzrostowymi zaleca się masowanie nóg lub doraźne podawanie leków przeciwbólowych (np. paracetamolu). Rodzice, którzy na podstawie zachowania dziecka potrafią przewidzieć pojawienie się nocnego bólu, mogą zapobiegawczo podać wieczorem lek przeciwzapalny o długim czasie działania.

Aktualizacja: 2017-01-10
dr n. med. Piotr Tederko, ortopeda, traumatolog, specjalista rehabilitacji medycznej; Klinika Rehabilitacji Akademii Medycznej w Warszawie; Centrum Rehabilitacji STOCER w Konstancinie; Klinika PROMED w Warszawie

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować