Starzenie się skóry

Poszukiwanie sposobu na zachowanie młodego wyglądu nie jest zjawiskiem nowym. Już w starożytnym Egipcie kobiety, kąpiąc się w kwaśnym mleku, nieświadomie wykorzystywały wygładzające i nawilżające właściwości kwasu mlekowego. W dawnej Turcji opalano twarz ogniem, aby wywołać efekt złuszczenia i odnowy naskórka. Indianki w celu poprawy kondycji skóry stosowały specjalną papkę złożoną z pumeksu i moczu. Dzisiejsza kosmetologia i medycyna oferują znacznie więcej możliwości utrzymania młodości skóry, niż miało to miejsce w przeszłości, a niejednokrotnie pomagają przywrócić jędrność i gładkość skórze dojrzałej, z już widocznymi oznakami starzenia.
Kluczową rolę w procesie starzenia się skóry odgrywają komórki tzw. fibroblasty. Produkują one między innymi kolagen (stanowiący około 70% suchej masy skóry) i elastynę (3%) oraz składniki macierzy pozakomórkowej, wśród których ważne miejsce zajmuje kwas hialuronowy. Utworzone z kolagenu i elastyny włókna budują w skórze swoiste rusztowanie, które sprawia, że jest ona elastyczna i odporna na rozciąganie. Z kolei kwas hialuronowy, dzięki zdolności wiązania dużych ilości wody, zapewnia skórze odpowiednie nawilżenie. Z wiekiem metabolizm fibroblastów ulega spowolnieniu. Szacuje się, że z każdym rokiem ilość kolagenu w skórze spada o około 1%. Pozostałe włókna kolagenowe stają się twarde, sztywne i pofałdowane, natomiast włókna elastyny ulegają pofragmentowaniu i zniekształceniu. Zmniejsza się także ilość i jakość kwasu hialuronowego, spada synteza ceramidów (substancji lipidowych uszczelniających naskórek), ograniczeniu ulega produkcja potu i łoju, co łącznie doprowadza do odwodnienia skóry. Z wiekiem skóra staje się cieńsza, mniej elastyczna, słabiej napięta, wysuszona i pomarszczona.
Pierwsze zmarszczki pojawiają się już około 25.-30. roku życia. Określane są jako zmarszczki mimiczne, ponieważ powstają w związku z ruchem mięśni mimicznych twarzy, np. kiedy marszczymy brwi lub się śmiejemy. Są to np. zmarszczki wokół oczu, powszechnie określane jako „kurze łapki” czy pionowe i poziome zmarszczki czoła. Z czasem uwidaczniają się zmarszczki nie związane z mimiką, utrzymujące się także w czasie spoczynku – zmarszczki statyczne, np. pogłębione bruzdy nosowo-wargowe czy zmarszczki wokół ust.

Jakie są przyczyny starzenia się skóry?

Starzenie się skóry jest naturalnym procesem wynikającym z upływu czasu i polegającym na zmniejszeniu aktywności komórek oraz spowolnieniu mechanizmów odnowy. Na jego przebieg mają wpływ zarówno czynniki wewnętrzne jak i zewnętrzne. Do pierwszej grupy należą geny oraz zmiany hormonalne, które warunkują tak zwane fizjologiczne starzenie się skóry. Z badań naukowych wynika, że hormony płciowe, takie jak estrogeny i progesteron, odgrywają znaczącą rolę w utrzymaniu prawidłowego stanu skóry. Estrogeny stymulują między innymi podziały komórek naskórka i skóry właściwej, pobudzają syntezę włókien kolagenowych, kwasu hialuronowego, tworzenie nowych naczyń w skórze, przyspieszają gojenie się ran, pigmentację, wpływają na stan nawilżenia skóry. W wyniku niedoboru hormonów płciowych dochodzi do ścieńczenia skóry, spadku jej elastyczności, zmniejszenia ilości włókien kolagenowych oraz składników macierzy pozakomórkowej.
Fizjologiczny proces starzenia się skóry może być przyspieszony na skutek działania różnych czynników zewnętrznych, z których najważniejszą rolę odgrywa promieniowanie ultrafioletowe, będące aż w 80% przyczyną starzenia skóry. Istotne znaczenie ma także palenie tytoniu, zanieczyszczenie środowiska, złe odżywianie się, brak snu, stres oraz nieprawidłowa pielęgnacja skóry.
Przewlekła ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe powoduje defekty i uszkodzenia skóry, określane jako fotostarzenie (photoaging). Pod wpływem promieni UV dochodzi do pogrubienia warstwy rogowej naskórka, poszerzenia naczyń włosowatych, nierównomiernego wytwarzania pigmentu. Skóra staje się gruba, szorstka, sucha, z głębokimi zmarszczkami, nieregularnymi przebarwieniami oraz teleangiektazjami. Codziennie, niezależnie od pory roku i stanu zachmurzenia, jesteśmy narażeni na działanie promieniowania UVA, które ma zdolność przenikania w głąb skóry i zwiększenia wytwarzania w niej wolnych rodników tlenowych. Wolne rodniki to niestabilne cząstki, które wchodząc w reakcje z białkami (np. kolagenem, białkami enzymatycznymi), lipidami oraz kwasami nukleinowymi, powodują uszkodzenie komórek i tkanek budujących skórę. UVA wzbudza także nadmiernie enzymy niszczące włókna kolagenowe. Skutki przewlekłego opalania są widoczne dopiero po wielu latach, choć w przypadku osób korzystających z solariów, gdzie dawka UVA jest wielokrotnie większa, pierwsze zmiany pojawiają się już około 30.-40. roku życia.
Istotnym czynnikiem, przyspieszającym pojawienie się niekorzystnych zmian w skórze, jest również palenie papierosów. Zawarte w dymie tytoniowym substancje powodują odwodnienie naskórka, powstanie znacznych ilości wolnych rodników oraz zwężenie naczyń krwionośnych. Skóra palaczy jest przez to gorzej dotleniona, szara, z licznymi – widocznymi zwłaszcza wokół ust – zmarszczkami.
Stres, przemęczenie i brak snu sprawiają, że twarz przybiera smutny i niezdrowy wygląd, a oznaki starzenia stają się jeszcze wyraźniejsze.
Również niedobór wody w naskórku i skórze właściwej powoduje, że skóra wygląda starzej. Prawidłowa zawartość wody w naskórku przekracza 10%, natomiast w skórze właściwej sięga 60-70%. Skóra odwodniona jest szorstka, sucha, łuszczy się, traci swą elastyczność. Istotne staje się zatem stałe dostarczanie wody do organizmu, skuteczne jej zatrzymanie w skórze oraz ograniczenie wpływu czynników wysuszających, takich jak klimatyzacja, wiatr, mróz, opalanie, palenie papierosów, częste używanie mydeł i detergentów.
Skóra mężczyzn starzeje się wolniej niż ma to miejsce u kobiet. Wynika to z jej szczególnych właściwości, a mianowicie faktu, że jest grubsza o nawet 25% i bardziej elastyczna, a dzięki zwiększonej produkcji łoju i potu – lepiej nawilżona i natłuszczona.

Cechy skóry starczej

– zmarszczki – linijne wgłębienia na powierzchni skóry: powierzchowne (do 0,05 mm) i głębokie (powyżej 0.05 mm),
– suchość skóry – dotyczy nawet 100% osób po 60. roku życia,
– utrata sprężystości i elastyczności,
– nieregularne przebarwienia – obecne u około 90% osób po 50. roku życia,
– zmniejszenie liczby naczyń, obecność trwale poszerzonych naczynek, tzw. teleangiektazji,
– ścieńczenie skóry, a w miejscach narażonych na działanie UV – pogrubienie warstwy rogowej naskórka,
– zmiany przednowotworowe i nowotwory skóry,
– brodawki i naczyniaki starcze, włókniaki nitkowate, plamy soczewicowate związane z wiekiem,
– wolniejszy proces gojenia ran.
Najbardziej narażone na przedwczesne starzenie są: twarz, szyja, dekolt oraz grzbiety rąk. Wyjątkowo szybko zmarszczki pojawiają się wokół oczu (skóra w tym miejscu jest szczególnie cienka, a praca mięśni bardzo nasilona, co powoduje powstanie tzw. kurzych łapek).

Metody opóźniające starzenie

O ile materiału genetycznego, jakim zostaliśmy obdarzeni, nie da się zmienić, o tyle mamy możliwość spowolnienia starzenia hormonalnego skóry oraz zmian spowodowanych działaniem czynników zewnętrznych. Zaprzestanie palenia papierosów i ograniczenie opalania to pierwsze i podstawowe zmiany, jakie należy wprowadzić, aby przeciwdziałać starzeniu.
Ważną rolę w zachowaniu młodego wyglądu pełni właściwa pielęgnacja skóry. Obecnie na rynku kosmetycznym istnieje ogromna różnorodność preparatów przeciwzmarszczkowych. Wybór odpowiedniego kosmetyku zależy nie tylko od wieku, ale również od stanu i potrzeb skóry. Bywa bowiem tak, że skóra 30-latki nadużywającej słońca lub solarium oraz palącej tytoń jest bardziej zniszczona i wygląda gorzej od skóry osoby ponad 40-letniej.
Kosmetyki przeciwstarzeniowe mają za zadanie poprawiać nawilżenie skóry, zmniejszyć ilość wolnych rodników (działanie antyoksydacyjne), pobudzać podziały komórek i syntezę nowych włókien kolagenu i elastyny oraz składników macierzy pozakomórkowej, chronić przed wpływem szkodliwych czynników zewnętrznych. Wśród aktywnych substancji zawartych w tych preparatach najczęściej występują:
witamina C – rozjaśnia cerę, pobudza metabolizm fibroblastów i syntezę włókien kolagenu i elastyny, neutralizuje wolne rodniki;
witamina A i jej pochodne (kwas retinowy, retinaldehyd) – normalizuje proces rogowacenia naskórka (warstwa rogowa staje się cieńsza, natomiast cały naskórek ulega pogrubieniu), wzmaga odbudowę prawidłowej struktury kolagenu, produkcję nowych włókien kolagenowych, zwiększa liczbę naczyń krwionośnych, rozjaśnia przebarwienia;
antyoksydanty – substancję zmniejszające ilość wolnych rodników: witamina A, C, E, koenzym Q10, kwas liponowy, polifenole i flawonoidy pochodzące z miłorzębu japońskiego (Ginko biloba), zielonej herbaty, pestek winogron, soi;
fitoestrogeny – naśladują działaniem żeńskie hormony płciowe – estrogeny, spowalniają ścieńczenie naskórka, pobudzają syntezę kolagenu i elastyny, poprawiają stan skóry w okresie menopauzy, zwiększając jej elastyczność i napięcie;
substancje wypełniające zmarszczki, np. mikrosfery silikonu – wnikają w bruzdy i zmarszczki i wypełniają je na powierzchni;
hydroksykwasy, np. kwas glikolowy – pobudzają mechanizmy odnowy, złuszczają naskórek;
substancje regulujące poziom nawilżenia skóry – zmniejszają przeznaskórkową utratę wody, wiążą wodę w naskórku, odtwarzają płaszcz hydrolipidowy skóry, uzupełniają niedobory lipidów tworzących spoiwo międzykomórkowe warstwy rogowej -np. ceramidy, kwasy tłuszczowe, cholesterol, mocznik, gliceryna, lanolina;
filtry anty UVA i UVB – opóźniają proces fotostarzenia skóry.
Stworzenie skutecznych kosmetyków przeciwzmarszczkowych napotyka szereg trudności. Przykładowo witamina C, E i retinol łatwo ulegają rozkładowi pod wpływem powietrza i światła. Witamina C, by była skuteczna, musi występować przynajmniej w 5% stężeniu. Cząsteczka kwasu hialuronowego jest zbyt duża, żeby swobodnie przechodzić przez skórę. Podobnie wygląda sytuacja z kolagenem. Zawarte w kremach substancje muszą być zatem stabilne, odpowiednio stężone i mieć możliwość penetracji do głębokich warstw naskórka i skóry właściwej, a to wymaga zastosowania zaawansowanych technologii. Do transportu składników odżywczych przez szczelną warstwę rogową wykorzystywane są specjalne nośniki – liposomy (mikroskopijne lipidowe pęcherzyki) lub jeszcze mniejsze – nanosomy, wewnątrz których zamyka się np. witaminy, enzymy czy kolagen.

Zabiegi medycyny estetycznej w walce z objawami starzenia się skóry

Aby uzyskać jak najlepszy efekt, zabiegi te można łączyć ze sobą lub wykonywać naprzemiennie.
Toksyna botulinowa. Podana do mięśnia powoduje zablokowanie odbierania przez niego impulsów nerwowych, dzięki czemu uzyskuje się jego szybkie rozluźnienie i wygładzenie zmarszczek, a przez to – bardziej zrelaksowany, pogodniejszy wyraz twarzy. Botulina działa jedynie w obrębie mięśni, do których została wstrzyknięta. Zabieg jest prosty, bezpieczny i prawie bezbolesny. Pierwsze efekty widoczne są po kilku dniach od wstrzyknięcia toksyny botulinowej, a całkowity czas jej działania wynosi około 4 miesięcy. Jest to metoda szczególnie skuteczna w terapii zmarszczek mimicznych czoła (podłużnych – tzw. lwiej bruzdy i poprzecznych) oraz „kurzych łapek”.
Mezoterpia igłowa. Polega na wstrzykiwaniu bezpośrednio do skóry niewielkich ilości substancji aktywnych (witamin, polinukleotydów, aminokwasów, składników mineralnych) w postaci roztworu lub żelu. Najczęściej leczonymi obszarami są: twarz, szyja, dekolt, grzbiety rąk. Jest to także najskuteczniejszy sposób wprowadzania kwasu hialuronowego, który – ze względu na swoją dużą cząsteczkę – nie jest w stanie swobodnie przenikać z powierzchni skóry do jej głębszych warstw. Dzięki śródskórnym iniekcjom substancji czynnych następuje pobudzenie mechanizmów regeneracyjnych. Skóra staje się bardziej napięta, poprawia się jej koloryt, wygładzają zmarszczki. W celu uzyskania jak najlepszych rezultatów zaleca się wykonanie serii zabiegów w odstępach 1-2 tygodniowych, a następnie tzw. zabiegów podtrzymujących – co 1-6 miesięcy.
Mezoterapia bezigłowa – czyli system TMT, to nieinwazyjna metoda polegająca na zwiększeniu przepuszczalności naskórka i wtłaczaniu w głąb skóry substancji aktywnych (alg, witaminy C, kwasu hialuronowego, krzemionki organicznej, itp.) za pomocą impulsów elektrycznych.
Wypełniacze. Wprowadzenie do skóry wypełniacza w miejscu bruzdy lub zmarszczki powoduje jej uniesienie, a przez to – wygładzenie. Najczęściej stosowanym wypełniaczem jest kwas hialuronowy, który działa jak gąbka, chłonąca znaczne ilości wody. Zewnątrzpochodny kwas hialuronowy pobudza dodatkowo tworzenie nowych naczyń w skórze, co sprawia, ze staje się ona lepiej dotleniona i jaśniejsza; stymuluje syntezę włókien kolagenowych oraz endogennego kwasu hialuronowego; neutralizuje wolne rodniki. Efekt zabiegu utrzymuje się średnio około 12 miesięcy, po czym następuje powolne rozpuszczanie i wchłanianie się kwasu hialuronowego. Czas ten może być skrócony lub wydłużony w zależności od np. rodzaju skóry, trybu życia (palenie papierosów, ekspozycja na UV), miejsca iniekcji czy wreszcie – samego preparatu. Inną popularną substancją wypełniającą jest kolagen.
Fotoodmładzanie. Wykorzystane tu urządzenie IPL emituje w tym samym momencie we wszystkich kierunkach światło o różnej długości fali, co umożliwia jednoczasowe usuwanie różnych defektów skóry: drobnych zmarszczek, przebarwień, poszerzonych naczynek. Pierwsze efekty są widoczne już po dwóch, trzech zabiegach, chociaż zaleca się wykonanie serii około 5 naświetleń w odstępach 4-6 tygodniowych.
Peelingi chemiczne. Stosowane w peelingu alfa lub beta, hydroksykwasy działają zarówno na naskórek, jak i na skórę właściwą. Ich siła zależy między innymi od rodzaju preparatu, stężenia kwasu, czasu aplikacji. W naskórku zmniejszają spójność pomiędzy poszczególnymi komórkami, co powoduje ich złuszczanie. W skórze właściwej pobudzają mechanizmy regeneracyjne, syntezę kwasu hialuronowego oraz włókien kolagenowych i elastycznych. Dodatkowo, niektóre z nich mają właściwości depigmentacyjne (kwas kojowy, fitowy, azelainowy), nawilżające (kwas mlekowy), przeciwbakteryjne i zmniejszające łojotok (kwas migdałowy, pirogronowy, salicylowy). Efektem regularnych zabiegów jest zwiększenie grubości skóry, wyrównanie jej kolorytu, spłycenie zmarszczek, rozjaśnienie przebarwień, poprawa napięcia. Im głębszy peeling, tym lepsze rezultaty terapii przeciwstarzeniowej, ale i wyższe ryzyko powikłań (obrzęku i nasilonego rumienia, przebarwień pozapalnych, blizn).
Mikrodermabrazja – jest zabiegiem mechanicznego ścierania naskórka warstwa po warstwie, za pomocą mikrokryształów korundu (tlenku glinu) lub głowicą diamentową. Wskutek usunięcia powierzchownych warstw naskórka dochodzi do intensywnej odnowy naskórka, pobudzenia mikrokrążenia, zwiększenia absorpcji substancji stosowanych po zabiegu, redukcji przebarwień. Zabieg jest bezpieczny i bezbolesny. Może być stosowany przed złuszczaniem chemicznym, co wzmacnia działanie kwasu. Zwykle wykonuje się od 2 do 10 zabiegów w odstępach 7-14 dni.
Roll-Cit to niewielkie urządzenie w kształcie wałeczka, zaopatrzone w kilka rzędów igiełek. Nakłuwana w trakcie zabiegu skóra reaguje na mikrourazy silnym pobudzeniem syntezy kolagenu, elastyny i proteoglikanów. Dodatkowo, przez powstałe w naskórku kanaliki mogą być wprowadzane substancje aktywne, np. retinol, beta- karoten, witaminy C i E. W zależności od długości igiełek oraz głębokości nakłuć, wyróżnia się Roll-Cit kosmetyczny (tu nakłuwana jest jedynie warstwa rogowa) i medyczny (igiełki sięgają skóry właściwej).
Thermage – nazywany także nieoperacyjnym liftingiem, to zabieg z zastosowaniem fal radiowych, podczas którego dochodzi do ogrzania zawartego w skórze kolagenu, a przez to – do skrócenia długości jego włókien oraz pobudzenia syntezy nowych włókien kolagenowych. W efekcie uzyskuje się zmniejszenie zwiotczenia skóry. Wskazaniami do zabiegu są obwisłe policzki i podbródek (poprawa owalu twarzy), opadające powieki, nadmiar skóry w obrębie ud i ramion, obwisłe pośladki.
Złote nici. W tej metodzie w skórę wprowadzane są wykonane ze złota cieniutkie nici. Wokół nich następuje synteza nowych naczyń krwionośnych, włókien kolagenowych i elastycznych, co powoduje zwiększenie napięcia skóry oraz jej lepsze dotlenienie.
Warto pamiętać, że w utrzymaniu młodego wyglądu – poza niejednokrotnie bardzo kosztownymi zabiegami – pomocne jest przestrzeganie prostych i dostępnych dla każdego zaleceń. Spożywanie świeżych warzyw i owoców, picie wody mineralnej, aktywność fizyczna – zwłaszcza na świeżym powietrzu, odpowiednia ilość snu oraz unikanie stresu opóźnią nie tylko starzenie skóry ale i całego organizmu.

Aktualizacja: 2017-01-10
lek. med. Aleksandra Zamirska Katedra i Klinika Dermatologii, Alergologii i Wenerologii Akademii Medycznej im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować

Spis tematów

Jakie są przyczyny starzenia się skóry?Cechy skóry starczejMetody opóźniające starzenieZabiegi medycyny estetycznej w walce z objawami starzenia się skóry