Najczęstsze typy jaskry oraz metody jej leczenia

Jaskra pierwotna otwartego kąta (JPOK/jaskra prosta) jest najczęstszą postacią tego schorzenia. Cechuje się całkowicie bezobjawowym przebiegiem – często aż do momentu utraty widzenia jednym okiem. Wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego są zazwyczaj podwyższone, jednak nie wstępują bóle oka ani też nagłe zauważalne pogorszenie ostrości wzroku, które mogłoby zaniepokoić chorego. JPOK stwierdzamy w obu oczach, jednak progresja choroby jest niesymetryczna. Ten typ jaskry występuje bardzo często rodzinnie. Leczenie ma na celu zahamowanie progresji choroby. Powstałe uszkodzenia nerwu wzrokowego są nieodwracalne. Celem terapii jest obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego – im większe uszkodzenie nerwu, tym niższe powinno być ciśnienie. Efekt ten osiągany jest przy użyciu kropli zmniejszających produkcję cieczy wodnistej i/lub zwiększających jej odpływ. Jeśli leczenie farmakologiczne nie gwarantuje utrzymania stałych niskich wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego, zaleca się wykonanie odpowiednich zabiegów laserowych i/lub chirurgicznych.

Szczególnym typem jaskry jest jaskra normalnego ciśnienia. U pacjentów z tym schorzeniem występuje charakterystyczne dla jaskry uszkodzenie tarczy nerwu wzrokowego oraz ubytki w polu widzenia przy prawidłowych wartościach ciśnienia wewnątrzgałkowego. Ta cecha choroby dodatkowo utrudnia jej wczesną diagnostykę. Na opisywany rodzaj jaskry szczególnie narażone są kobiety oraz osoby z niskim ciśnieniem tętniczym i/lub z tendencją do wystąpienia stanów naczynioskurczowych. Obecnie uważa się, iż jaskra normalnego ciśnienia wynika z wyjątkowej wrażliwości włókien nerwowych na ciśnienie wewnątrzgałkowe – nawet, jeśli jest ono prawidłowe. Być może w patomechanizmie choroby istotną rolę odgrywają również miejscowe zmiany naczyniowe, prowadzące do niedokrwienia przedniej części nerwu wzrokowego. Leczenie jest takie samo jak w przypadku JPOK.

Stanem określanym jako „ostry” jest jaskra zamkniętego kąta (tzw. ostry atak jaskry). W wyniku całkowitego zamknięcia kąta przesączania, dochodzi do gwałtownego i szybkiego narastania wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego. Pacjent odczuwa wówczas bardzo silny czołowo-skroniowy ból głowy i gałki ocznej, często połączony z nudnościami i wymiotami. Ostrość wzroku ulega bardzo znacznemu pogorszeniu – obraz jest zamglony, a wokół źródeł światła pojawiają się kolorowe obręcze. Gałka oczna jest silnie przekrwiona i uciskowo bardzo twarda. Stan taki jest wskazaniem do natychmiastowego udania się do lekarza okulisty, który powinien podać leki obniżające ciśnienie wewnątrzgałkowe (dożylnie, doustnie oraz w postaci kropli). Po ustąpieniu „ostrego stanu” należy wykonać odpowiedni zabieg laserowy lub chirurgiczny, powodujący trwałe obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Długotrwały ostry atak jaskry prowadzi bowiem do nieodwracalnego uszkodzenia narządu wzroku – różnego stopnia zaniku włókien nerwowych na dnie oka, zniekształcenia źrenicy, zaniku zrębu tęczówki, częściowej utraty przejrzystości soczewki.

Jaskra wtórna jest chorobą, w której uszkodzenie nerwu wzrokowego w wyniku działania wysokich wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego jest konsekwencją zaburzeń hemodynamicznych, związanych z innymi patologiami gałki ocznej. Najczęściej przyczyną są czynniki prowadzące do blokowania beleczkowania kąta przesączania, takie jak np. komórki zapalne (zapalenie błony naczyniowej), krew w komorze przedniej czy też barwnik (zespół rozproszenia barwnika). Inną przyczyną zaburzenia odpływu cieczy wodnistej z gałki ocznej może być pourazowe uszkodzenie struktur kąta tęczówkowo-rogówkowego. Na rozwój jaskry wtórnej szczególnie narażeni są pacjenci ze zmianami ocznymi w przebiegu cukrzycy, a także osoby po przebytym zakrzepie żyły środkowej siatkówki. U osób z wąskim kątem przesączania do jego zamknięcia mogą również prowadzić bardzo zaawansowane zmiany zaćmowe (duża soczewka).

Leczenie jaskry wtórnej jest zasadniczo podobne do leczenia JPOK. Ważna jest jednak także równoczesna terapia choroby podstawowej, która spowodowała wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego. W przypadku cukrzycy oraz zakrzepu żyły środkowej siatkówki, rozwojowi tego typu powikłania pozwala w pełni zapobiegać odpowiednia profilaktyka (laseroterapia siatkówki).

W ciężkich postaciach jaskry wtórnej można rozważyć częściowe zniszczenie ciała rzęskowego – narządu odpowiedzialnego za produkcję cieczy wodnistej. Pozwala to zmniejszyć jej wytwarzanie, a tym samym – trwale obniżyć ciśnienie wewnątrzgałkowe. Zabieg ten wykonywany jest z użyciem niskiej temperatury (cyklokrioterapia) lub energii laserowej (cyklolaserokoagulacja).

Jaskra wrodzona wynika z nieprawidłowej budowy gałki ocznej. Choroba objawia się łzawieniem, światłowstrętem, skurczem powiek. Dzieci z tym schorzeniem mają powiększoną średnicę rogówki, co daje wrażenie „ślicznych dużych oczu”. Często można również zauważyć zmętnienie rogówek (są matowe i nieprzejrzyste). Leczenie (jedynie chirurgiczne) powinno być przeprowadzone jak najszybciej.

Formą zejściową wszystkich typów jaskry jest jaskra dokonana, czyli ślepe, często zaczerwienione i bardzo bolesne oko. Znamienne jest również wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe, które nie reaguje na miejscową farmakoterapię. W tych przypadkach zaleca się leczenie objawowe, polegające na podaniu za gałkę oczną 70% alkoholu etylowego, co powoduje trwałe zniesienie bólu. Efektem ubocznym takiego postępowania może być jednak opadnięcie powieki górnej.