Ostre i przewlekłe nieżyty nosa

Nieżyt nosa

Ostry nieżyt nosa, popularny katar, jest chorobą wirusową. Przy katarze zmiany zapalne błony śluzowej ograniczają się zwykle do nosa, nosowej i ustnej części gardła. Niekiedy choroba szerzy się dalej do krtani, tchawicy i oskrzeli, a do infekcji wirusowej dołączyć się może zakażenie bakteryjne. Obejmuje ono wówczas zatoki przynosowe, gardło, ucho środkowe i płuca.
Wirus, wywołujący ostry zwykły nieżyt nosa, rozprzestrzenia się najczęściej drogą kropelkową. Dlatego zapobieganie ostremu nieżytowi nosa polega głównie na unikaniu kontaktów z chorymi. Takie postępowanie jest szczególnie celowe w okresach nasilania się zachorowań, co zdarza się najczęściej jesienią i na wiosnę.
Objawy: kichanie, świąd w gardle i nosie, łzawienie, a po pewnym czasie pojawia się chrypka i kaszel. Najbardziej jednak charakterystycznymi oznakami są: stopniowe zmniejszanie się drożności nosa (zatkanie) i wyciek płynnej treści z nosa. Początkowo jest to płyn jasny i dość rzadki, później wydzielina staje się coraz gęściejsza, przybiera barwę zielonożółtą. Na skórze warg pojawia się czasem opryszczka. Chorobowym zmianom miejscowym towarzyszą objawy ogólne: osłabienie, ból głowy, stan podgorączkowy. Ostry nie powikłany nieżyt nosa trwa zazwyczaj 5-7 dni.
W czasie ostrego nieżytu nosa konieczne jest pozostanie w domu, w miarę możliwości w izolacji, która ma na celu ochronę innych osób przed zakażeniem. W pokoju chorego powinno być ciepło, ale należy unikać przegrzania. Powietrze o odpowiedniej wilgotności ułatwia oczyszczanie dróg oddechowych z wydzieliny, która łatwo zasycha. Najskuteczniejszym sposobem nawilżania jest użycie do tego celu elektrycznego nawilżacza. Zaleca się łatwo strawną dietę i picie dużej ilości napojów, np. rozcieńczonych soków owocowych.
Najlepszym lekarstwem w tej chorobie jest np. polopiryna, szczególnie polopiryna S rozpuszczona w wodzie (1-2 tabletki na 1/2 szklanki wody); pić 1-2 razy dziennie (po południu i przed snem). Płynem takim można też płukać gardło.
Leczenie. Pomoc lekarska na ogół nie jest potrzebna, z wyjątkiem sytuacji, kiedy choroba trwa dłużej niż 10 dni lub pojawiają się objawy zaczynających się powikłań: wysoka temperatura, bóle mięśniowe, bóle głowy umiejscowione w okolicy czołowej lub podoczodołowej, bóle umiejscowione w klatce piersiowej, nasilająca się chrypka, kaszel, ból ucha.
Ostry nieżyt nosa u niemowląt i małych dzieci. To choroba znacznie cięższa niż u dorosłych. Obrzęk błony śluzowej nosa – charakterystyczna cecha tej choroby – ogranicza częściowo lub całkowicie drożność nosa, prowadząc do zaburzeń w oddychaniu i przyjmowaniu pokarmów. Czasem dochodzi do powikłań miejscowych w następstwie przejścia zakażenia z nosa do oczodołu. Rozwija się wówczas ropień oczodołu, a jego pierwszymi objawami są: zaczerwienienie i obrzęk powiek, wytrzeszcz gałki ocznej. Zakażenie może też przez nosową część gardła przechodzić do części ustnej, powodując ropień pozagardłowy.
Leczenie. Niemowlęta i małe dzieci z ostrym nieżytem nosa powinny mieć zapewnione wczesne badanie lekarskie i leczenie specjalistyczne.
Ostry nieżyt nosa objawowy. Występuje w wielu chorobach zakaźnych, a czasem jest ich pierwszą oznaką. Objawowy nieżyt towarzyszy odrze, płonicy, krztuścowi, ospie wietrznej. Ostry nieżyt przy grypie przebiega często z krwawieniami z nosa, niekiedy bardzo obfitymi, w wyniku uszkodzenia naczyń krwionośnych.
Objawy ustępują po leczeniu choroby zasadniczej. Nos należy tylko czyścić, usuwając zasychającą wydzielinę. Można również bez obaw wpuszczać do przedsionka nosa 1-2 krople obojętnego tłuszczu, najlepiej olejku parafinowego. Jamy nosa można płukać roztworami fizjologicznymi lub rozpylać w przewodach nosa te roztwory w postaci gotowych mikroaerozoli.
Przewlekły nieżyt nosa. Ma on różne formy i najczęściej jest następstwem ostrych, powtarzających się zakażeń wirusowych lub bakteryjnych nosa i zatok przynosowych.
Zapobieganie polega na unikaniu kontaktu z osobami zakażonymi lub ochronie przed niekorzystnym działaniem drażniących środków chemicznych przez używanie masek ochronnych z filtrami. Przy narastaniu objawów choroby – mimo stosowania środków ochronnych – należy zmienić zawód, miejsce pracy lub pobytu. Zapobiegawczo działa również leczenie chirurgiczne, które polega na usunięciu zmian ograniczających drożność nosa.
Objawy zwykłego przewlekłego nieżytu nosa to przede wszystkim utrzymywanie się wypływu z nosa obfitej śluzowej lub śluzowo-ropnej wydzieliny. Zaleganie wydzieliny i obrzęk błony śluzowej powoduje ograniczenie drożności nosa i konieczność oddychania przez usta. Jeśli choroba przedłuża się, dochodzi do osłabienia powonienia.
Przerostowy przewlekły nieżyt nosa. Charakteryzuje się obustronnym znacznym upośledzeniem drożności nosa. Tej formie nieżytu towarzyszą polipy nosowe pochodzenia zapalnego. Są to twory, które wyrastają najczęściej z przewodu nosowego środkowego i wymagają usunięcia operacyjnego.
Przewlekły zanikowy nieżyt nosa. Polega na zmianach błony śluzowej, która staje się stopniowo coraz cieńsza. Zanikające gruczoły śluzowe i surowicze nie wytwarzają wydzieliny, dlatego błona śluzowa jest sucha, a przewody nosowe nadmiernie szerokie. Prowadzi to do gromadzenia się skąpej wydzieliny w postaci strupów. Ich usuwanie powoduje krwawienie, czasem bardzo trudne do opanowania.
Przewlekły cuchnący zanikowy nieżyt nosa (ozena). Oprócz objawów nieżytu poprzednio opisywanego wyróżnia się z daleka odczuwanym przez otoczenie nieprzyjemnym zapachem. Występuje prawie wyłącznie u kobiet.
Leczenie domowe ogranicza się we wszystkich formach przewlekłego nieżytu nosa do dbałości o utrzymanie drożności nosa. W każdej odmianie nieżytu dochodzi do zaburzeń w działaniu w normalnych warunkach niezwykle sprawnego mechanizmu transportu i usuwania zanieczyszczeń, które dostają się do nosa. Dzieje się to na skutek obecności na powierzchni błony śluzowej migawek, których rytmiczne ruchy odprowadzają pyły, bakterie i inne zanieczyszczenia do gardła, skąd dostają się do przewodu pokarmowego.
W warunkach prawidłowych nie ma potrzeby mechanicznego czyszczenia nosa, a połykane z wydzieliną błony śluzowej nosa, gardła i gruczołów łzowych oraz ze śliną drobnoustroje są wcześniej unieszkodliwione i nie zakażają przewodu pokarmowego. W stanach chorobowych nosa ruchy migawek są ograniczone, a czasem całkowicie zniesione.
Właściwemu działaniu migawek i błony śluzowej nosa pomaga należyta wilgotność powietrza, a także delikatne usuwanie zaschniętej wydzieliny lub strupów posmarowanych obojętnym tłuszczem, najlepiej olejem parafinowym.
W każdym typie nieżytu, a szczególnie zanikowym, można płukać nos, ale tylko płynami przyrządzonymi w aptece albo roztworem fizjologicznym (0,9%) soli kuchennej lub preparatami gotowymi w postaci aerozolu. Takie roztwory, podobnie jak wszystkie płyny do ucha, oka i nosa, powinny mieć temperaturę zbliżoną do temperatury ciała, a więc ok. 37°C.
Stosowanie innych leków, a w szczególności kropli do nosa, dopuszczalne jest tylko na zlecenie lekarza specjalisty.
Przewlekły naczynioruchowy nieżyt nosa. To ogólna nazwa dla kilku odmian, trudnych nieraz do rozpoznania, a zwłaszcza leczenia. Łatwe do rozpoznania i skutecznego leczenia są natomiast nieżyty atopowe (alergiczne), które sezonowo są wywoływane przez znajdujące się w tym czasie w powietrzu alergeny: pyłki kwitnących roślin, roztocza itp.
Wśród chorych na przewlekły nieżyt nosa największą grupę stanowią ludzie z tzw. zespołami naczynioruchowymi.
Objawy zespołu naczynioruchowego, a więc kichanie, niekiedy w postaci gwałtownych salw, trwających od kilku sekund do kilkunastu minut, występują w postaci napadów lub trwają stale. Napadom tym towarzyszy obfity, wodnisty wyciek z nosa i łzawienie.
W przeciwieństwie do nieżytów atopowych sezonowych zespół naczynioruchowy trwa cały rok. Czynnikami wywołującymi ten zespół są: znaczne wahania temperatury, ochłodzenie lub przegrzanie okolic ciała szczególnie wrażliwych na działanie takich zmian (stóp, pleców itp.). Dlatego nie jest uzasadniona obawa przed ochłodzeniem, nawet gwałtownym, twarzy i dłoni.
Zapobieganie i leczenie można ustalić tylko po wnikliwym i wszechstronnym badaniu laryngologicznym i alergologicznym.

Prof. dr hab. med. Eugeniusz Olszewski

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować