Problemy zdrowotne okresu niemowlęcego

Zapalenie oskrzeli

Zapalenie oskrzeli u niemowląt prawie zawsze rozpoczyna się zapaleniem górnych dróg oddechowych. Najpierw występuje wodnisto-śluzowy katar nosa, a błona śluzowa jamy nosowo-gardłowej jest zaczerwieniona, obrzękła i zalega w niej obficie wydzielina śluzowa, zapalna. Utrudnia to niemowlęciu oddychanie przez nos. Proces chorobowy wywołany jest zakażeniem wirusami oddechowymi, a niemowlęta zarażają się od starszych dzieci lub dorosłych, którzy mają objawy przeziębienia. Po paru dniach pojawia się gorączka 37-38°C i proces chorobowy zaostrza się. Dziecko kaszle i coraz gorzej z trudem oddycha, jest niespokojne, źle śpi w dzień i w nocy. Taki stan wymaga porady lekarza.
Każda choroba w domu rodzinnym o charakterze przeziębienia wywołuje zakażenie i rozwój choroby u niemowląt. Tylko niemowlęta karmione piersią chorują rzadziej.
Najcięższą postacią zapalenia oskrzeli u niemowląt jest zapalenie oskrzelików (najmniejszych przewodów oddechowych). Dochodzi do uszkodzenia nabłonka błony śluzowej oskrzelików, tworzenia się nacieków zapalnych wokół oskrzelików i tkanki płucnej. Wewnątrz oskrzelików tworzą się czopy ze śluzu i zniszczonych komórek nabłonka. Rozwija się niedrożność oskrzelików i zaburzenia wentylacji w płucach.
Choroba przebiega bardzo ciężko z ostrą niewydolnością oddechową zagrażającą życiu. Występuje męczący kaszel typu kokluszowego, bardzo znaczne przyspieszenie oddechów i tętna, postękiwanie, oddech świszczący, zaciąganie klatki piersiowej, osłabienie, bladość, sinica, bardzo duży niepokój dziecka. Stan taki wymaga leczenia szpitalnego.

Zapalenie płuc

Jest groźnym procesem chorobowym w tym okresie życia. Rozpoczyna się zapaleniem oskrzeli, które następnie rozszerza się na tkankę płucną. Czasami trudno jest rozróżnić, czy zapalenie oskrzeli już przekształciło się w zapalenie płuc. U najmłodszych niemowląt zapalenie płuc wywołane jest przez wirusy oddechowe, ale może być powikłane przez nakładające się zakażenie bakteryjne.
Objawy. Przede wszystkim występuje: narastająca duszność z przyspieszoną czynnością oddechową i zaburzeniami oddychania, które stają się lepiej widoczne przy oglądaniu dziecka po zdjęciu koszulki. Uwidacznia się wówczas zwiększenie liczby oddechów do 60-80/min, oddech jest utrudniony, z wciąganiem przestrzeni międzyżebrowych, dołka nadmostkowego, okolicy nadbrzusza i z poruszaniem skrzydłami nosa. Skóra staje się szara, wzrasta czynność serca, dziecko jest niespokojne, dyszy i postękuje. Wszystkie wymienione objawy są następstwem narastającego niedotlenienia. Występuje gorączka, czasami wymioty. Stan dziecka pogarsza się w szybkim tempie.
Leczenie. Jedynym ratunkiem w takiej sytuacji jest natychmiastowe umieszczenie w szpitalu, gdyż tylko tam można zastosować intensywne leczenie. Ciężko chory noworodek lub niemowlę wymaga dożylnego podawania antybiotyków oraz środków nasercowych, stałego podawania tlenu i odpowiedniego nawadniania, czego nie można zastosować w domu.

Zapalenie ucha środkowego

Jest chorobą znacznie częstszą w tym okresie życia niż u dzieci starszych. Przyczyną może być nieodpowiednie karmienie i pielęgnowanie, polegające na układaniu dzieci na plecach, zwłaszcza tych, które po karmieniu wykazują skłonność do ulewania i zalewania trąbki słuchowej pokarmem w pozycji na plecach. Jest to zapalenie towarzyszące ostrym zakażeniom górnych dróg oddechowych, chorobom zakaźnym i chorobom przewodu pokarmowego.
Objawy. Najczęściej obserwujemy: niepokój, krzyk dziecka, a w czasie karmienia gwałtowne przerywanie połykania pokarmu, wywołane reakcją bólową na ciepły pokarm. Występuje także bolesność przy ucisku na płatek uszny, podwyższona temperatura i częste wymioty. Mogą również pojawić się drgawki, zwłaszcza przy wysokiej gorączce. U słabych noworodków i niemowląt, z małą masą ciała, zapalenie ucha przebiegać może nieraz skrycie, a chorobę można rozpoznać po ukazaniu się ropnego wycieku z zewnętrznego przewodu usznego, co świadczy o pęknięciu błony bębenkowej. Zapalenie ucha środkowego może dawać powikłania w postaci przewlekłego zapalenia ucha, powodującego osłabienie słuchu, a czasami, co zdarza się rzadko, w postaci zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.
Leczenie. Każde tego typu zachorowanie wymaga szybkiej pomocy lekarskiej, a odpowiednio wcześnie rozpoczęte leczenie daje szybką poprawę. Natomiast metody leczenia domowego, polegające na stosowaniu kropli i różnych olejków do uszu, są mało skuteczne, a ich stosowanie przed wizytą u lekarza przedłuża proces zapalny.

Ulewanie pokarmu przez niemowlęta

Ulewanie pokarmu należy do bardzo częstych objawów chorobowych u dzieci, zwłaszcza najmłodszych. Im młodsze dziecko, tym większa skłonność do nudności, ulewań i innych zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego.
Ulewanie. Polega na spływaniu pokarmu na zewnątrz jamy ustnej przez kąciki ust w trakcie ssania lub po karmieniu, kiedy żołądek wypełniony jest pokarmem i dziecko leży na plecach, wówczas przewijanie dziecka wywołuje ulewanie. Czasami przyczyną ulewania mogą być zbyt obfite objętościowo posiłki.
Zapobieganie. Skuteczne jest podawanie posiłków zagęszczonych klejem ryżowym, mąką lub kaszą kukurydzianą lub posiłków stałych. Dość częstą przyczyną ulewania u niemowląt jest chalazja.
Chalazja przełyku (zianie wpustu). Jest to stan niewydolności wpustu (dolnego zwieracza przełyku), a następstwem jest uporczywe ulewanie. Zaburzenie polega na opóźnieniu dojrzewania fizjologicznych mechanizmów nerwowych i mięśniowych zamykających wpust. Występuje u ok. 40% zdrowych noworodków aż do 30 dnia życia.
Powikłania. Do najgroźniejszych powikłań chalazji zalicza się częste występowanie zachłystowego zapalenia płuc oraz wyrzucanie treści żołądkowej do przełyku, określane refluksem żołądkowo-przełykowym. Sprzyja temu ułożenie dziecka na plecach, a ogranicza ułożenie w pozycji z lekko uniesioną głową i tułowiem. Dlatego podstawową metodą postępowania leczniczego w ulewaniu jest odpowiednie ułożenie niemowlęcia. Dziecko należy układać stale, zwłaszcza w ciągu dnia, w pozycji półsiedzącej (pod kątem 45°), a w przypadku uporczywego ulewania zastosować można pełną pionizację, przez ułożenie w pozycji siedzącej.

Wymioty

Wymioty wywołane przerostem odźwiernika. Cechą znamienną tego zaburzenia jest występowanie wymiotów dopiero u kilkutygodniowych niemowląt, przeważnie u chłopców, karmionych piersią lub sztucznie. Pojawiają się bezpośrednio po każdym karmieniu, w większej lub mniejszej ilości, ale zawsze jednym rzutem, z dużą siłą. Nazywane są wymiotami „chlustającymi”. Dziecko nie przybiera na wadze, a nawet chudnie, występują zaparcia, lub też charakterystyczne stolce głodowe, rozwija się obraz niemowlęcia głodzonego, mimo dostatecznej ilości podawanego pokarmu, ale nie przyswajanego. Oglądając powłoki brzuszne, można dostrzec skurcz żołądka, ale w kierunku przeciwnym do prawidłowego, tj. ku górze, ku przełykowi, a nie ku dołowi, w kierunku jelit. Konieczny jest wówczas zabieg chirurgiczny, po jego wykonaniu zaburzenia ustają i dziecko rozwija się prawidłowo.
Wymioty występujące podczas ostrych stanów zapalnych. U niemowląt ostre stany zapalne górnych dróg oddechowych z nagromadzeniem wydzieliny zapalnej wywołują miejscowe drażnienie błony śluzowej i mogą prowadzić do wymiotów. Z innych ostrych chorób zapalnych prowadzących do wymiotów należy wymienić: zapalenie uszu przebiegające z gorączką, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zatrucia pokarmowe, częste w tym okresie życia, choroby przewodu pokarmowego przebiegające z biegunką i wymiotami oraz inne ostre choroby przebiegające z gorączką.
Wymioty wywołane połykaniem powietrza – aerofagia. U młodszych niemowląt w czasie karmienia piersią lub butelką dochodzi często do połykania powietrza wraz z pokarmem. Jest to zjawisko fizjologiczne, które zanika z chwilą przejścia na pożywienie papkowate lub stałe. Po połknięciu większej ilości powietrza niemowlę przerywa ssanie, zmuszone do tego uciskiem bani powietrznej w żołądku. Przy wydalaniu powietrza dochodzi do wymiotów, co wpływa ujemnie na przyrost wagi ciała i stan odżywienia niemowlęcia.
Zapobieganie. Istotny jest sposób karmienia.
●  Butelka podczas karmienia nie powinna być ustawiona poziomo, ponieważ wtedy dziecko połyka powietrze wraz z pokarmem zawartym w butelce. Należy ją ustawić w pozycji półpionowej, aby cały stożek wypełniony był pokarmem, a powietrze znajdowało się w górnej części butelki.
●  Po karmieniu należy przetrzymać niemowlę przez kilka minut w pozycji pionowej, aby ułatwić mu wydalanie nagromadzonego w żołądku powietrza.
●  Niemowlęta ssące pierś powinny dokładnie obejmować wargami brodawkę.
●  Przy powtarzających się wymiotach może dojść do groźnego powikłania, jakim jest zachłyśnięcie i zapalenie płuc.
●  Zapobieganie polega na odpowiednim pielęgnowaniu dziecka, np. układanie w pozycji na brzuszku z głową powyżej i uniesionym łóżeczkiem od strony głowy.
Inną przyczyną wymiotów mogą być również wrodzone przepukliny przeponowe: rozwór przełykowy i tzw. krótki przełyk, który powoduje rodzaj przepukliny przeponowej.

Płacz niemowląt

Płacz i krzyk dziecka są objawami budzącymi niepokój u osób z najbliższego otoczenia. Aby można było skutecznie postępować, trzeba poznać przyczyny ich występowania, a także sposób, w jaki można im zaradzić. Młodsze niemowlę płacze często, płacz przemienia się w krzyk, który rodzice przyjmują z przejęciem w obawie przed chorobą. Do najczęstszych przyczyn wywołujących płacz i krzyk u niemowląt można zaliczyć:
Płacz z głodu poprzedza zwykle porę karmienia naturalnego i sztucznego.
Płacz z pragnienia zdarza się u niemowląt, którym nie podaje się do picia odpowiedniej ilości płynów obojętnych. Zdrowe niemowlę powinno być pojone 4-5 razy w ciągu dnia i 2 razy w ciągu nocy w objętości zaspokajającej pragnienie.
Płacz z przegrzania lub z zimna występuje często u dzieci, które są za ciepło ubrane albo skrępowane ubraniem lub pieluszkami.
Płacz wywołany kolką jelitową występuje częściej u młodszych niemowląt niż u starszych i związany jest z zaburzeniami w prawidłowym procesie trawienia i nagromadzaniem się w jelitach większej ilości gazów, które wywołują ból. Płacz z powodu kolki jelitowej występuje częściej u niemowląt karmionych sztucznie. Pomaga wówczas założenie cienkiej gumowej rurki do odbytu i odprowadzenie gazów, ciepła kąpiel oraz pojenie wywarem z zupy marchwiowej, układanie dziecka na brzuszku, a także podawanie Calcium carbonicum w proszku z przepisu lekarza.
Płacz niemowląt z odparzonymi pośladkami występuje u noworodków i niemowląt z wolnymi, biegunkowymi stolcami zawierającymi treść z górnych odcinków jelit. Dochodzi do podrażnienia skóry, odparzeń i nadżerek w okolicy odbytu, ponieważ stolce są alkaliczne (zasadowe). Jeśli dziecko jest przewijane zbyt rzadko, to zmiany te nasilają się coraz bardziej.
Postępowanie lecznicze. PStosuje się maść zakwaszającą z 3% kwasem bornym z przepisu lekarza. Natomiast w pielęgnowaniu dziecka podstawową czynnością jest częste przewijanie, wymiana mokrych i zabrudzonych pieluch, kąpiel z zastosowaniem środka odkażającego (nadmanganian potasu), unikanie obcisłych majteczek plastikowych oraz pozostawianie dziecka bez pieluszek (wietrzenie pośladków). Niestaranne płukanie pieluszek z mydła i proszku używanego do prania również powoduje zaczerwienienie skóry.
Płacz z potrzeby miłości rodzicielskiej. Potrzeba miłości rodzicielskiej jest jedną z najbardziej podstawowych potrzeb życiowych dziecka. Jej brak wyraża się w rozmaity sposób, zależnie od wieku dziecka. Krzyczący noworodek często uspokaja się natychmiast w ramionach matki lub wówczas, gdy słyszy jej głos. Szczególnej bliskości z matką wymaga dziecko chore, zmęczone lub wylęknione. Dziecko 2-3-letnie cechuje wyjątkowo silna zależność emocjonalna od matki. Kochający rodzice wyrażają miłość do dziecka przez kontakt fizyczny z nim, podnoszą je z łóżeczka, trzymają na rękach i kolanach, ściskają, przytulają oraz bawią się z dzieckiem. Wszystkie te gesty, pozornie nic nie znaczące, podtrzymują i zaciskają więź między dzieckiem a rodzicami.

Doc. dr hab. med. Czesław Szmigiel

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować

Spis tematów

Zapalenie oskrzeliZapalenie płucZapalenie ucha środkowegoUlewanie pokarmu przez niemowlętaWymiotyPłacz niemowlątŹródło

Zobacz także