Otyłość i nadwaga u dzieci i u młodzieży

W ocenie stopnia nagromadzenia się tkanki tłuszczowej w ustroju wyróżnia się dwa określenia: otyłość i nadwaga.
Otyłość. Charakteryzuje ją patologiczne zwiększanie się ilości tkanki tłuszczowej w organizmie, zlokalizowanej głównie w tkance podskórnej i w okolicach pasa biodrowego, klatki piersiowej, brzucha, kończyn dolnych i górnych, jak również w innych częściach ciała, a także wokół narządów wewnętrznych jamy brzusznej. Wraz z odkładaniem się nadmiaru tkanki tłuszczowej zwiększa się masa ciała.
W warunkach prawidłowych u dorosłego mężczyzny ilość tkanki tłuszczowej wynosi ok. 12% ogólnej masy ciała, a u kobiety ok. 20% i wielkości te zależą zarówno od czynników konstytucjonalnych i typu budowy ciała, jak również płci i wieku.
Nadwaga. Za nadwagę przyjmuje się wielkość masy ciała u badanej osoby wynoszącą od 10 do 20% ponad wartość średnią rówieśników, uwzględniając obecną wysokość ciała i płeć; masę ciała wynoszącą ponad 20% średniej wartości określa się jako otyłość, natomiast masę ciała wynoszącą do 10% powyżej średniej przyjmuje się za odchylenie mieszczące się w granicach normy fizjologicznej.
Ocena stopnia otyłości w wieku rozwojowym (u dzieci) nie zawsze jest łatwa. Nadmiar masy ciała w różnych okresach wieku rozwojowego zależy od różnego rodzaju udziału masy beztłuszczowej. Na przykład u chłopców w wieku pokwitania nadmiar masy ciała w granicach 20% nie musi oznaczać otyłości, ponieważ w tym okresie życia rozwija się znacznie układ mięśniowy i zwiększa się masa mięśniowa.
Badania epidemiologiczne szacują odsetek ludzi z otyłością i nadwagą na 20-40% populacji ogólnej krajów ekonomicznie wysoko rozwiniętych, w których otyłość stanowi problem społeczny. W krajach słabo rozwiniętych ekonomicznie otyłość i nadwaga nie stanowią większego problemu, występuje raczej niedożywienie ludzi.
Częstość występowania otyłości i nadwagi u dzieci i młodzieży w różnych krajach określa się w granicach 5-14%. Wśród dzieci i młodzieży polskiej częstość występowania otyłości kształtuje się ok. 7% u chłopców i 11% u dziewcząt w wieku szkolnym, a częstość występowania nadwagi ok. 10% i zjawiska te wykazują tendencje zwyżkowe we wszystkich grupach wiekowych.
W powstawaniu otyłości i nadwagi odgrywają rolę zarówno czynniki genetyczne (wewnętrzne), jak i czynniki środowiskowe (zewnętrzne).
Jednak ogólnie przyjmuje się, że otyłość i nadwaga powstają na skutek zachwiania równowagi między dowozem energii zawartej w pożywieniu a wielkością i tempem jej zużycia podczas wysiłku fizycznego, pracy mięśniowej i aktywności ruchowej.
Powstawanie otyłości wiąże się zatem ze sposobem żywienia, trybem życia i ograniczeniem aktywności fizycznej.
Dlatego otyłość obok cukrzycy i chorób układu krążenia, uważana jest powszechnie za jedną z chorób współczesnej cywilizacji.
Wykazano, że dzieci mające nadwagę w 1 roku życia są obciążone ryzykiem wystąpienia otyłości w wieku 6-8 lat. Zarówno chłopcy, jak i dziewczynki, którzy w wieku 10-13 lat mieli nadwagę, mają kilkakrotnie większe ryzyko wystąpienia otyłości w wieku dojrzałym. Natomiast u chłopców, a szczególnie u dziewcząt wykazujących otyłość w okresie dojrzewania prawdopodobieństwo, że będą wykazywali również otyłość w wieku dorosłym wynosi 70%, czyli 2/3 dziewcząt otyłych w tym okresie życia to kandydatki na osoby otyłe. Badania retrospektywne wykazały także, że ok. 30% osób dorosłych z otyłością wykazywało nadwagę już w okresie dzieciństwa.
U dzieci w 95% występuje otyłość prosta. Jest to otyłość bez zaburzeń hormonalnych, a jej występowanie wiąże się ze sposobem żywienia (dieta bogatoenergetyczna), trybem życia i ograniczeniem aktywności ruchowej.

Aktywność ruchowa i dieta ubogoenergetyczna w zapobieganiu i leczeniu otyłości

Regularne wykonywanie wysiłków (trening fizyczny) powoduje wiele korzystnych zmian w organizmie i jest ważnym uzupełnieniem dietetycznego leczenia otyłości. Trening fizyczny stanowi udaną metodę zapobiegania nadmiernemu gromadzeniu tkanki tłuszczowej u osób narażonych przez cywilizację na mało ruchliwy i siedzący tryb życia i łatwą dostępność bogatoenergetycznych produktów spożywczych. Dzięki zwiększeniu aktywności ruchowej możliwe jest utrzymanie równowagi bilansu energetycznego bez rygorystycznych ograniczeń dietetycznych, sprzyjających niedoborowi niektórych mineralnych składników pokarmowych, np. żelaza, magnezu, potasu, wapnia itp. Jest to szczególnie ważne u dzieci i młodzieży.
Intensywność wysiłku powinna być dostosowana do możliwości dzieci otyłych, ze względu na ryzyko ostrych powikłań sercowo-naczyniowych i przeciążenia narządu ruchu. Zaleca się wysiłki o umiarkowanej intensywności bez nadmiernego obciążenia kręgosłupa i bioder. Szczególnie dobrymi formami ruchu, zwłaszcza w początkowej fazie treningu, jest pływanie i ćwiczenia w wodzie oraz jazda na rowerze i długotrwały marsz. Ten ostatni jest lepszą formą ruchu niż bieganie. Ważne znaczenie dla efektywności ruchu ma regularne, długotrwałe uczestnictwo w programie odchudzania.
Schemat diety ubogoenergetycznej w leczeniu otyłości przedstawiono w tabeli 9.9.

Doc. dr hab. med. Czesław Szmigiel

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować

Spis tematów

Aktywność ruchowa i dieta ubogoenergetyczna w zapobieganiu i leczeniu otyłościŹródło

Zobacz także