Leczenie schizofrenii

Schizofrenia charakteryzuje się epizodycznością przebiegu. W życiu pacjenta występują zarówno okresy zaostrzeń jak i remisji choroby. Jej obraz i przebieg jest inny u każdego chorego. Jednak prawidłowe, w porę podjęte i systematycznie prowadzone leczenie zawsze skraca czas i łagodzi przebieg epizodów choroby, zapobiega nawrotom i umożliwia pacjentowi jak najpełniejsze funkcjonowania w życiu rodzinnym i społecznym.
Do podstawowych metod terapeutycznych stosowanych w leczeniu schizofrenii zalicza się: farmakoterapię, elektrowstrząsy, psychoterapię i terapię społeczną.

Farmakoterapia

W leczeniu schizofrenii, od lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku stosuje się leki przeciwpsychotyczne, zwane neuroleptykami. Leki te redukują zarówno objawy choroby, jak i zapobiegają jej nawrotom. U wielu pacjentów najbardziej widoczne efekty uzyskuje się w oddziaływaniu na objawy pozytywne – urojenia i omamy. Neuroleptyki redukują również objawy negatywne schizofrenii – takie, jak apatia czy wycofanie społeczne, ale czynią to w mniejszym zakresie.
Najpopularniejszą metodą jest doustne podawanie leków, ale w cięższych przypadkach i podczas hospitalizacji stosuje się iniekcje, czasem o przedłużonym działaniu (jeden zastrzyk na 2-4 tygodnie). Klasyczne leki przeciwpsychotyczne (np. haloperidol, chlorpromazyna) wywołują szereg nieprzyjemnych skutków ubocznych, o których koniecznie należy poinformować pacjenta. Najczęściej występujące to: 1) senność, 2) sztywność mięśni, 3) zawroty głowy, 4) drżenie kończyn, 5) akatyzja – wewnętrzne poczucie niepokoju, często skojarzone z niespokojnym chodzeniem, nerwowością ruchów i niemożnością spokojnego siedzenia, 6) akineza – redukcja spontanicznych zachowań, takich jak gesty i ekspresja twarzy, 7) tzw. późne dyskinezy, polegające na wykonywaniu mimowolnych ruchów, zazwyczaj rękami, nogami lub językiem. Inne objawy uboczne to nieostre widzenie, nadwrażliwość na słońce, zaburzenia funkcji seksualnych. Rzadko zdarza się, by jeden pacjent doświadczał wszystkich negatywnych objawów. U wielu chorych pojawiają się tylko niektóre z nich lub żadne. Z wyjątkiem późnych dyskinez, wszystkie objawy uboczne występują tylko przez określony czas – zanikają wraz z zaprzestaniem zażywania leku.
Kiedy objawy uboczne są dla pacjenta zbyt uciążliwe, należy rozważyć redukcję dawki leku przeciwpsychotycznego, zastąpienie go innym – często nowszej generacji lub dodanie leku antycholinergicznego. Oprócz klasycznych leków przeciwpsychotycznych stosuje się tzw. leki atypowe wpływające w większym stopniu na objawy negatywne schizofrenii. Innymi lekami stosowanymi w leczeniu schizofrenii są leki uspokajające, przeciwdepresyjne, nasenne. Podstawą efektywnej farmakoterapii jest regularne przyjmowanie odpowiednich dawek leków, dlatego też bardzo istotne jest zdobycie zaufania pacjenta i jego współpraca w procesie leczenia.

Elektrowstrząsy

Wskazania do stosowania elektrowstrząsów w schizofrenii pojawiają się rzadko. W stanach ostrych ich skuteczność porównywalna jest ze skutecznością farmakoterapii, jednak skutki są raczej krótkotrwałe. Nie dowiedziono natomiast skuteczności elektrowstrząsów w stanach przewlekłych. Z tego powodu ich zastosowanie w schizofrenii ogranicza się na ogół do następujących sytuacji klinicznych:
– ostrych, zagrażających życiu stanów katatonicznych, w których leczenie elektrowstrząsami może być zabiegiem ratującym życie;
– stanów depresji z nasilonymi tendencjami samobójczymi – gdy farmakoterapia jest nieskuteczna, przeciwwskazana lub gdy oczekiwanie na poprawę wiąże się z dużym ryzykiem samobójstwa;
– tzw. złośliwych zespołów neuroleptycznych, w których zwykłe postępowanie farmakologiczne nie jest skuteczne.

Psychoterapia

Mimo wielu lat prób nie udało się opracować żadnej strategii psychoterapeutycznej, która stosowana samodzielnie byłaby skuteczna w przezwyciężaniu objawów schizofrenii. Jednak badania dowodzą, że łączenie psychoterapii z farmakoterapią przynosi lepsze efekty niż sama farmakoterapia. Celem działania psychoterapeutycznego w schizofrenii jest podtrzymanie kontaktu z pacjentem, dostarczenie mu pozytywnych doświadczeń i informacji ułatwiających przezwyciężenie kryzysu, wzmacnianie jego mocnych stron – przede wszystkim poczucia siebie i własnej tożsamości, ćwiczenie bezpiecznych sposobów porozumiewania się z otoczeniem oraz specyficznych umiejętności radzenia sobie w praktycznych sytuacjach życiowych.

Terapia społeczna

Terapia ta koncentruje się na społecznych skutkach choroby. Wśród trudności społecznych charakterystycznych dla chorych na schizofrenię wyróżnia się m.in.:
– ograniczenie kompetencji społecznych, tj. umiejętności rozwiązywania prostych zadań społecznych, np. nawiązywania kontaktu wzrokowego podczas konwersacji lub rozmowy z lekarzem na temat przyjmowania leków;
– niedostateczne oparcie społeczne, tzn. niedostosowanie, ograniczenie lub brak sieci związków z innymi ludźmi i instytucjami społecznymi, które na co dzień i w okresach zaostrzenia choroby mogłyby świadczyć różnego rodzaju pomoc, np. emocjonalną, prawną, zdrowotną czy materialną.
Najprostszym sposobem terapii społecznej jest psychoedukacja, która powinna być rzeczowa, praktyczna i dostosowana do indywidualnych możliwości odbioru pacjenta. Bardzo istotne jest nauczenie pacjenta wczesnego rozpoznawania i odpowiedniego reagowania na pierwsze symptomy nawrotu choroby. Innym rodzajem terapii społecznej są treningi umiejętności społecznych, podczas których pacjenci mogą uczyć się np. robienia zakupów, sprzątania, gotowania czy wykonywania innych niezbędnych codziennych czynności.
W terapii schizofrenii można wyróżnić:
– leczenie intensywne, obejmujące okres pierwszego epizodu lub nawrotu choroby, kiedy celem jest eliminowanie ostrych objawów psychotycznych i ich następstw życiowych;
– leczenie podtrzymujące, obejmujące okres częściowej lub pełnej remisji, którego celem jest zapobieganie nawrotom choroby;
– rehabilitację, obejmującą okres po utrwaleniu się zaburzeń – jej celem jest ograniczenie ich wpływu na sposób i jakość życia.

Rozpoznawanie wczesnych sygnałów ostrzegawczych

Dla powodzenia procesu terapeutycznego niezwykle istotne jest wczesne rozpoznawanie symptomów nawrotu choroby. Wychwycenie ich w odpowiednim momencie i modyfikacja terapii mogą zapobiec wystąpieniu kolejnego, dezorganizującego życie pacjenta i jego bliskich, epizodu choroby.
Zaostrzanie się objawów zwykle następuje stopniowo, na przestrzeni dłuższego przedziału czasu. Pierwsze zmiany w zachowaniu, nastroju i procesach myślowych są zazwyczaj niewielkie. Istnieje wiele sygnałów ostrzegawczych poprzedzających atak choroby – są one jednak indywidualne dla każdego pacjenta. Najpowszechniejsze z nich to: depresja, drażliwość, wycofanie się chorego z kontaktów społecznych, kłopoty z zasypianiem lub nadmierna senność, wzrost lub spadek apetytu oraz zaniedbywanie przyjmowania leków. Konieczne jest wyczulenie pacjenta, a zwłaszcza jego rodziny, na pojawianie się tych sygnałów i opracowanie odpowiedniego systemu wczesnego reagowania.
Leczenie schizofrenii zwykle prowadzi się ambulatoryjnie pod kontrolą psychiatry, jednak w okresach zaostrzenia choroby często konieczna jest hospitalizacja. Pacjent powinien każdorazowo wyrazić zgodę na przyjęcie do szpitala, z wyjątkiem sytuacji, gdy stanowi zagrożenie dla swojego życia lub zdrowia i życia innych osób.

lek. med. Magdalena Krakowska-Kociołek Wojewódzki Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Lubiążu (2008-06-25)

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować