Zaburzenia snu – bezsenność

Zaburzenia snu są częstym powodem zgłaszania się do lekarza. Mogą występować w przebiegu schorzeń psychicznych i somatycznych, jednak ich przyczyny mogą być również nieznane. Mówimy wtedy o tzw. idiopatycznych, pierwotnych zaburzeniach snu.
Zaburzenia snu mogą występować pod postacią: 1) bezsenności, 2) nadmiernej senności (hipersomnii) lub 3) parasomnii. W niniejszym artykule zajmiemy się zaburzeniem najbardziej powszechnym – bezsennością. Jest to subiektywna dolegliwość, polegająca na zbyt krótkim lub niepokrzepiającym śnie. Występuje pod postacią trudności w zasypianiu (np. w zaburzeniach lękowych) oraz jako trudności w utrzymaniu snu i zbyt wczesne budzenie się (np. w epizodzie depresji).
W zależności od czasu trwania, bezsenność może być:
przygodna, trwająca do kilku dni; może być spowodowana praca zmianową, szybkim przekraczaniem stref czasowych, nagłym stresem (np. oczekiwaniem na ważny egzamin, zabieg operacyjny, itp.);
krótkotrwała, trwająca do 3 tygodni; przyczyną może być nagła choroba somatyczna lub stres przewlekły;
przewlekła, utrzymująca się powyżej miesiąca.
Warunkiem rozpoznania bezsenności jest stwierdzenie w ciągu dnia zmęczenia i senności (w przypadku bezsenności przygodnej i krótkotrwałej) lub obniżonego nastroju i gorszego wykonywania zadań (w przypadku bezsenności przewlekłej).
Pacjenci spotykani w gabinetach lekarskich najczęściej cierpią na bezsenność przewlekłą. Dotyczy ona około 10% populacji, półtora raza częściej kobiet niż mężczyzn.
Bezsenność przewlekła może być pierwotna, tzn. spowodowana endogennymi nieprawidłowościami generowania snu, lub wtórna – w wyniku zaburzeń psychicznych czy schorzeń somatycznych.
U osób cierpiących na bezsenność pierwotną występuje tzw. przewlekła aktywacja układów stresu, czego przejawem w ciągu dnia jest przyspieszona akcja serca, wzmożone napięcie mięśniowe, podwyższona ciepłota ciała i większe zużycie tlenu.
Bezsenność pierwotna może ustąpić po kilku miesiącach, ale może też trwać latami. Czasami zdarza się samoistne złagodzenie dolegliwości.

Leczenie

W bezsenności krótkotrwałej i przygodnej stosuje się farmakoterapię: z reguły pochodne benzodiazepin, a także nowe, niebenzodiazepinowe leki nasenne i leki przeciwdepresyjne, które podaje się mimo braku objawów depresji .Ze względu na możliwość tolerancji i uzależnienia, zaleca się, aby pochodne benzodiazepiny przyjmować co trzeci dzień (lub tylko w gorsze dni), w jak najmniejszej dawce, nie dłużej niż przez cztery tygodnie. Dobrze jest też stosować tzw. wakacje farmakologiczne, które polegają na niestosowaniu leku nasennego w weekendy. U osób starszych, po 65 roku życia, ze względu na większą wrażliwość centralnego układu nerwowego, stosuje się połowę dawki benzodiazepiny. Przewlekłe stosowanie pochodnych benzodiazepiny może prowadzić u ludzi starszych do zespołu imitującego otępienie typu alzheimerowskiego oraz do upadków i złamań szyjki kości udowej.
Przed rozpoczęciem leczenia farmakologicznego każdego pacjenta należy poinformować o możliwości wystąpienia objawów niepożądanych, takich jak:
– nadmierna senność w ciągu dnia,
– zaburzenia pamięci,
– tzw. bezsenność z odbicia.
Przeciwwskazaniem do stosowania leków nasennych jest ciąża, nadużywanie alkoholu, inne uzależnienia, nocny niepokój występujący w zespołach otępiennych, prawdopodobieństwo podjęcia zamachu samobójczego oraz wystąpienie bezdechu podczas snu.
W bezsenności przewlekłej pierwotnej obecnie zaleca się niefarmakologiczne metody leczenia. Istotne jest powstrzymywanie się od drzemek w ciągu dnia, a zwłaszcza abstynencja od kofeiny, alkoholu i nikotyny. Stosuje się też terapię behawioralną. Najskuteczniejsze są dwa jej rodzaje: kontrola bodźców i ograniczenie snu.
Kontrola bodźców polega na wypracowaniu nowego nawyku kojarzenia łóżka ze snem, a nie z aktywnością. Pacjent może położyć się tylko wtedy, gdy jest śpiący. W łóżku nie wolno czytać, jeść, oglądać telewizji ani słuchać radia. Jedyną dopuszczalną formą aktywności jest aktywność seksualna. Gdy chory nie zaśnie w ciągu 10-15 minut, powinien wstać, wyjść do innego pokoju, zająć się wykonywaniem jakiejś spokojnej, monotonnej czynności, a kiedy pojawi się senność – wrócić. Gdy sen nie pojawi się po kolejnych dziesięciu minutach, całą operację należy powtórzyć .Bez względu na to, ile trwał sen nocny, zawsze należy wstawać o tej samej porze.
W metodzie ograniczania snu prosi się pacjenta, aby przez tydzień prowadził dzienniczek snu i codziennie zapisywał, o której mniej więcej godzinie zasnął i o której się obudził. W następnym tygodniu ma chodzić spać o godzinie, o której najczęściej zasypiał i budzić się o godzinie, o której najczęściej robił to w poprzednim tygodniu. Ponieważ u osób cierpiących na bezsenność czasy zapisane w dzienniczku są z reguły zaniżone w stosunku do zapotrzebowania organizmu, dalsze ich przestrzeganie powoduje deficyt snu. W rezultacie pogłębiającego się deficytu dochodzi do stopniowego wydłużania się czasu snu.
Zaburzenia snu, które pojawiają się w następstwie choroby somatycznej czy psychicznej leczy się poprzez terapię schorzenia podstawowego. Do najczęstszych chorób somatycznych, którym towarzyszy bezsenność zalicza się dusznicę bolesną, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, refluks żołądkowo-przełykowy czy astmę oskrzelową. Chorobami psychicznymi, których jednym z objawów jest bezsenność, są np. zaburzenia depresyjne, zaburzenia lękowe czy schizofrenia.
Ponieważ bezsenność w istotny sposób wpływa na funkcjonowanie pacjenta w dzień, dezorganizuje mu życie i przysparza cierpienia, każdy przypadek bezsenności przewlekłej powinien być traktowany jak choroba i leczony przez specjalistę.

Aktualizacja: 2017-01-10
lek. med. Magdalena Krakowska-Kociołek Wojewódzki Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Lubiążu

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować