Wywiad z profesorem Jerzym Kotowiczem na temat stwardnienia rozsianego

SM jest przewlekłą chorobową ośrodkowego układu nerwowego tzn mózgu i rdzenia kręgowego o nieznanej jeszcze etiologii. Prawdopodobnie jest to wirus lub jego fragment, a do zakażenia dochodzi we wczesnym dzieciństwie. Takie podejrzenie wysunięto na podstawie faktu, że dzieci, które wyemigrowały z obszarów geograficznych o niskiej zapadalności do obszarów o zapadalności wysokiej, zachowują ten sam sposób dziedziczenia. Oznacza to, że do zakażenia prawdopodobnie dochodzi we wczesnym dzieciństwie. Podejrzanych jest kilka wirusów. Początkowo myślano o wirusie odry, opryszczki zwykłej a aktualnie podejrzenia skupiły się na wirusie EBV, ale czynnik ten nie został jeszcze jednoznacznie zidentyfikowany. Po infekcji, kiedy organizm nie może sobie poradzić z wirusem, rozpoczynać się reakcja immunologiczna zapalna. W tym procesie odgrywa również rolę genetyka. Tworzy się przewlekły stan zapalny. Organizm zaczyna niszczyć osłonki mielinowe włókien nerwowych, które odpowiadają za prawidłowe przewodzenie impulsów nerwowych.

Chorują najczęściej osoby młode. Średnia wieku oscyluje wokół 30-32 lata, ale mogą chorować także i dzieci. U najmłodszych obserwuje się od kilku do 10% zachorowań. Czasami choroba ujawnia się późno, czyli po 50 roku życia. Zachorowalność jest zróżnicowana także w zależności od płci oraz szerokości geograficznej. Niemal dwa razy częściej chorują kobiety. Są kraje gdzie na 100 tysięcy mieszkańców choruje kilkanaście osób (Afryka, Australia), natomiast w strefie klimatu umiarkowanego jest częstsza (np. w Kanadzie choruje 200 osób na 100 tysięcy mieszkańców). Według ostatnio przeprowadzonych badań różnice te mogą wynikać z poziomu nasłonecznienia. Jest to o tyle ważne spostrzeżenie, że dotychczas chorzy byli przestrzegani przed nadmierną ekspozycją na ciepło, natomiast wiadomo, że sama ekspozycja słoneczna i produkowana pod jej wpływem witamina D mogą chronić przed rzutami choroby. Nie ma jednak podstaw by pacjentom ze stwierdzonym stwardnieniem rozsianym wprowadzać dodatkowe dawki witaminy D. 

Dziedziczenie ma pewien wpływ na występowanie stwardnienia rozsianego. Wiadomo, że bliźnięta jednojajowe mają dość dużą szanse na zachorowanie gdy choroba występuje już w rodzinie, ale ta częstość jest zwiększona jedynie o kilka procent. Nie ma prostego dziedziczenia, a w patogenezie może brać udział wiele genów.

Objawy choroby są bardzo różnorodne. Niemal każdy pacjent choruje inaczej. Objawy zależą od umiejscowienia ogniska chorobowego, tzn ogniska demielinizacji w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Jeżeli dotyczy to nerwów wzrokowych, to pacjent zaczyna słabiej widzieć, obraz sprawia wrażenie mglistego lub kolory stają się mniej wyraźne. Zaczyna się wtedy pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego. Objaw ten mija, ale może być pierwszym sygnałem stwardnienia rozsianego.

Rokowanie jest bardzo zróżnicowane. W zależności od dynamiki choroby oraz zajętych obszarów choroba przebiega z różnym nasileniem. U części pacjentów obserwuje się na tyle powolny rozwój choroby, że bez większych ograniczeń dożywają oni podeszłego wieku.

(2011-01-03)