Fragment pochodzi z książki
Monika Salamończyk, Anna Łozińska-Czerniak, Ewa Dmoch-Gajzlerska (red. nauk.), Neonatologia. Praktyczne umiejętności w opiece nad noworodkiem, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2014
Czynności higieniczne wykonywane u noworodka
Skóra odgrywa ważną rolę w adaptacji dziecka do życia pozamacicznego. Pełni wiele funkcji w organizmie noworodka – jest barierą przeciwko infekcjom, uczestniczy w regulowaniu ciepłoty ciała, wydala wodę i elektrolity, ochrania narządy wewnętrzne, jest jednym z najważniejszych narządów zmysłów. Właściwe pielęgnowanie skóry jest jednym z ważniejszych elementów prawidłowej opieki nad dzieckiem.
Kąpiel higieniczna
Czas wykonania pierwszej kąpieli noworodka donoszonego nie jest dokładnie ustalony. Po uzyskaniu stabilizacji cieplnej i wstępnej adaptacji krążeniowo-oddechowej (nie wcześniej niż po 6 godzinach od urodzenia) zaleca się wykąpanie w wodzie noworodków zabrudzonych krwią lub smółką.
Bezpośrednio po urodzeniu należy wykąpać noworodki matek HIV(+). Poza wymienionymi przypadkami nie należy kąpać noworodków w pierwszej dobie życia, gdyż pozbawia się ich skórę ochronnej warstwy (mazi płodowej).
Podczas pierwszych kąpieli niewskazane jest całkowite usuwanie mazi płodowej, która ma działanie nawilżające, regeneracyjne, antyoksydacyjne i przeciwbakteryjne.
W pierwszych miesiącach życia codzienna kąpiel całego ciała nie jest konieczna. Zaleca się wykonywanie kąpieli kilka (2-3) razy w tygodniu. Bezwzględnie należy myć twarz, ręce i okolice osłonięte pieluchą (kilka razy dziennie).
Codzienna kąpiel jest wskazana w upalne dni oraz u dzieci, które nauczyły się samodzielnie jeść i przemieszczać (ze względu na częste zabrudzenia).
Kąpiel powinna być dostosowana do rytmu dnia dziecka. Może odbywać się rano lub wieczorem. Istotne jest, aby wykonywać ją o tej samej porze.
Należy unikać wykonywania kąpieli tuż przed jedzeniem (gdy dziecko jest głodne, może być niespokojne) i zaraz po posiłku (czynności związane z kąpielą u dziecka bezpośrednio po jedzeniu mogą spowodować ulanie pokarmu).
Cele:
– oczyszczenie skóry całego ciała;
– pobudzenie oddechu i krążenia;
– masaż całego ciała;
– zaspokojenie biologicznej potrzeby czystości;
– ułatwienie zasypiania i poprawienie jakości snu (kąpiel wykonana przed snem).
Przygotowanie sprzętu:
– stół do pielęgnacji noworodka lub przewijak;
– wanienka, termometr kąpielowy;
– jednorazowy wkład foliowy – jeśli kąpiel będzie przeprowadzana w warunkach szpitalnych;
– waga – jeśli kąpiel będzie przeprowadzana w warunkach szpitalnych;
– miska na odpadki, pojemnik na pieluchy, pojemnik na brudną bieliznę;
– miseczka z rozpuszczonym w wodzie preparatem do mycia (jeśli dziecko będzie namydlane poza wanienką) lub płynny środek myjący;
– preparat do pielęgnacji pośladków, ewentualnie preparat do nawilżenia lub natłuszczenia ciała;
– bawełniane płatki kosmetyczne lub waciki (10-15 sztuk);
– ewentualnie nawilżane chusteczki jednorazowe (bezalkoholowe, nieperfumowane);
– ręcznik, pielucha tetrowa (2 sztuki), pielucha do zabezpieczenia pośladków;
– bielizna dla noworodka (kaftanik, śpiochy, skarpetki, ewentualnie czapeczka);
– bawełniany rożek lub kocyk;
– miseczka z przegotowaną ciepłą wodą;
– 0,9% NaCl lub woda destylowana
– szczotka do włosów z naturalnego miękkiego włosia;
– obcinacz do paznokci lub nożyczki (do pielęgnacji paznokci w domu);
– zestaw do pielęgnacji kikuta pępowiny;
– rękawiczki – jeśli kąpiel będzie przeprowadzana w warunkach szpitalnych.
Zasady obowiązujące podczas wykonywania kąpieli
– Kąpiel dziecka powinna odbywać się w wodzie o temperaturze 36-37°C.
– Temperaturę wody należy sprawdzać termometrem do kąpieli.
– W pomieszczeniu, w którym wykonuje się kąpiel, nie powinno być przeciągów, a temperatura powinna wynosić 21-22°C.
– Kąpiel należy wykonywać w wanience na stabilnym podłożu.
– Przystępując do kąpieli, należy zdezynfekować stół, wanienkę i wagę.
– Wanienkę po dezynfekcji należy przepłukać pod bieżącą wodą. Można ją wyłożyć jednorazowym wkładem foliowym.
– Na wadze powinna znajdować się pielucha, a waga powinna być wytarowana – jeśli kąpiel będzie wykonywana w warunkach szpitalnych.
– Na stole należy rozłożyć ręcznik kąpielowy i dodatkowo ułożyć pieluchę złożoną w harmonijkę, pozostawiając ją z boku stołu.
– W miseczce z ciepłą przegotowaną wodą należy ułożyć waciki lub bawełniane płatki kosmetyczne.
– Na dno wanienki można położyć ręcznik lub pieluchę tetrową (zabezpieczenie przed ślizganiem).
– Nie należy używać myjek, których nie można wyprać i wygotować.
– Należy unikać wykonywania zabiegów higienicznych bezpośrednio pod bieżącą wodą ze względu na możliwość wystąpienia urazu fizycznego (następstwo upuszczenia dziecka lub uderzenia o kran) lub oparzenia dziecka. Kąpiel na ręku w pozycji „wiszącej” jest dla dziecka ogromnym stresem.
– Ilość potrzebnej wody uzależniona jest od wieku dziecka i wprawy osoby wykonującej kąpiel.
– Noworodki, u których kikut pępowiny jeszcze nie odpadł, zaleca się kąpać w takiej objętości wody, aby nie moczyć kikuta pępowiny (woda powinna sięgać do linii bioder dziecka – poziom około 5 cm).
– Wykonując kąpiel, należy stosować rękawiczki jednorazowe w celu ochrony przed kontaktem z krwią i wydzielinami – jeśli kąpiel będzie wykonywana w warunkach szpitalnych.
– Kontakt dziecka z wodą podczas pierwszych kąpieli nie powinien przekraczać 5 minut, aby nie dopuścić do maceracji naskórka, a w okresie niemowlęcym 10 minut.
– W trakcie wykonywania kąpieli należy obserwować zabarwienie powłok skórnych oraz zachowanie dziecka. Nie wolno pozostawiać dziecka samego na stole do pielęgnacji.
– Ważne jest, aby umyć dziecko dokładnie i przestrzegać kolejności mycia poszczególnych części ciała.
I etap – toaleta twarzy i pośladków:
– Umyć i zdezynfekować ręce, założyć rękawiczki.
– Rozebrać dziecko w łóżeczku. Jeśli w pieluszce znajduje się stolec, należy umyć krocze i pośladki mokrą pieluchą lub jednorazowymi chusteczkami nawilżającymi.
– Ułożyć rozebrane dziecko na przygotowanej wadze. Uzyskany pomiar masy ciała należy odnotować w dokumentacji (tuż po wykonaniu kąpieli).
– Dziecko przenieść na stół do pielęgnacji zawinięte w pieluchę tetrową i ułożyć tak, aby uwidocznić jego twarz.
– Oczy przemyć wacikami zwilżonymi destylowaną wodą lub 0,9% NaCl w kierunku od skroni do nosa – każde oko osobnym wacikiem.
– Uszy i okolicę za uszami umyć zwilżonymi wacikami, osuszając umyte miejsce suchymi wacikami. Nadmiar wody w wacikach należy wyciskać do miski na odpadki.
– Obejrzeć przewody nosowe. Jeśli znajduje się tam wydzielina, należy ją delikatnie usunąć.
– Wykonać toaletę twarzy, używając zwilżonych wacików, w następującej kolejności: czoło, policzek, wierzch nosa, drugi policzek, broda, okolica pod nosem. osuszyć twarz dziecka suchymi wacikami.
– Umyć narządy płciowe zwilżonymi wacikami. U dziewczynek delikatnie rozchylić wargi sromowe i przemyć okolicę ujścia cewki moczowej – w kierunku od spojenia łonowego do odbytu. U chłopców nieznacznie zsunąć napletek i przemyć okolicę ujścia cewki moczowej (nie należy na siłę i zbyt często odciągać napletka, gdyż może to spowodować uszkodzenie jego wewnętrznej powierzchni i żołędzi, wywołując krwawienie i stan zapalny).
II etap – toaleta ciała
– Odwinąć dziecko z pieluchy i przenieść do wanienki. Dziecko podtrzymywać tak, aby nie było obawy, że wyślizgnie się z rąk. Główka dziecka powinna spoczywać na przedramieniu lewej ręki, dłonią należy uchwycić bark dziecka (chwytem obejmującym). Drugą ręką podtrzymać pośladki.
– Zanurzyć dziecko w wodzie, zaczynając od zamoczenia nóżek. Rękę, która podtrzymywała pośladki, wyciągnąć spod nich. Umyć płatkami kosmetycznymi i spłukać ciało dziecka w następującej kolejności: owłosiona część głowy, szyja, klatka piersiowa, kończyny górne (od pach do dłoni), kończyny dolne (od stóp do pachwin), pośladki.
– Uchwycić prawą ręką lewe ramię dziecka, tak aby klatka piersiowa spoczywała na prawym przedramieniu, a lewa ręka podtrzymywała pośladki. Lewą ręką umyć plecy.
– Po zakończeniu mycia chwycić dziecko tak jak w momencie umieszczania w wanience i pewnym ruchem wyjąć z wody.
– Przenieść dziecko na stół i osuszyć ruchem dotykowym (ręcznikiem lub pieluchą), zaczynając od główki. Następnie ułożyć je na suchej pieluszce tetrowej i otulić nią, tak aby nie dopuścić do wychłodzenia. Mokry ręcznik lub pieluchę umieścić w pojemniku na brudną bieliznę.
III etap – pielęgnacja
– Podłożyć pod pośladki pieluchę jednorazową.
– Wykonać toaletę kikuta pępowinowego.
– Ewentualnie natłuścić okolicę fałdów skórnych (szczególną uwagę należy zwrócić na miejsca, gdzie stykają się dwie powierzchnie skóry, ponieważ tam najczęściej dochodzi do podrażnień).
– Zabezpieczyć pachwiny i okolicę pośladków odpowiednim preparatem – jeśli wymaga tego skóra.
– Zapiąć pieluchę jednorazową, starając się tak odwinąć brzeg pieluszki, aby nie przykrywał i nie drażnił kikuta pępowiny.
– Ubrać dziecko odpowiednio do panujących warunków (kaftanik, śpioszki, skarpetki).
– Uczesać włosy dziecka.
– Ułożyć dziecko w rożku i pozostawić w łóżeczku, ewentualnie okryć kocykiem. » Sprzątnąć przybory po wykonanej kąpieli.
– Zdezynfekować stół do pielęgnacji.
– Umyć ręce.
Niebezpieczeństwa/zagrożenia związane z kąpielą:
– oziębienie organizmu;
– oparzenie;
– uraz fizyczny;
– zachłyśnięcie się dziecka wodą w czasie kąpieli.
Osobom, które nie mają wprawy w wykonywaniu kąpieli, poleca się mycie skóry dziecka na stoliku do pielęgnacji i następnie spłukanie preparatu myjącego w wanience. Ten sposób mycia polecany jest również dla dzieci, które nie lubią kontaktu z wodą.
Dla dziecka bardziej korzystne jest mycie w wanience, ponieważ powoduje ono:
– mniejszą utratę ciepła;
– mniejszą przezskórną utratę wody;
– mniejszą utratę uwodnienia warstwy rogowej skóry.
Takie wykonanie kąpieli nie ma wpływu na częstość występowania zakażeń skóry i kolonizację drobnoustrojami.
Ubrania noworodka/niemowlaka
Bielizna małych dzieci powinna być wykonana z materiałów, które można prać w wysokiej temperaturze (gładka tkanina bawełniana, tkanina frotte itd.). Ubranka powinny być pozbawione ostrych szwów, napów, zatrzasków i guzików, które mogą uwierać i sprawiać dyskomfort.
Ubiór należy dostosować do warunków otoczenia, zwracając uwagę na objawy wychłodzenia (zimne dłonie i stopy, marmurkowata skóra, sine wargi, płacz, zmiana aktywności dziecka) i objawy przegrzania (spocona i czerwona skóra, niepokój dziecka, płacz).
Rozmiar ubrań także powinien być odpowiednio dobrany. Nie mogą one być zbyt krótkie i wąskie ani też za duże. Preparaty stosowane do prania ubranek powinny być niealergizujące (bez fosforanów, enzymów, barwników).
Preparaty do kąpieli i pielęgnacji noworodka/niemowlaka
Do kąpieli należy używać tylko preparatów przeznaczonych dla dzieci, dobrze tolerowanych przez skórę, niedrażniących spojówek, niezawierających środków zapachowych, konserwantów ani barwników.
Zaleca się stosowanie płynnych środków o pH obojętnym lub lekko kwaśnym, zawierających delikatny surfaktant i emolient.
Takie preparaty nie tylko oczyszczają skórę, lecz także łagodnie ją nawilżają oraz zapobiegają nadmiernej utracie wody i nie niszczą płaszcza lipidowego. Służą do mycia skóry i włosów.
Preparatów tych należy używać w ilości zalecanej przez producenta. Czas ekspozycji skóry na preparaty myjące powinien być jak najkrótszy, aby nie niszczyły one naturalnej kwasowości skóry i jej nie wysuszały. Należy unikać stosowania alkalicznych mydeł.
U noworodków występowanie ognisk suchej skóry w okolicach zgięć stawowych oraz bocznej części tułowia jest stanem fizjologicznym, związanym z przejściem ze środowiska wodnego do powietrznego (szczególnie w ciągu 2 pierwszych tygodni życia).
W okresie tym zaleca się natłuszczanie wysuszonych okolic. W codziennej pielęgnacji niemowląt nie należy rutynowo stosować środków nawilżających i natłuszczających.
Nadmierne stosowanie preparatów natłuszczających może być przyczyną występowania zaburzeń mikroflory lub kwasowości skóry bądź uczuleń. Preparaty do pielęgnacji dzieci powinny posiadać odpowiedni atest.
Pielęgnacja włosów
W okresie niemowlęcym włosy na główce zazwyczaj są krótkie lub nie ma ich zbyt wiele. Zaleca się ich mycie nie częściej niż dwa razy w tygodniu przy użyciu odpowiednich preparatów do mycia lub szamponów.
Jeżeli dziecko ma ciemieniuchę albo jego włosy przetłuszczają się lub brudzą w wyniku ulewania pokarmu, głowę należy myć częściej. Po kąpieli włosy należy czesać szczotką.
U dzieci z obfitszym owłosieniem należy je rozczesywać przed myciem głowy grzebieniem z rzadkimi zębami. W pomieszczeniach o optymalnej temperaturze nie poleca się rutynowego zakładania czapeczki na główkę ze względu na możliwość przegrzania.
Pielęgnacja paznokci
Paznokcie u niemowląt są cienkie i niekiedy ostre. Należy je obcinać ze względu na możliwość podrapania okolic twarzy. Pierwszą toaletę paznokci poleca się wykonać w domu.
Używa się do tego nożyczek o zaokrąglonych końcach lub obcinacza do paznokci. najlepiej obcinać paznokcie po kąpieli, gdy są miękkie, lub podczas snu, lub prosząc o pomoc drugą osobę. Paznokci nie należy obcinać zbyt krótko, gdyż może to powodować ich wrastanie. U rąk obcinamy je na okrągło, u nóg w linii prostej nie należy dopuścić do skaleczenia opuszki palca.
Pielęgnacja uszu
Toaleta uszu polega na czyszczeniu małżowin usznych i ujścia przewodu słuchowego. Wykonując ją, używamy wacików. W trakcie kąpieli nie należy zbytnio obawiać się dostania wody do uszu dziecka, ponieważ głębiej położone części ucha oddziela od środowiska zewnętrznego błona bębenkowa.
Po kąpieli należy wytrzeć resztki wody. Wydostającą się woskowinę trzeba wytrzeć ręcznikiem lub pieluszką. nie wolno penetrować kanału słuchowego patyczkami higienicznymi, ponieważ można uszkodzić jego delikatną skórę.
Wnętrze ucha oczyszcza się samoistnie. Próby wydobycia zwiększają produkcję woskowiny (przez drażnienie kanału słuchowego) i mogą nawet doprowadzić do głębszego jej wepchnięcia.
Pielęgnacja nosa
Wnętrze nosa oczyszcza się samoistnie, dlatego nos w zasadzie nie wymaga specjalnych czynności higienicznych. W trakcie przeziębienia zalegającą wydzielinę należy usuwać za pomocą gumowej gruszki z miękką, szeroką końcówką lub innego przyrządu służącego do jej odsysania.
Używając gruszki, należy uchwycić ją między palec wskazujący i środkowy, dno ucisnąć kciukiem, i dopiero wtedy umieścić w przewodzie nosowym. Jeżeli wydzielina jest zbyt gęsta, należy ją upłynnić, zakraplając do otworów nosowych roztwór 0,9% NaCl lub wodę morską.
Pielęgnacja okolicy pośladków
Okolica pośladków i krocza wymaga właściwego postępowania ze względu na drażniące działanie moczu i stolca. skóra w tej okolicy jest podatna na podrażnienia i uszkodzenia.
Przy każdej zmianie pieluchy okolicę tę należy dokładnie umyć z resztek kału i moczu. Do mycia należy stosować wodę, preparat myjący dla dzieci oraz zwilżoną pieluchę lub ręcznik.
W codziennej pielęgnacji należy ograniczać używanie chusteczek pielęgnacyjnych. Ich stosowanie u dzieci z wrażliwą skórą może wywoływać zaczerwienienie, a nawet podrażnienie. Pieluchy należy zmieniać często (co 3-4 godziny lub wtedy, gdy są pełne).
Okolice krocza u dziewczynek należy przemywać w kierunku od spojenia łonowego do pośladków, ponieważ zapobiega to zakażeniu dróg moczowych i przedostaniu się resztek kału do przedsionka pochwy.
Po zmianie pieluchy (jeśli skóra tego wymaga) należy ją zabezpieczyć przed działaniem kału i moczu tłustym preparatem (maścią).
Nie jest wskazane profilaktyczne stosowanie preparatów z cynkiem. Są to pasty, które przez szczelne przyleganie do zdrowej skóry powodują podrażnienie, a w efekcie wystąpienie objawów stanu zapalnego.
Do zabezpieczenia okolicy krocza nie zaleca się stosowania zasypek (pudrów, talków).
Spis tematów
Powiązane artykuły
Popularne
Inne
- Stany przejściowe u noworodka
- Pielęgnacja kikuta pępowinowego noworodka
- Bilanse rozwoju dzieci
- Pielęgnacja skóry i błon śluzowych noworodka
- Pielęgnacja noworodka
- Mamą być, czyli o niepewności i relacjach z innymi
- Pozycja do karmienia
- Żywienie sztuczne niemowląt w pierwszym roku życia
- Czy kąpiel w nadmanganianie potasu może zmienić kolor włosków dziecka?
Komentarze (0)
Dodaj swój komentarz