Aktywność fizyczna a psychiczny dobrostan

Nadwadze i otyłości często towarzyszą zaburzenia nastroju, stany depresyjne, niezadowolenie z własnego wyglądu, niższa samoocena, negatywne emocje.
Stany te są nie tylko czynnikiem współwystępującym z nadmierną masą ciała, ale też są źródłem i przyczyną przybierania na wadze. Ważnym elementem w redukcji i łagodzeniu zaburzeń w zakresie zdrowia psychicznego jest również udział w programach sterowanej aktywności fizycznej.
Podejmowanie ćwiczeń fizycznych usprawnia układ nerwowy, poprawia zdolność do pracy umysłowej oraz aktywizuje funkcje poznawcze.
Korzystny wpływ obserwowano zarówno przy stosowaniu ćwiczeń oporowych, jak i aerobowych, porównywano korzyści wynikające z podejmowania ćwiczeń fizycznych z efektami działania leków antydepresyjnych.
Obserwowano 156 starszych osób z klinicznie zdiagnozowanym umiarkowanym poziomem depresji, które poddano 16-tygodniowemu programowi terapeutycznemu.
Ćwiczących podzielono na trzy grupy:
1) wyłącznie leki antydepresyjne;
2) wyłącznie ćwiczenia;
3) kombinacja leków oraz ćwiczeń.
W grupie, która podejmowała wyłącznie ćwiczenia fizyczne, notowano co prawda wolniejsze ustępowanie depresji, ale rzadko obserwowano nawrót stanów depresyjnych.
Podobne były również wyniki innych eksperymentów. Rezultaty badań skłoniły do tego, aby na receptę, na przykład w Wielkiej Brytanii, kierować niektóre osoby do klubów fitness czy na zajęcia pływackie.
Badania nad znaczeniem aktywności fizycznej dla zmian w sferze psychicznej oraz w stylu życia prowadzono bardzo intensywnie i wielokierunkowo od lat. W ramce poniżej zestawiono niektóre dowiedzione w tym zakresie konkluzje z badań naukowych.

Aktywność fizyczna a zmiany w psychice i stylu życia

– Optymistyczny nastrój, lepsze samopoczucie, wyższe poczucie własnej wartości (ang. self-esteem), co zdaje się mieć związek z wydzielaniem beta-endorfin.
– Obniżenie lęku, stresu, wspieranie leczenia depresji, ogólna poprawa zdrowia psychicznego (ang. mental health).
– Regulowanie emocji, lepsza podzielność i skupienie uwagi.
– Zwiększenie pamięci długotrwałej i spowolnienie spadku zdolności poznawczych.
– Okazja do nawiązywania znajomości i przyjaźni, dzielenia radości z innymi.
– Redukcja picia alkoholu i palenia papierosów oraz zmniejszenie skłonności do korzystania z narkotyków.
Chociaż przez lata zakres badań nad wpływem aktywności fizycznej poszerzał się i zbierano kolejne obiecujące wyniki, to jednak bardzo długo ograniczona była wiedza o neurobiologicznych przyczynach tych korzystnych wpływów.
Nie pozwalały na wyjaśnienie mechanizmów przyczynowo-skutkowych badania prowadzone na poziomie behawioralnym, to jest oparte na rejestracji jedynie zewnętrznie obserwowanych zachowań i zjawisk.
Dopiero pojawienie się pod koniec XX wieku nowych możliwości technicznych, szczególnie nowoczesnych metod obrazowania funkcjonalnego, pozwoliło analizować zmiany, jakie zachodzą w układzie nerwowym na poziomie molekularnym pod wpływem aktywności fizycznej.
Wyniki badań dały podstawy do zakwestionowania tradycyjnego poglądu (wręcz – paradygmatu), że dzięki ćwiczeniom można oczekiwać jedynie zwiększonej aktywizacji układu krążenia (angiogenezy) i wyłącznie na tej drodze można spodziewać się lepszego utlenienia i dostarczania substancji odżywczych do komórek mózgowych.
Dowiedziono, że utrata komórek nerwowych nie jest nieodwracalna. Intensywny trening skłania komórki nerwowe do tworzenia gęstych sieci połączeń nerwowych i wręcz do tworzenia nowych komórek, co określa się jako procesy synaptogenezy i neurogenezy.
Obserwowano też, że sieć neuronalnych dendrytów, odpowiedzialna za przekazywanie informacji, może podlegać modulacji w efekcie działających stresorów.
Duże stężenie hormonu stresu, jakim jest kortyzol, może prowadzić do zmian na poziomie komórkowym niektórych struktur mózgowych, zakłócając procesy pamięci oraz uczenia się, a także może prowadzić do zawałów i objawów przedwczesnej starczej demencji.
Ćwiczący mięsień wysyła sygnały chemiczne (m.in. białko IGF-1) do wnętrza mózgu. Z kolei neuroprzekaźniki, jak dopamina, serotonina, noradrenalina i endorfiny, aktywizują wydzielanie tzw. mózgopochodnego czynnika wzrostu nerwów BDNF (ang. brain-derived neurotrophic factor), który wywiera oddziaływanie troficzne na pierwszorzędowe neurony czuciowe i motoneurony oraz na neurony dopaminergiczne mózgu.
Jest rzeczą znamienną, że mózg, w którym BDNF jest mało, zamyka się na nowe informacje.
U ludzi genetycznie obciążonych obniżonym poziomem BDNF notowano mniejsze zdolności poznawcze oraz ogólne trudności z zapamiętywaniem. Wcześniej udowodniono również rolę niskiego poziomu czynnika BDNF w patogenezie depresji oraz obserwowano, że już po miesiącu bierności neurony funkcjonowały znacznie gorzej.

Fragment pochodzi z książki

Wiesław Osiński, Nadwaga i otyłość. Aktywność fizyczna w profilaktyce i terapii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2016

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować