Kurcz

Kurczami nazywamy nieoczekiwane skrócenie włókien mięśnia (mięśni gładkich lub szkieletowych poprzecznie prążkowanych), występujące pod wpływem działania różnych bodźców (stres, uraz, bodziec cieplny, przemęczenie fizyczne, długotrwała wędrówka piesza, wspinaczka czy jazda na nartach), zaburzeń metabolicznych, w następstwie najczęściej niedotlenienia i niedoboru potasu.
Powodują one zwiększenie napięcia włókien mięśniowych, uczucie bólu i zaburzenia ruchomości. Niekiedy ból kurczowy tzw. mięśni szkieletowych może nakładać się na pierwotny ból kurczowy mięśni gładkich, ścian naczyń czy niedotlenienie warunkowane miażdżycowym zwężeniem światła naczyń, np. nawracające skurcze mięśni ścian naczyń krwionośnych podudzi wyzwalają niedotlenienie mięśni i napadowe bóle kurczowe łydek (przy towarzyszącym zmęczeniu fizycznym nóg i zwiększonym zapotrzebowaniu na tlen dochodzi do „nagromadzenia” się w nadmiernym stężeniu kwasu mlekowego w mięśniach, co wyzwala wspomniane skurcze), powodując objawy chromania przestankowego. Ustępują one przejściowo w okresach odpoczynku. Występowanie tego typu bólów kurczowych powoduje także niedobór potasu i magnezu. Niedobory te pogłębiają się w wyniku np. nadmiernego pocenia się oraz przyjmowania leków moczopędnych. Warto wiedzieć, że niedobór potasu 4-krotnie, a niedobór magnezu 10-krotnie zwiększa ryzyko tzw. nagłej śmierci sercowej.

Wyróżniamy:

●  kurcze mięśni karku – powodują ograniczenie ruchomości karku, skłonów głowy, zwłaszcza ku przodowi, wraz z promieniowaniem bólu do okolicy potylicy,
●  kurcze mięśni grzbietu, zwłaszcza grup przykręgosłupowych, warunkują bolesne ograniczenie ruchomości określonej części kręgosłupa,
●  kurcze „tężyczkowe” (występujące przy niedoborze wapnia) mięśni stawu nadgarstkowo-promienio-wego i stawów śródręczno-paliczkowych powodują zgięcie w wyżej wymienionych stawach z przywiedzeniem kciuka, dając obraz tzw. ręki położnika.

Objawy ze strony mięśni poprzecznie prążkowanych, zwanych potocznie szkieletowymi.

W zależności od umiejscowienia mogą one powodować bolesny wzrost napięcia określonego mięśnia (lub grupy mięśni), zmianę kształtu danej okolicy ciała oraz upośledzenie sprawności ruchowej danej części układu ruchu, np.:
●  kurcze mięśni głośni – ból krtani oraz duszność wynikająca z „zamknięcia” światła krtani, któremu towarzyszy bezgłos lub chrypka i uczucie istnienia przeszkody w górnych drogach oddechowych,
●  kurcze mięśni kończyn górnych – wyzwalają podobne objawy i dolegliwości, jak kurcze mięśni kończyn dolnych, z upośledzeniem ich sprawności oraz ruchomości w odpowiednich stawach,
●  kurcze mięśni kończyn dolnych – wzmożenie napięcia tych mięśni i np. ból łydek oraz upośledzenie chodzenia, wspinaczki, pływania,
●  kurcze mięśni ud czy pośladków – podobne objawy, lecz z upośledzeniem sprawności ruchowej w stawach biodrowych, a tym samym w stawach kolanowych i podudzi.

Doraźna pomoc przedlekarska w tych stanach zależy od typu i umiejscowienia bolesnych kurczów oraz przede wszystkim od okoliczności ich wystąpienia.

W pierwszym okresie sprowadza się ona do:
●  zaprzestania – chociażby czasowego – obciążania danej grupy mięśni szkieletowych (przez odpoczynek),
●  wykonania delikatnego masażu tej grupy mięśni, w których wystąpił ból kurczowy oraz wzmożone napięcie w następstwie tego kurczu,
●  nałożenia ciepłego kompresu na bolesną okolicę dla rozluźnienia obkurczonych i napiętych nadmiernie mięśni szkieletowych (lub mięśni gładkich określonych narządów jamy brzusznej czy klatki piersiowej), pamiętając przy tym, że jeśli ciepły kompres nie przynosi ulgi, należy bezwzględnie przerwać jego stosowanie i pilnie skontaktować się z lekarzem,
●  w przypadku kurczów „tężyczkowych” mięśni dłoni lub twarzy, które – jak wspomniano – warunkowane są niedoborem wapnia – podania 4-6 tabletek wapnia, a w razie ich braku wypicie 0,5-1 litra mleka (zawiera ono stosunkowo dużo wapnia),
●  w przypadku kurczów spowodowanych niedoborem podaży lub nadmierną utratą potasu (najczęściej mięśni łydek), występujących często w nocy, u osób stosujących środki odwadniające (np. w leczeniu niewydolności krążenia lub nadciśnieniu) lub po nadmiernym spoceniu się, czy też na skutek wzmożonego oddawania moczu – zażycia potasu w postaci leku (np. Kalium effervescens do wypicia lub 1-2 tabletek preparatu Kalipoz lub Difu-K) bądź uzupełnienie jego niedoboru przez spożywanie znacznych ilości soków, jarzyn czy owoców,
●  w przypadku napadów kurczów mięśni drzewa oskrzelowego i duszności typu astmatycznego – zastosowania jednego z posiadanych leków przeciwastmatycznych,
●  w przypadku kurczów z niedoboru magnezu – zażycia 1-2 tabletek asparaginianu magnezu albo Slow-Mag lub Mag 6, lub też większych ilości jarzyn albo owoców zielonych, czy popijania z nich soków przez 2-3 dni,
●  we wszelkiego rodzaju kurczach (np. krtani, oskrzeli, przełyku, żołądka, dróg żółciowych, jelit itp.) u osób ze wzmożoną pobudliwością nerwową lub po doznaniu stresu bądź zadziałania nagłego bodźca emocjonalnego – zastosowania jednego z posiadanych preparatów uspokajających,
●  w przypadku bolesnych kurczów i wzmożonego napięcia mięśni zwieraczy odbytu – zastosowania ciepłych nasiadówek w wodzie zwykłej lub z dodatkiem nadmanganianu potasu, a jeszcze lepiej rumianku lub szałwii,
●  w przypadku bólów okołomenstruacyjnych – zastosowania wypróbowanych już zazwyczaj wcześniej preparatów przeciwbólowych.

Prof. dr hab. med. Kazimierz Janicki

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować