Choroba refluksowa

Istotą choroby refluksowej jest zarzucanie kwaśnej treści żołądkowej do przełyku. Występowanie refluksu prowadzi do uciążliwych dolegliwości i może być przyczyną uszkodzenia błony śluzowej przełyku. W tekście przedstawiono przyczyny występowania choroby refluksowej oraz opisano domowe i farmakologiczne metody postępowania w przypadku jej wystąpienia.
Przełyk jest rurą, za pośrednictwem której pokarm dociera z jamy ustnej do żołądka. Zadanie to ułatwia zarówno występowanie skurczów przesuwających zawartość w odpowiednim kierunku jak i pokryta śliskim śluzem błona śluzowa przełyku. Żołądek jest znacznym rozszerzeniem rury pokarmowej. Zanim treść pokarmowa zostanie przesunięta dalej – do jelit, jest okresowo zatrzymywana w żołądku i poddawana wstępnym procesom trawiennym. Uczestniczy w nich między innymi silny roztwór kwasu solnego, który jest wytwarzany w błonie śluzowej żołądka.
Ściana żołądka jest należycie zabezpieczona przed niszczącym oddziaływaniem kwasu solnego. Podobnych mechanizmów ochronnych nie posiada natomiast ściana przełyku. Dlatego, jeśli kwaśna zawartość żołądka z jakiś przyczyn cofnie się do przełyku, działa drażniąco na błonę śluzową tego narządu. Jeśli dojdzie do cofania się treści pokarmowej z żołądka do przełyku, mówi się o chorobie refluksowej albo refluksie. Konsekwencją jest nadtrawianie ściany przełyku, prowadzące do jej podrażnienia, stanu zapalnego i powstawania ubytków – nadżerek. Jeśli są one głębokie – mogą przyjąć formę wrzodu trawiennego.
Przyczyn cofania się zawartości żołądka do przełyku jest co najmniej kilka. Przede wszystkim prowadzi doń niewydolność zwieracza wpustu, czyli swoistego „zaworu” między przełykiem a żołądkiem, utworzonego przez okrężne włókna mięśniowe. Niewydolność zwieracza rozwija się z wiekiem. Dlatego osoby starsze cierpią częściej na chorobę refluksową.
Rozwojowi choroby refluksowej sprzyja też występowanie u niektórych osób tzw. przepukliny rozworu przełykowego przepony. Klatka piersiowa jest oddzielona od jamy brzusznej mięśniem oddechowym – przeponą. Przepona posiada kilka otworów (rozworów) dla przejścia przełyku i dużych naczyń i nerwów. Właśnie na wysokości rozworu przełykowego przepony występuje granica między żołądkiem a przełykiem, czyli wspomniany już wpust. Jeżeli rozwór przełykowy jest zbyt duży, to pod wpływem ciśnienia panującego w jamie brzusznej niewielka część żołądka wpukla się do przełyku. Tym samym błona śluzowa przełyku jest wystawiona na drażniące działanie kwasu solnego, który nie tylko wnika przez rozszczelniony w związku z istnieniem przepukliny wpust, ale jest również wytwarzany we wgłobionej do przełyku części żołądka.
Istotną rolę w powstawaniu refluksu odgrywa też wzrost ciśnienia pod przeponą, czyli w jamie brzusznej. Może on być wywołany między innymi rozwijającą się ciążą, ale też być konsekwencją nagromadzenia tłuszczu w brzuchu osób otyłych.
Podatność ściany przełyku (a także żołądka i jelit) na powstawanie nadżerek i wrzodów wzrasta u osób przyjmujących niesterydowe leki przeciwzapalne. Środki te stosuje się zwykle w dolegliwościach stawów, kości i mięśni.
Choroba refluksowa objawia się zgagą i pieczeniem za dolną częścią mostka. Może jednak powodować również poważniejsze zakłócenia czynności przełyku i krwawienia. Zgaga i pieczenie za mostkiem występują szczególnie często w pozycji leżącej, zwłaszcza u ludzi starszych. Położenie się osoby z nieszczelnym wpustem powoduje bowiem przedostawanie się zawartości żołądka do przełyku, tak jak położenie butelki z płynem powoduje przemieszczanie się części jej zawartości do jej szyjki. Z oczywistych względów wspomniane dolegliwości występują głównie wieczorem, po ułożeniu się do snu. Przyjęcie postawy pionowej, wstanie z łóżka, często przynosi ulgę – zazwyczaj jednak przemijającą. W zwalczaniu objawów choroby refluksowej skuteczne może być również wypicie nawet niewielkiej ilości płynu, zwłaszcza mleka. Ważne jest też, by na godzinę, dwie przed położeniem się do łóżka nie jeść, i by posiłek wieczorny nie był obfity. Przepełnienie żołądka sprzyja bowiem cofaniu się treści do przełyku.
Oczywiście, w przypadku wystąpienia objawów choroby refluksowej pomóc mogą także leki. Doraźnie i natychmiast działają środki neutralizujące kwas solny w żołądku. Zalicza się do nich między innymi sole glinu (aluminium), takie jak Allugastrin, Gastrunal, Gastal, Maalox, Malugastrin, Magalcid, Rutacid. Osoby ze zmniejszoną wydolnością nerek powinny raczej unikać tych preparatów, ponieważ ich częstsze używanie może powodować gromadzenie się glinu (aluminium) w ustroju, co nie jest korzystne, zwłaszcza dla centralnego układu nerwowego. Stary, wypróbowany sposób radzenia sobie z konsekwencjami choroby refluksowej to wzięcie do ust sodki oczyszczanej w ilości 1/3 płaskiej łyżeczki od herbaty i popicie pół szklanką płynu, najlepiej wody. Jednak, po przejściowym okresie neutralizacji, zażycie sodki może wtórnie powodować wzrost kwaśności treści żołądkowej.
Skuteczniejsze od środków neutralizujących nadmiar kwasu solnego są leki zmniejszające, lub nawet uniemożliwiających, jego powstawanie w żołądku. Istnieją dwie grupy takich leków, potocznie nazywane tydynami i prazolami. Te utarte określenia wywodzą się od końcówek nazw międzynarodowych omawianych leków (np. rani-tydyna, ome-prazol). Tydyny podaje się albo na godzinę przed porą, w której zwykle występuje zgaga, albo 2-3 razy dziennie – niezależnie od pory występowania dolegliwości. Są one dostępne w małych opakowaniach, także bez recepty. Prazole działają silniej od tydyn. Podaje się je zazwyczaj raz dziennie – rano. Są wydawane tylko na receptę. Szczegóły dawkowania trzeba uzgodnić z lekarzem Całkowite pozbawienie ustroju możliwości wydzielania kwasu solnego w żołądku nie jest bowiem działaniem pozbawionym skutków niepożądanych.
Należy również pamiętać, że wszelkie dolegliwości ze strony przełyku, a w szczególności trudności w połykaniu, wymagają porady lekarza i ewentualnego wykonania badań dodatkowych.
Aktualizacja: 2017-01-10
dr n. med. Janusz Szajewski, specjalista chorób wewnętrznych, toksykolog; Stołeczny Ośrodek Ostrych Zatruć w Warszawie

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować