Wstrząs urazowy

Wstrząs jest zespołem zaburzeń ogólnoustrojowych powstałych pod wpływem urazu, którego siła przekracza granicę zdolności wyrównawczych organizmu.

Wstrząs cechuje się obniżeniem ciśnienia tętniczego wskutek zmniejszenia objętości krwi krążącej lub osocza w stopniu, który zmniejsza przepływ krwi przez naczynia włosowate, a w następstwie prowadzi do niedostatecznego utlenowania tkanek. Występuje ogólne załamanie się sił życiowych organizmu.

Najczęstsze przyczyny wstrząsu urazowego to:

● obfity krwotok z ran i uszkodzeń wewnętrznych,

● ciężkie urazy o typie zmiażdżenia z utratą dużej ilości krwi i osocza do tkanek,

● złamania kości długich, zwłaszcza kości udowej (mechanizm utraty krwi i osocza jest w tych przypadkach podobny jak przy zmiażdżeniach),

● rozległe oparzenia z ubytkiem osocza.

Nie istnieje jeden charakterystyczny objaw wstrząsu. Jest to najczęściej zespół objawów, a mianowicie:

● Świadomość chorego jest zachowana, w początkowym okresie wstrząsu, bezpośrednio po urazie, chory może być podniecony, ale nieco później staje się otępiały, obojętny, nie interesuje się swoim losem i otoczeniem.

● Skóra jest blada z odcieniem sinawym, chłodna, często pokryta potem, tętno jest przyspieszone, zwykle słabo wyczuwalne.

● Ciśnienie tętnicze krwi szybko obniża się. Wraz ze spadkiem ciśnienia tętniczego krwi może dojść do rozszerzenia źrenic i zniesienia ich reakcji na światło w następstwie niedokrwienia i niedostatecznego utlenowania mózgu.

Wstrząs jest stanem gwałtownego zagrożenia życia. Działać należy szybko.

Postępowanie. Na miejscu wypadku należy:

● zapewnić choremu zupełny spokój,

● ułożyć go płasko z nisko położoną głową, ewentualnie unieść kończyny dolne,

● nie poruszać chorego bez potrzeby,

● chorego nieprzytomnego ułożyć w pozycji bocznej,

● we właściwy sposób udzielić pierwszej pomocy, łącznie z opanowaniem ewentualnego krwotoku zewnętrznego, nałożeniem opatrunku i unieruchomieniem,

● zabezpieczyć chorego przed utratą ciepła,

● wezwać karetkę pogotowia ratunkowego, najlepiej karetkę reanimacyjną (R) w celu przewiezienia chorego do najbliższego szpitala.

Lekarz z karetki reanimacyjnej ma możliwości rozpoczęcia postępowania przeciwwstrząsowego już na miejscu wypadku i kontynuowania go w czasie transportu. Może on skutecznie zwalczyć ból przez dożylne podanie środków przeciwbólowych oraz rozpocząć dożylne przetaczanie płynów krwiozastępczych (podłączenie kroplówki).

U chorego we wstrząsie znacznie ważniejsze jest wykonanie wyżej wymienionych zabiegów na miejscu wypadku niż sam pośpiech w przewożeniu.

O powodzeniu leczenia w tym okresie decyduje zwykle nie szybkość pojazdu, lecz właściwie udzielona pierwsza pomoc na miejscu wypadku.

Prof. dr hab. med. Marian Barczyński, Dr med. Marcin Barczyński