Przewlekłe „serce płucne”

Ze względu na współwystępowanie niedomogi układu oddechowego i narządu krążenia oraz nieodwracalny zazwyczaj i postępujący charakter stwierdzanych zmian, przewlekłe serce płucne zalicza się do grupy dziesięciu najczęstszych przyczyn śmierci człowieka.

Przyczyny. Wśród przyczyn warunkujących podwyższone ciśnienie w tętnicy płucnej należy wymienić:

●  przewlekłe choroby układu oddechowego, jak rozedma płuc, nawracające zapalenie płuc, pylica, krzemica, przewlekłe nieżyty, czyli stany zapalne oskrzeli (bardzo często podtrzymywane nałogowym paleniem papierosów),

●  zwłóknienia pozapalne lub po przebytych zmianach gruźliczych w tkance płucnej,

●  deformacje anatomiczne – wrodzone lub nabyte – klatki piersiowej,

●  rozstrzenie oskrzeli,

●  sprawy zakrzepowo-zatorowe w naczyniach krążenia płucnego itp.

W Polsce przypadki przewlekłego serca płucnego spotyka się stosunkowo często, gdyż aż 4-9% chorych wymaga leczenia szpitalnego na oddziałach chorób wewnętrznych.

Wskutek narastającego zapylenia powietrza atmosferycznego i częstych nawracających zakażeń dróg oddechowych oraz rozszerzania się nałogu palenia papierosów na coraz młodsze osoby częstość przewlekłego serca płucnego w ostatnich latach wyraźnie i systematycznie wzrasta.

Objawy. Spośród początkowych dolegliwości odczuwanych przez chorego z przewlekłym sercem płucnym należy wymienić przede wszystkim:

●  mniej lub silniej wyrażoną duszność wysiłkową (a w cięższych przypadkach nawet spoczynkową),

●  uporczywy i męczący kaszel połączony z odpluwaniem żółtozielono lub niekiedy rdzawo podbarwionej plwociny,

●  ogólne osłabienie,

●  ociężałość,

●  apatię,

●  senność, a nawet pomroczność aż do utraty przytomności włącznie,

●  bladoszare lub nawet sinawe zabarwienie skóry, zwłaszcza warg, płatków usznych, policzków, palców rąk i stóp, a w cięższych stanach choroby całego ciała.

W późniejszym okresie – jako wyraz rozwijającej się niewydolności krążenia – dołączają się obrzęki kończyn dolnych oraz przesięki, czyli płyn wolny w jamach ciała (opłucna, otrzewna, worek osierdziowy).

W schyłkowym okresie choroby u wielu chorych występują także zaburzenia rytmu pracy serca.

Choroba ma pierwotną przyczynę w układzie oddechowym i charakter przewlekły. Stąd też skuteczne przeciwdziałanie jej występowaniu i niekorzystnym konsekwencjom wiedzie przez zapobieganie wszelkim chorobom układu oddechowego, które w swym przewlekłym przebiegu powodują: ograniczenie powierzchni wymiany gazowej w pęcherzykach płucnych, przewlekłe nieżyty oskrzeli, zmniejszenie objętości łożyska naczyniowego krążenia płucnego itd. Zapobiega to w konsekwencji wzrostowi ciśnienia w łożysku tętnicy płucnej i przewlekłemu obciążeniu prawej komory serca.

Zapobieganie. Wśród świadomych działań profilaktycznych – zależnych od nas samych – należy przede wszystkim wymienić zaprzestanie palenia papierosów oraz systematyczne, skuteczne leczenie pod nadzorem lekarza wszelkich przewlekłych stanów chorobowych układu oddechowego.

U osób zaś z rozwiniętym sercem płucnym bardzo ważne znaczenie ma – i w większości przypadków przynosi dość wyraźną ulgę – poprawa wentylacji pęcherzykowej przez ćwiczenia oddechowe wydłużające wydech i pogłębiające wdech, np. wydech przez dren gumowy (plastikowy) lub szklaną rurkę do naczynia z wodą, albo wydech przez przymknięte usta lub wdech głęboki z maksymalnym wykorzystaniem przepony, zabiegi ułatwiające udrażnianie i oczyszczanie dróg oddechowych wykonywane pod nadzorem pielęgniarki środowiskowej i lekarza domowego.

Postępowanie domowe. Często, w celu domowego łagodzenia odczuwanych dolegliwości, trzeba uciekać się do stosowania zaleconych i wypróbowanych przez lekarza preparatów farmakologicznych.

●  Rozszerzając oskrzela, ułatwiają one wentylację płuc i wymianę gazową.

●  Działając przeciwbakteryjnie, likwidują lub przynajmniej łagodzą przewlekłe nieżyty dróg oddechowych, nasilające – zwłaszcza w sezonie wiosennym lub jesiennym – duszność.

●  Przez działanie rozrzedzające wydzielinę dróg oddechowych oraz działanie wykrztuśne ułatwiają udrożnianie drzewa oskrzelowego i tym samym zmniejszają subiektywnie odczuwaną duszność.

●  Dołączająca się niewydolność krążenia stwarza potrzebę podjęcia przez lekarza leczenia wspomagającego układ krążenia.

●  Nagłe pogorszenie wydolności oddechowo-krążeniowej u osób z przewlekłym sercem płucnym jest zazwyczaj skutkiem zakażenia oskrzeli lub miąższu płuc. Brak efektów leczenia domowego przez lekarza i pogarszający się stan zdrowia chorego są wskazaniem do leczenia szpitalnego.