Profilaktyka chorób nowotworowych

Czynniki ryzyka wystąpienia choroby nowotworowej nie są dotychczas w pełni poznane. Tylko u części nowych chorych możemy prześledzić współistnienie czynników mogących mieć związek z zachorowaniem.
Do najlepiej poznanych należy zagrożenie związane z paleniem papierosów i nadużywaniem alkoholu, u części chorych (10-15%) obciążonych czynnikami genetycznymi. U niektórych chorych można wykryć wpływ sposobu odżywiania i czynników środowiskowych. Najlepiej poznany jest wpływ palenia tytoniu, który ma swój udział u 40% chorych, najwyraźniej udokumentowany u chorych na raka płuca. Nie znaczy to, że niepalący nie zachorują na raka płuca, jednak ryzyko palaczy jest wielokrotnie wyższe.
Ważnym czynnikiem ryzyka jest nadwaga, która odgrywa rolę w powstawaniu raków: jelita grubego, gruczołu krokowego, szyjki macicy, trzonu macicy, pęcherzyka żółciowego i piersi. Ważniejsza od całkowitego spożycia tłuszczów jest redukcja dostarczonych kalorii.
Ważnym i mało eksponowanym czynnikiem ryzyka jest spożywanie alkoholu, uważane za drugi po papierosach czynnik ryzyka, który – podobnie jak palenie papierosów – zależy od nas samych.
Epidemiolodzy jako czynnik ryzyka wymieniają ponadto niedostateczne spożycie warzyw i owoców oraz produktów bogatych w błonnik.
Ponadto wymienia się kolejny czynnik ryzyka zależny od nas samych: nadmierna ekspozycja słoneczna, odpowiedzialna głównie za czerniaka i raka skóry. Nadmierna ekspozycja słoneczna powoduje również osłabienie odporności immunologicznej u dorosłych. W ciągu siedmiu godzin od opalania zmniejszenie liczby obronnych krwinek białych może dojść do 30%, a powtarzające się gwałtowne zagęszczenie moczu do powstania piasku i kamieni w nerkach. U osób z genetycznym zagrożeniem oczu, chorobami siatkówki, silna ekspozycja słoneczna może przyspieszyć rozwój choroby, zwłaszcza w połączeniu z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, np. siatkówka plażowa.
Szacuje się, że ok. 5% zachorowań na nowotwory zależy od czynników środowiskowych. Łącznie – według niektórych szacunków – aż 80% zachorowań na nowotwory jest następstwem stylu życia i wpływu czynników środowiskowych. Jednak badania dotyczące wpływu tych czynników są nadal intensywnie prowadzone i wyniki ciągle weryfikowane nowymi doniesieniami. Dotychczasowe badania jednoznacznie wskazują, że sami możemy ograniczyć ryzyko zachorowań na nowotwory, jakkolwiek nie możemy go całkowicie wyeliminować.
Wiele kontrowersji wywołuje tzw. zagrożenie zawodowe, a znaczenie średnich i małych dawek promieniowania nawet w przypadku Czarnobyla jest niekiedy całkowicie negowane. Istniejące tło promieniowania stałego ze względu na prawdopodobną likwidację „słabych” genów mutacyjnych ma również pozytywne znaczenie. Szkodliwość zaś produktów niektórych pochodnych węgla i ropy naftowej oraz azbestu wydaje się być udowodniona. Natomiast wpływ smogu samochodowego (nie licząc szkodliwego wpływu na układ krążenia) w przypadku nowotworów złośliwych nie jest w pełni udowodniony. Prośba pacjenta o uznanie choroby nowotworowej za chorobę zawodową, np. powstałą wskutek urazu, jest przez większość lekarzy odrzucana, ponieważ uraz zazwyczaj tylko ujawnia już istniejący niebolesny guz tkanek miękkich lub kości.
Odrębnym czynnikiem ryzyka są zagrożenia genetyczne, dotyczące ok. 10% populacji i związane często z czynnikami zachorowalności rodzinnej.
W Polsce notujemy 100 000 nowych zachorowań na nowotwory rocznie. 30% spośród nich jest wyleczone. Za wyleczenie uważamy 5-letni okres przeżycia bez objawów choroby. Po tym okresie wznowy procesu nowotworowego występują bardzo rzadko.
Najczęstszym nowotworem u mężczyzn jest: rak płuca, żołądka, jelita grubego i gruczołu krokowego, u kobiet: rak sutka, szyjki macicy i jelita grubego. U kobiet przeważają nowotwory łatwiej rozpoznawalne, a więc i wyleczalne (rak sutka, rak szyjki macicy).
Prof. dr hab. med. Marek Pawlicki

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować