Astma – nowe rekomendacje

12 kwietnia 2019 GINA opublikowała aktualizację do swoich zaleceń na temat leczenia astmy . Są to największe od 30 lat zmiany w rekomendacjach.

Zgodnie z nimi, w trosce o bezpieczeństwo pacjentów, GINA zaleca doraźne stosowanie małych dawek wziewnego GKS/FORMOTEROLU jako preferowaną metodę leczenia doraźnego (przeciw duszności) we wszystkich stopniach leczenia (GINA 1-5), a dotychczas stosowane SABA przesuwa na miejsce leczenia alternatywnego.

To istotna zmiana, ponieważ leki z grupy beta2-mimetyków (SABA) były zalecane przez GINA w pierwszej kolejności przez ostatnie 50 lat . Obecnie SABA w wytycznych GINA stanowią jedynie alternatywną metodę leczenia.

W najnowszych wytycznych GINA zwraca uwagę, że dobór właściwego leku ma kluczowe znaczenie dla skuteczności terapii i bezpieczeństwa pacjentów. Właściwe leczenie poprawia jakość życia, zapobiegając zaostrzeniom i zmniejszając ich ciężkość.

Wziewne glikokortykosteroidy stosowane zgodnie z zaleceniami nie tylko zmniejszają konieczność hospitalizacji – tym częstszą, im gorsza jest kontrola astmy, ale też obniżają śmiertelność .

Dziś wytyczne pozwalają na szybką intensyfikację terapii w przypadku słabszej kontroli i częstszych zaostrzeń albo na zmniejszenie dawek, gdy stan pacjenta staje się stabilny. Jednak nie oznacza to, że pacjent może całkowicie zrezygnować z przyjmowania leków.

Hasłem dla pacjentów i lekarzy powinno być „Zero tolerancji dla ataków astmy”, czyli takie postępowanie, by jej kontrola była pełna.

Ułatwieniem dla pacjentów, umożliwiającym przestrzeganie zaleceń oraz regularne przyjmowanie leków są nowoczesne leki i techniki ich podawania – np. w formie jednorazowej inhalacji – z wykorzystaniem jednego inhalatora zawierającego dwa różne leki, czy w formie nebulizacji, wykorzystywanej nawet u niemowląt.

Wśród chorych na astmę jest jednak grupa pacjentów, którym standardowe leczenie nie przynosi ulgi. To osoby z astmą ciężką.

Częstość astmy ciężkiej wynosi wg GINA 3,7% populacji wszystkich chorych . W Polsce tę postać astmy ma kilka tysięcy osób. Astma ciężka uniemożliwia normalne życie – częstość i nasilenie duszności są przyczyną wielokrotnych hospitalizacji – stanowi także realne zagrożenie dla życia .

Kiedy podstawowe leczenie, mimo zwiększania dawek leków nie przynosi efektów, koniecznością staje się stosowanie doustnych glikokortykosteroidów. W przeciwieństwie do sterydów wziewnych, bezpiecznych nawet przy stałym stosowaniu, glikokortykosteroidy doustne mogą mieć poważne działania niepożądane, dlatego terapia z ich użyciem powinna być jak najkrótsza.

Od kilku lat istnieje alternatywa – nowoczesne leki biologiczne, oddziałujące na mechanizmy powstawania astmy. Pozwalają one na kontrolę astmy i powrót do normalnego życia. W Polsce dostępny jest program leczenia ciężkiej astmy dwoma lekami biologicznymi – omalizumabem i mepolizumabem. W Europie zarejestrowane są jeszcze inne leki – benralizumab i reslizumab, do tej pory nie refundowane w Polsce.

Program lekowy umożliwiający bezpłatne leczenie biologiczne astmy ciężkiej jest aktualnie prowadzony przez 50 ośrodków zlokalizowanych w każdym województwie, jednak liczba pacjentów korzystająca z terapii wciąż jest zbyt mała.

Dostęp pacjentów do terapii biologicznych jest utrudniony z uwagi na konieczność ścisłego stosowania się do zapisów programu, brak współpracy lekarzy specjalistów z prowadzącymi program lekowy, duże odległości do ośrodków, małą świadomość choroby czy wreszcie nadmierne obciążenie lekarzy dokumentacją medyczną związaną z przyjęciem nowych pacjentów.

Zdaniem specjalistów, z programów lekowych powinno korzystać znacznie więcej osób. GINA w swoich najnowszych wytycznych przypomina, że dla chorych na ciężką postać astmy „istnieje szybko rozwijający się zestaw terapii biologicznych, które mogą znacznie zmniejszyć ciężkie zaostrzenia i poprawić jakość życia ”.

Z terapii powinni korzystać chorzy z astmą ciężką, oporną na konwencjonalne terapie wziewne. By przyspieszyć rozpoznanie, GINA planuje wydać w niedługim czasie kieszonkowy przewodnik dla lekarzy do oceny i leczenia pacjentów z trudną do leczenia i ciężką astmą.

Według zaleceń GINA leki biologiczne, jako efektywne i bezpieczne, w przypadkach najcięższej postaci astmy powinny być stosowane od razu, gdy nie sprawdza się podstawowy schemat leczenia, bez sięgania po doustne glikokortykosteroidy. W praktyce warunkiem kwalifikacji do programu lekowego w Polsce nadal jest wcześniejsze zastosowanie doustnych GKS i potwierdzenie ich nieskuteczności.

 

Źródło: Materiał prasowy przygotowany przez Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia na warsztaty z cyklu Quo vadis medicina?, XVII edycja: Zatrzymać astmę!, kwiecień 2019.