Zespół suchego oka

Kilka godzi pracy przed ekranem komputera i oczy pieką, są zaczerwienione. Chociaż łzy płyną strumieniem, odczuwamy dziwną suchość powierzchni gałki ocznej. Uczucie piasku pod powiekami towarzyszy nam do końca dnia, a każde mrugnięcie sprawia ból. Zadajemy sobie wówczas pytanie, czym takie dolegliwości są spowodowane. Te często opisywane przez pacjentów objawy wskazują na zespół suchego oka.
Obecnie ocenia się, że co piąty pacjent zgłaszający się do lekarza okulisty cierpi z powodu keratoconjuctivitis sicca, czyli suchego zapalenia rogówki i spojówki. U osób zdrowych powierzchnia gałki ocznej jest regularnie powlekana ochronną i odżywczą warstwą łez. U chorych z zespołem suchego oka ilość i/lub skład filmu łzowego ulega zmianie.
Prawidłowy film łzowy składa się z trzech warstw: lipidowej, wodnistej oraz śluzowej, z których każda pełni odrębne funkcje. Zewnętrzna warstwa lipidowa stabilizuje oraz zapobiega odparowaniu wodnistej komponenty filmu łzowego. Zadaniem środkowej warstwy – wodnistej – jest odżywianie rogówki oraz jej ochrona przed infekcjami. Trzecia warstwa – śluzowa – nawilża i natłuszcza rogówkę. Zaburzenia ilości, składu, bądź czynności którejkolwiek z opisanych komponent filmu łzowego wywołuje objawy zespołu suchego oka.

Przyczyny

Najczęstsze przyczyny zespołu suchego oka to:
wiek,
zmieniony skład filmu łzowego spowodowany: suchym powietrzem (np. w klimatyzowanych pomieszczeniach lub samochodach), dymem papierosów, spalinami, przyjmowanymi lekami (min. betablokerami, estrogenami, lekami psychotropowymi), zmianami hormonalnymi charakterystycznymi dla okresu menopauzy (również lekami przyjmowanymi w ramach hormonalnej terapii zastępczej), a także środkami konserwującymi zawartymi w kroplach do oczu, środkami zapachowymi w kosmetykach oraz niedoborem witaminy A;
nadmierne wyparowanie łez podczas pracy przed monitorem (ang. Office-Eye-Syndrom), związane ze znacznie mniejszą częstością mrugania powiekami; stan ten nasila noszenie soczewek kontaktowych;
zmniejszona produkcja łez charakterystyczna dla chorób autoimmunologicznych, takich jak zespół Sjögrena oraz reumatoidalne zapalenie stawów; także urazy, ciężkie stany zapalne gałki oczne oraz guzy mogą doprowadzić do zniszczenia struktur produkujących poszczególne komponenty filmu łzowego; podobne objawy występują u pacjentów z niedrożnością przewodzików gruczołu łzowego lub gruczołów Meiboma produkujących warstwę lipidową.
Ponadto zespół suchego oka często współwystępuje z cukrzycą, chorobami gruczołu tarczowego (oftalmopatia tarczycowa), chorobami skóry (neurodermitis, trądzik), alergią, czy też porażeniem nerwu twarzowego.

Objawy

W warunkach, gdy film łzowy jest nieprawidłowy, jest go zbyt mało lub zaburzony jest odruch mrugania, rogówka i spojówka pozbawione są ochrony i odpowiedniego nawilżenia. Pacjenci zgłaszają wówczas zadrażnienie oka, uczucie obecności ciała obcego, pieczenie oraz przejściowe pogorszenie ostrości wzroku. Rzadziej występujące objawy zespołu suchego oka to świąd, światłowstręt, uczucie zmęczenia, ciężkość powiek.
Paradoksalnie, część chorych uskarża się na nadmierne łzawienie, szczególnie w klimatyzowanych, gorących i zadymionych pomieszczeniach, czy też pod wpływem działania zimna i wiatru.

Leczenie

Zespół suchego oka bezwzględnie wymaga leczenia. Stan ten bowiem predysponuje do rozwoju bakteryjnego zapalenia rogówki. W ciężkich przypadkach może dochodzić do powstania owrzodzenia tej struktury gałki ocznej, jej perforacji, a w konsekwencji – do utraty wzroku. Dlatego też każdy, kto uskarża się na wymienione powyżej dolegliwości, powinien koniecznie zgłosić się do lekarza okulisty. Wykonywane przez specjalistów badania diagnostyczne są nieinwazyjne oraz niebolesne.
Leczenie ma na celu zmniejszenie dyskomfortu oraz utrzymanie gładkiej i przejrzystej rogówki. O samym wyborze metody terapeutycznej decyduje przyczyna suchego zapalenia rogówki.
Najczęściej zaleca się stosowanie substytutu łez, czyli tzw. „sztucznych łez”. Na rynku dostępnych jest wiele preparatów w postaci kropli, żeli, kropli tworzących żele oraz maści. Szczególnie warte polecenia są żele oraz krople tworzące żele, które tworzą na gałce ocznej ochronną powłokę utrzymującą się przez znacznie dłuższy czas w porównaniu z innymi preparatami. Maści zalecane są do stosowania na noc.
Ze względu na konieczność częstego powtarzania zakraplania, wynikającą ze stosunkowo krótkiego okresu działania kropli, może powstać uczulenie na zawarte w nich środki konserwujące. Dlatego też korzystne jest stosowanie preparatów niezawierajacych środków konserwujących, dostępnych w postaci tzw. minimsów. Bezwzględnie tego typu krople powinni stosować alergicy oraz osoby noszące soczewki kontaktowe.
U pacjentów z ciężką postacią suchego zapalenia rogówki i spojówek zaleca się zamknięcie punktów łzowych – małych otworków na brzegach powieki dolnej i górnej, które odprowadzają łzy do kanalików łzowych. Zabieg ten pozwala zmniejszyć odpływ łez oraz przedłuża efekt działania sztucznych łez. Istnieje możliwość czasowego zamknięcia punktów łzowych poprzez wprowadzenie do kanalików łzowych specjalnych kolagenowych/silikonowych zatyczek. U pacjentów z bardzo ciężkimi objawami suchego zapalenia rogówki i spojówek rozważyć należy trwałe zamknięcie punktów łzowych przez wykonanie delikatnej elektrokoagulacji śluzówki kanalika.

W jaki sposób można minimalizować objawy zespołu suchego oka?

1. Unikać przeciągów, pomieszczeń klimatyzowanych oraz zadymionych.
2. Używać nawilżaczy powietrza.
3. Podczas jazdy samochodem nawiew powietrza nie powinien być skierowany na oczy.
4. Pić przynajmniej 2-3 litry niegazowanych, bezalkoholowych, bezkofeinowych napojów dziennie.
5. Nosić okulary, jeżeli stwierdzono wadę wzroku.
6. Podczas pracy przez monitorem robić krótkie przerwy, często mrugać powiekami.
7. Używać łagodnych kosmetyków, unikać malowania brzegów powiek (szczególnie kredką do oczu).
8. Nigdy nie zapominać o demakijażu oczu.
9. Nigdy nie używać kropli zawierających środki zmniejszające przekrwienie gałek ocznych – ich stosowanie nasila istniejący stan zapalny.

dr n. med. Joanna Adamiec-Mroczek, specjalista chorób oczu; Katedra i Klinika Okulistyki Akademii Medycznej im. Piastów Śląskich we Wrocławiu (2007-10-17)

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować