Zaburzenia lękowe o charakterze fobii

Określenie fobia pochodzi z języka greckiego (phobos) i oznacza strach przed różnymi sytuacjami, przedmiotami. U ludzi cierpiących na fobię lęk ulega nasileniu (aż do lęku panicznego włącznie).
Lęk występuje zwykle podczas bezpośredniego kontaktu z określonymi sytuacjami czy przedmiotami, ale może też pojawiać się podczas wyobrażenia ich sobie. Często ma miejsce nieuzasadniona obawa przed samą możliwością zaistnienia danej sytuacji. Zazwyczaj osoba, u której występuje fobia, zdaje sobie sprawę, że jej lęk jest irracjonalny i nieuzasadniony, jednak nie jest w stanie go przezwyciężyć. Najczęściej chorzy unikają sytuacji wywołujących lęk – nawet, jeśli w sposób istotny komplikuje to ich funkcjonowanie.
Wśród zaburzeń lękowych o charakterze fobii wyróżnia się fobie swoiste, agorafobie i tzw. fobię społeczną.

Agorafobia

Agorafobia oznacza lęk przed otwartą przestrzenią. W klasyfikacji psychiatrycznej, oprócz lęku przed przebywaniem na otwartej przestrzeni, zaburzenie to odnosi się również do sytuacji, z których wydostanie się może być trudne lub kłopotliwe, ze względu na niemożność uzyskania pomocy w razie złego samopoczucia (np. przebywanie w tłumie, podróżowanie – zwłaszcza takimi środami komunikacji jak tramwaj, pociąg, autobus oraz samotne oddalanie się od domu).
Zaburzenia o charakterze agorafobii występują u 2-5 % populacji i zazwyczaj są następstwem zespołu lęku napadowego. Ze względu na częste występowanie agorafobii w związku z zespołem lęku napadowego, ich leczenie jest ściśle ze sobą powiązane.
Do najczęściej występujących objawów somatycznych lęku zalicza się: kołatanie serca, pocenie się, drżenie oraz suchość w ustach. Objawami psychicznymi mogą być: duszność, ucisk w gardle, bóle w klatce piersiowej, nudności, zawroty głowy, poczucie derealizacji lub depersonalizacji, obawa przed utratą kontroli, śmiercią, uderzenia gorąca lub zimna oraz mrowienie kończyn.

Fobie swoiste

Są to różnorodne, nadmierne lub irracjonalne lęki przed określonymi sytuacjami. Wyróżnia się kilka rodzajów fobii swoistych.
Fobia zwierząt. Najczęściej dotyczy pająków (arachnofobia) lub węży (ofidiofobia). Zwykle ma swój początek w okresie dzieciństwa. W jej patogenezie mogą odgrywać rolę czynniki ewolucyjne – unikanie niektórych zwierząt może być formą obrony, np. przed ukąszeniem.
Fobia „środowiskowa”. Charakteryzuje się obawą przed przebywaniem na wysokości (akrofobia), jak również lękiem przed burzą i innymi zjawiskami przyrodniczymi, np. pożarem, powodzią, huraganem czy trzęsieniem ziemi. Najczęściej rozpoczyna się w dzieciństwie.
Fobia przed widokiem krwi lub zranieniem. W wyniku nasilonego lęku może dojść do omdlenia np. podczas pobierania krwi. Tego rodzaju fobia zwykle występuje rodzinnie.
Fobie sytuacyjne. Są związane z występowaniem lęku podczas przebywania w określonej sytuacji, np. w windzie, na moście. Fobie te mogą powstać w różnym okresie życia. Często wiążą się z przeżyciem określonej sytuacji związanej z zagrożeniem.
Inne fobie. Dotyczą irracjonalnych obaw przed rozmaitymi wydarzeniami np. przed upadkiem, jeśli w pobliżu nie ma ściany lub innych obiektów, o które można się oprzeć.
Występowanie fobii swoistych jest prawdopodobnie dość powszechne. Osoby chore nie zgłaszają się do lekarza, o ile fobia nie powoduje znacznego upośledzenia ich funkcjonowania.
W leczeniu fobii swoistych najczęściej stosuje się techniki behawioralne, których podstawową cechą jest kontrolowana ekspozycja bodźca lękotwórczego, która może mieć miejsce w realnej sytuacji lub dokonywać się w wyobraźni pacjenta.

Fobia społeczna

Przejawia się obawą przed kontaktami z innymi ludźmi oraz znalezieniem się w sytuacji związanej z oceną własnej osoby, np. lęk przed przemawianiem, jedzeniem w miejscach publicznych, spotkaniami towarzyskimi. Powyższym sytuacjom towarzyszą takie objawy, jak: zaczerwienienie, drżenie, kołatanie serca, silne pocenie czy trudności w wysławianiu się. Sam pacjent ocenia takie objawy jako nadmierne i irracjonalne, związane z okazywaniem przez niego swojej słabości. Stopniowo dochodzi do unikania sytuacji lękorodnych, co w konsekwencji może powodować znaczne upośledzenie, a nawet wycofanie się z funkcjonowania społecznego.
Objawy fobii społecznej najczęściej rozpoczynają się w okresie dziecięcym lub okresie dorastania. Wczesny początek zwykle determinuje gorsze rokowanie na przyszłość. Tylko u 1/3 chorych przez całe życie występuje „czysta” forma fobii społecznej. U pozostałych dołączają się inne zaburzenia psychiczne i w większości przypadków to one stanowią powód zgłoszenia się do lekarza psychiatry. U ponad połowy chorych pojawiają się różnorodne fobie swoiste lub agorafobia. U części pacjentów współistnieje uzależnienie od alkoholu i innych środków psychoaktywnych, a u 20% chorych z fobią społeczną występują objawy depresji.
Następstwa fobii społecznej mogą być dla osoby chorującej bardzo istotne. U osoby takiej istnieje mniejsze prawdopodobieństwo zawarcia związku małżeńskiego, uzyskania wyższego wykształcenia oraz otrzymania pracy zgodnej z jej kwalifikacjami. Ponadto bardziej prawdopodobne niż w populacji generalnej jest wystąpienie innych zaburzeń psychicznych, popełnienie próby samobójczej oraz doświadczenie izolacji społecznej.
W leczeniu fobii społecznej stosuje się leki przeciwdepresyjne i uzupełniająco -benzodiazepiny. Bardzo istotna jest psychoterapia, zarówno indywidualna jak i grupowa. Najlepsze wyniki terapeutyczne daje połączenie farmakoterapii z psychoterapią.

lek. med. Magdalena Krakowska-Kociołek Wojewódzki Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Lubiążu (2008-06-25)

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować