Miód – lek z ula

Miód znany jest i stosowany przez ludzi od tysięcy lat. Doceniane były i są zarówno jego walory smakowe, jak i odżywcze. Właściwości lecznicze miodu wykorzystywali starożytni Egipcjanie, Rzymianie i Grecy.
Również współcześnie prozdrowotne właściwości miodu budzą szerokie zainteresowanie. Wykorzystanie miodu oraz innych produktów pszczelich (np. pyłku kwiatowego, propolisu, mleczka pszczelego) w terapii oraz profilaktyce różnych schorzeń jest określane mianem apiterapii (z łac. apis – pszczoła).

Jak powstaje miód?

Miód jest produktem otrzymywanym w wyniku przetwarzania przez pszczoły nektaru kwiatowego lub spadzi (czyli wydaliny mszyc i czerwców). Proces ten odbywa się w tzw. wolu miodowym pszczół. Następnie miód jest przenoszony przez pszczoły do komórek plastrów w ulu, gdzie następuje jego dojrzewanie. Na dojrzewanie miodu składają się zachodzące jednocześnie procesy: odparowania wody, dodania przez pszczoły substancji własnej oraz reakcje chemiczne. To właśnie te procesy oraz surowiec (nektar kwiatowy bądź spadź), z którego miód jest wytwarzany, decydują o jego ostatecznym składzie.

Skład chemiczny i wartość odżywcza miodu

Skład chemiczny miodu jest bardzo złożony. W różnego rodzaju miodach wykryto ponad 300 składników należących do różnych grup chemicznych. Podstawowym składnikiem miodu są łatwo przyswajalne węglowodany proste (glukoza i fruktoza), które stanowią od 60% do 80% masy miodu. Miód zawiera także pewną ilość wody, jednak zawartość tego składnika nie przekracza 20%. Oprócz węglowodanów i wody w miodach obecne są m.in.:
– enzymy: oksydaza glukozy, α-glukozydaza, α i β-amylaza, katalaza i fosfataza;
– kwasy organiczne: glukonowy, cytrynowy, mlekowy, jabłkowy, bursztynowy, masłowy, propionowy;
– składniki mineralne: potas, żelazo, magnez, wapń i miedź;
– związki azotowe niebiałkowe;
– witaminy: kwas nikotynowy, kwas foliowy, witaminy: B1, B2, B6 i C;
– olejki eteryczne;
– barwniki: karotenoidy, antocyjany, flawony, chlorofil.
Miód jest produktem wysokokalorycznym. Jeden kilogram miodu to około 3200-3300 kcal. Wysoka wartość energetyczna miodu jest wynikiem wysokiej koncentracji węglowodanów.

Właściwości lecznicze miodu

Właściwości lecznicze miodu są wypadkową bogactwa zawartych w nim substancji.
Miód działa przeciwbakteryjnie. Dotyczy to przede wszystkim ziarniaków Gram-dodatnich, takich jak gronkowce i paciorkowce oraz pałeczek Gram-ujemnych, w tym pałeczek jelitowych. Działanie przeciwbakteryjne miodu jest m.in. wynikiem obecności oksydazy glukozy – enzymu biorącego udział w katalizowaniu reakcji utleniania glukozy do kwasu glukonowego, w której jako produkt uboczny powstaje nadtlenek wodoru – związek o silnych właściwościach przeciwdrobnoustrojowych. Poziom aktywności przeciwdrobnoustrojowej wynika także z obecności substancji pochodzących z nektaru kwiatowego i spadzi (m.in. flawonoidów i kwasów organicznych) oraz specyficznych substancji wytwarzanych przez pszczoły, m.in. apidycyny i lizozymu.
Miód wpływa regulująco na funkcje układu krążenia. Zawiera zestaw składników uprawniających pracę serca (m.in. magnez, potas, glukozę i acetylocholinę). Liczne enzymy oraz inne specyficzne substancje sprawiają, że miód wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwalergiczne. Obecność olejków eterycznych powoduje, że ma on również właściwości wykrztuśne. Jest bardzo pomocny w zwalczaniu chorób górnych dróg oddechowych. Doskonale sprawdza się jako środek wspomagający leczenie choroby wrzodowej żołądka; wzmacnia także odporność organizmu.

Który miód wybrać?

Miód miodowi nie jest równy. Każda odmiana miodu charakteryzuje się innym zestawem substancji bioaktywnych i w związku z tym wykazuje nieco odmienne właściwości lecznicze. Właściwy dobór miodu może mieć kluczowe znaczenie dla powodzenia terapii różnych schorzeń (Tabela).

O czym warto pamiętać, aby móc w pełni wykorzystać właściwości lecznicze miodu?

Wysoka temperatura niszczy składniki miodu o działaniu biotycznym, przede wszystkim enzymy. Dlatego, jeżeli zamierzamy rozpuścić miód w płynie, nie należy podgrzewać go do temperatury wyższej niż 40°C. Również długie przechowywanie miodu w temperaturze pokojowej osłabia jego aktywność enzymatyczną. Miód najlepiej przechowywać w warunkach chłodniczych.

Dla kogo miód niewskazany?

Miód jest produktem wysokokalorycznym, charakteryzującym się wysoką koncentracją łatwo przyswajalnych węglowodanów. Dlatego osoby otyłe nie powinny nadużywać tego produktu. Również osoby chore na cukrzycę nie powinny spożywać jednorazowo dużych ilości miodu, ponieważ może on pogarszać kontrolę poziomu glukozy we krwi. Na miód muszą także uważać osoby, u których ujawniła się alergia na jad pszczeli lub pyłki kwiatów. Miód może zawierać śladowe ilości tych składników i być przyczyną wystąpienia tzw. alergii krzyżowej.

Aktualizacja: 2017-01-10
mgr inż. Joanna Wardak, specjalistka ds. żywienia człowieka i dietetyki; Europejskie Centrum Leczenia Otyłości Dzieci i Dorosłych w Warszawie

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować