Iść do przodu mimo strachu

Strach przed podjęciem decyzji, strach przed odrzuceniem, przed sukcesem i przed porażką, strach przed samotnością z jednej strony i przed bliskością – z drugiej, strach przed starzeniem się – możemy stworzyć dowolnie długą listę własnych lęków. Czasami trudno nam stwierdzić, skąd się w nas biorą. Bardziej istotne od powodów są jednak ich skutki. Niektóre lęki są nam bowiem pomocne, gdyż ostrzegają nas przed wpakowaniem się w kłopoty. Pozostałe jednak mogą przeszkadzać nam w pełnym przeżywaniu swojego życia i realizowaniu własnych marzeń.

Na dnie każdego z naszych lęków kryje się jedno przekonanie, które najbardziej blokuje nasze działania. To przekonanie, że nie jesteśmy w stanie dać sobie rady z tym, co przyniesie nam życie. Gdybyśmy byli pewni, że cokolwiek się zdarzy, to poradzimy sobie, czego mielibyśmy się lękać? To zaufanie do swoich możliwości czyni nas wolnymi od strachu. Jeśli stracisz pracę, poradzisz sobie. Jeśli zachorujesz, poradzisz sobie. Jeśli opuści Cię ukochana osoba, też sobie poradzisz. Zaufanie do siebie, swoich możliwości adaptacji do sytuacji, sprostania wyzwaniom stojącym nam na drodze jest bowiem czynnikiem w dużej mierze decydującym o tym, czy będziemy mieli odwagę zmierzyć się z przeciwnościami, walczyć o życie, jakiego pragniemy i cieszyć się każdym nadchodzącym dniem.

Oczywiście, zawsze łatwiej powiedzieć niż zrobić. Dlatego trudno spodziewać się, iż nasze lęki do końca znikną, w miarę jak nabywamy przekonania co do własnych możliwości radzenia sobie z różnymi sytuacjami. Amerykańska psycholog, dr Susan Jeffers, przedstawia kilka podstawowych prawd na temat ludzkich lęków, które pozwalają spojrzeć na to uczucie z racjonalnej perspektywy i oswoić się z nim.

Po pierwsze, lęk towarzyszy nam zawsze, kiedy rozwijamy się. Niepewność związana z podejmowaniem nowych wyzwań, wkraczaniem na nieznane sobie terytoria zawsze powodowała i będzie powodować lęk. Jest to naturalna ludzka reakcja w sytuacji zmiany. Oznacza to dla nas tyle, iż lęk nie powinien być powodem rezygnacji z naszych zamierzeń. Gdy spojrzymy na uczące się chodzić dziecko, możemy zaobserwować w go oczach niepewność związaną w pierwszymi krokami. Nieraz upada boleśnie, a jednak wstaje i dalej uczy się tej nowej dla siebie umiejętności.

Po drugie, naturalność odczuwania lęku oznacza, że nie ma sensu koncentrować się na nim i inwestować w walkę z nim własnej energii. Jedyną drogą do pokonania lęku jest zaakceptowanie jego istnienia i nauczenie się działania pomimo ogarniających nas obaw. Kiedy bowiem podejmujemy działanie i czujemy się w nim coraz pewniej, lęk samoistnie nas opuszcza. Powracając do przykładu z dzieckiem – każdy z nas, jeśli tylko miał zdrowe nogi, nauczył się chodzić i jest to dla niego równie naturalne jak oddychanie. Sytuacja chodzenia nie wywołuje już w nas żadnych negatywnych emocji (nie licząc sytuacji, kiedy jesteśmy zmęczeni i naszym jedynym marzeniem jest relaksująca kąpiel, a przebywamy właśnie na górskim szlaku, o dwie godziny od najbliższego schroniska). Podobnie jest z każdą zmianą w naszym życiu.

Po trzecie, podjęcie działania, mimo związanego z nim lęku, powoduje, że wzrasta nasza samoocena i zadowolenie z siebie. Wbrew starej amerykańskiej szkole budowania samooceny, przekonującej nas, że bierze się ona z afirmacyjnego przekonywania samego siebie przed lustrem „jestem pewny siebie, zadowolony i cały fantastyczny”, przekonanie o własnej wartości kształtuje się w wyniku podejmowania wyzwań i radzenia sobie z przeciwnościami. Najpierw działamy, a potem – w efekcie naszych działań – nabieramy pewności siebie, a nie odwrotnie.

Po czwarte, każdy z nas odczuwa lęk. Jeśli stajemy przed nową dla nas sytuacją, kiedy wkraczamy na nieznane dla nas wody, nie ma bohatera, który podejmuje wyzwanie bez żadnych obaw. To wyzwalająca w takich sytuacjach świadomość, że każdy na naszym miejscu czułby się podobnie. Różnimy się stopniem, w jakim pokazujemy na zewnątrz nasze obawy i sposobami w jakie radzimy sobie z nimi. Jednak lęk, w szczególności – lęk przed nieznanym, jest doświadczeniem wspólnym dla każdej ludzkiej istoty.

Po piąte, działanie pomimo towarzyszącego nam lęku jest mniej przerażające niż poczucie beznadziei, ogarniające nas, gdy notorycznie rezygnujemy z realizacji własnych zamierzeń ze względu na związane z nimi obawy. Gdy rezygnujemy poddając się naszemu lękowi, pojawia się poczucie braku kontroli nad własnym życiem, przekonanie, że nie ma ono sensu i że zmierzamy do nikąd. Pojawiają się myśli „co by było gdyby”, pogrążamy się w analizach, co powinniśmy byli powiedzieć czy zrobić. Paradoksalnie, osoby, które nie podejmują ryzyka działania, często żyją w większym stresie niż osoby, które podejmują je pomimo towarzyszącego lęku. Unikając sytuacji powodujących lęk, nawet nie zdając sobie z tego sprawy, pozwalają temu uczuciu na przejęcie kontroli nad własnym życiem.

Podsumowując, wiemy już, że lęk jest naturalnym i powszechnym uczuciem towarzyszącym nam w nieustannie zmieniającej się rzeczywistości. Nie możemy go uniknąć, możemy jednak zamienić go z hamulca, trzymającego nas w jednym miejscu, w przyjaciela i kompana naszego pełnego inspiracji i ekscytujących przygód życia.