Choroby endokrynologiczne a dolegliwości kostno-stawowe

Prawie wszystkie choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego doprowadzają do dolegliwości ze strony układu kostno-stawowego. Chorzy zgłaszający się do lekarza bardzo skarżą się na spadek masy ciała, zmiany w zakresie skóry i włosów, obniżenie libido i zaburzenia miesiączkowania. Mniejszą uwagę zwracają natomiast na dolegliwości ze strony układu ruchu i zazwyczaj nie wiążą ich z podstawowym powodem zasięgnięcia porady lekarskiej.
Zmiany w zakresie układu ruchu dotyczą nie tyle samych stawów, co przede wszystkim mięśni, ścięgien i kości. Do najważniejszych schorzeń endokrynologicznych, którym towarzyszą objawy natury reumatycznej, zaliczamy: nadczynność i niedoczynność tarczycy, cukrzycę, akromegalię, nadczynność kory nadnerczy oraz nadczynność i niedoczynność przytarczyc.
U większości chorych z zaburzoną funkcją gruczołu tarczowego pojawiają się dolegliwości ze strony układu mięśniowego. Chorzy zgłaszają głównie osłabienie siły mięśniowej – najczęściej w zakresie obręczy biodrowej. Miopatia ta może przebiegać pod maską zapalenia wielomięśniowego, a więc może jej towarzyszyć zwiększone stężenie enzymów mięśniowych i zmiany w badaniu elektromiograficznym (EMG). Czasami ostateczne rozpoznanie nasuwa się dopiero po badaniu histopatologicznym wycinka z mięśnia. Często zdarza się, że pierwszym i jedynym symptomem niedoczynności tarczycy jest zespół objawów sugerujących zapalenie wielomięśniowe. Wówczas do postawienia ostatecznego rozpoznania prowadzi oznaczenie TSH i fT4. Natomiast w nadczynności tarczycy rzadko dochodzi do osłabienia siły mięśniowej ze zwyżką enzymów mięśniowych i zmianami w EMG. O zaburzonej funkcji mięśni bardzo często mówi się natomiast w tyreotoksykozie.
Hormony tarczycy biorą również udział w utrzymaniu stanu równowagi obrotu kostnego. Dlatego też w nadczynności tarczycy bardzo często dochodzi do szybkiego rozwoju osteoporozy i – pomimo uzyskania wzrostu masy kostnej po wyrównaniu zaburzeń hormonalnych – ryzyko złamania pozostaje wysokie. Związane jest to z gorszą jakością odbudowanej kości. U chorych z niedoczynnością tarczycy częściej dochodzi natomiast do rozwoju dny i dny rzekomej, objawiających się ostrym atakiem dolegliwości bólowych w zakresie stawów. W stawach (najczęściej kolanowych, nadgarstkowych i skokowych) może występować wysięk. W przypadku niedoczynności tarczycy płyn stawowy charakteryzuje się wysoką lepkością, która jest wynikiem wysokiej zwartości kwasu hialuronowego. Niedoczynność tarczycy jest również przyczyną około 7% przypadków zespołu cieśni nadgarstka. Czasami w niedoczynności gruczołu tarczowego występuje też jałowa niedokrwienna martwica głowy kości udowej. Związana jest ona najprawdopodobniej z zmianami miażdżycowymi naczyń i podwyższonym stężeniem cholesterolu.
W chorobie Gravesa-Basedowa obserwowana jest osteoartropaita przerostowa śródręcza lub śródstopia, dająca obraz palców pałeczkowatych. Często stwierdza się też obrzęk przedgoleniowy, który różni się od rumienia guzowatego brakiem bolesności.
Cukrzyca to kolejne schorzenie endokrynologiczne, które może prowadzić do zaburzeń w układzie kostno-stawowym. U chorych mogą pojawiać się zapalenia ścięgien zginaczy palców ręki (na powierzchni dłoniowej), czyli choroba Dupuytrena. Wczesną formą tej choroby jest guzek ścięgna zginacza palca czwartego, pojawiający się w miejscu w którym ścięgno – podążające do stawu międzypaliczkowego dalszego – przebija ścięgno biegnące do stawu międzypaliczkowego bliższego. Podczas ruchów palcem guzek ten może ulec zablokowaniu, prowadząc do ustawienia zwanego palcem zatrzaskującym. W takiej sytuacji ulgę mogą przynieść kortykosteroidy wstrzyknięte w pochewkę ścięgna w miejscu guzka.
Ciężkie postacie cukrzycy mogą też powodować obrzękowe stwardnienie skóry. Dochodzi wówczas do jej stwardnienia, pogrubienia i nacieczenia. Skóra ma wygląd podobny, jak w przebiegu twardziny układowej. Najczęściej zajęta jest skóra grzbietowej części rąk. Zmianom skórnym towarzyszy pogrubienie pochewek ścięgnistych zginaczy palców (po stronie dłoniowej). Stąd, przy próbie złożenia rąk, chory nie może zbliżyć do siebie ich powierzchni dłoniowych (mówimy wówczas o objawie rąk złożonych jak do modlitwy).
Długotrwała cukrzyca typu I może prowadzić także do zapalenia powięzi dłoniowej. Stan ten powoduje przykurcz wszystkich palców ręki i utratę zdolności chwytnej.
Cukrzyca typu II predysponuje natomiast do pojawienia się rozlanej idiopatycznej hiperostozy kręgosłupa. Dolegliwość ta polega na powstawaniu zwapnień w więzadle podłużnym przednim kręgosłupa, co prowadzi do jego usztywnienia. Czasami zwapnienia te są bardzo uciążliwe – szczególnie, jeśli powstaną na wysokości tylnej ściany gardła i powodują trudności z połykaniem. Jedynym rozwiązaniem pozostaje wówczas interwencja chirurgiczna.
Najgroźniejszym schorzeniem reumatologicznym związanym z cukrzycą pozostaje jednak tak zwany staw Charcota. Choroba ta najczęściej dotyczy stawów sródręczno-paliczkowych. Cechuje się charakterystycznymi mikrozłamaniami z destrukcją w zakresie stawu i stwardnieniem, prowadzącym do nawracających, niegojących się złamań, a w konsekwencji – do utraty ruchomości stawu.
Czasami w przebiegu cukrzycy może pojawiać się zlepne (tak zwane suche) zapalenie torebki stawu ramiennego. Jego podstawowym objawem jest przewlekły ból, utrudniający ruch. Konsekwencją tego schorzenia jest zamrożony bark, czyli utrata ruchomości w zakresie stawu ramiennego.
Ponieważ czynnikiem ryzyka cukrzycy jest otyłość i wielu cukrzyków to osoby otyłe, szybciej rozwija się u nich choroba zwyrodnieniowa, która zajmuje głównie stawy kolanowe.
U chorych z długotrwałą i źle kontrolowaną cukrzycą czasami pojawiają się zawały mięśni szkieletowych. Ich dominującym objawem są twarde guzy, umiejscowione najczęściej w mięśniach udowych. Towarzyszy im silny ból.
Jednym z częstych objawów akromegalii jest zespół cieśni nadgarstka. Podejrzenie tej choroby powinny nasunąć niektóre objawy radiologiczne, takie jak: zwiększenie masy tkanek miękkich, poszerzenie szpar stawowych związane z przerostem chrząstek oraz obecność łopatowatych wyrośli na paliczkach dalszych. Rozrost chrząstek dość często prowadzi do zapalenia kostno-stawowego, zajmującego przede wszystkim stawy biodrowe.
Zaburzenia czynności hormonalnej przytarczyc powodują osteopenię i wzrost ryzyka złamań. W obrazie radiologicznym stwierdza się wówczas torbielowate obszary demineralizacji kości, zwane guzami brązowymi, oraz mikrozłamania kości, tzw. strefy Loosera.
U osób przewlekle chorych, które są poddawane dializom, rozwijają się groźne kalcyfikacje. Zwapnieniom w zakresie skóry i tkanki podskórnej może towarzyszyć martwica, głębokie bolesne owrzodzenia i zakrzepica.
Nadczynność kory nadnerczy prowadzi do proksymalnej miopatii (zajęte są grupy mięśni obręczy barkowej i biodrowej, bez towarzyszącego uszkodzenia mięśni przedramion i podudzi) oraz do zmian martwiczych kości i osteoporozy. Dolegliwości bólowe związane są najczęściej z patologicznymi złamaniami, będącymi wynikiem zaawansowanej osteoporozy. Złamaniom patologicznym ulegają kości o budowie beleczkowej: trzony kręgów, żebra, kości łonowe i kulszowe.
Aktualizacja: 2017-01-10
lek. med. Grzegorz Rozumek, lek. med. Dominika Klementowska

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować

Zobacz także