Obleńce pasożytnicze

Owsica

Owsik jest najbardziej rozpowszechnionym pasożytem wśród ludzi w Polsce, zwłaszcza wśród dzieci, a szczególnie częsty w żłobkach, przedszkolach i domach dziecka.
W badaniach epidemiologicznych wykazano jego obecność u 17% osób dorosłych i 38% dzieci w wieku 7-14 lat. Wśród dzieci w domach dziecka częstość ta wynosi niekiedy 90-100%. Pod względem częstości występowania ma zatem chyba drugie miejsce po giardiazie. Pasożytuje głównie w jelicie grubym, wyrostku robaczkowym oraz końcowym odcinku jelita cienkiego, tj. w odcinku bezpośrednio przed przejściem jelita cienkiego w jelito grube. Dość często dorosłe osobniki wydostają się z kałem na zewnątrz żywiciela. Są wtedy widoczne jako niewielkie, zazwyczaj ruszające się, obłe twory, barwy szarobiaławej. Samce są mniejsze (3-5 mm długości i 0,1-0,2 mm grubości) niż samice (przeciętnie 9-12 mm długości i 0,3-0,5 mm grubości). W przedniej części obłego ciała ma otwór gębowy z 3 kurczliwymi wargami, którymi przyczepia się do błony śluzowej jelita. Żywi się wyssaną treścią oraz substancjami zawartymi w treści jelitowej (ryc. 12.13). Dojrzałe samice w narządzie rodnym mają ok. 10 000 jajeczek. Wędrują one w dół jelita grubego aż do odbytu i tam na skórze okolicy okołoodbytniczej i krocza, a u dziewczynek i dorosłych kobiet niekiedy także w przedniej części pochwy, składają jajeczka, a potem zwykle giną. Również samce wkrótce po zapłodnieniu samic giną. Złożone jaja zawierają zarodek we wczesnym stadium rozwoju. Do dalszego jego rozwoju niezbędny jest tlen, wilgotność oraz temperatura 30-36°C. Dlatego też jajo składane jest na zewnątrz przewodu pokarmowego. Jaja przeniesione do wnętrza przewodu pokarmowego bezpośrednio po złożeniu nie zawsze się rozwijają. Dopiero w ciągu 6-8 godzin przebywania na zewnątrz przewodu pokarmowego rozwój zarodka postępuje tak daleko, że powstała w nim larwa po wniknięciu do organizmu człowieka – przeważnie drogą doustną, a niekiedy nawet wykluta już w okolicy odbytu – wędrując do jelita, może dać początek rozwojowi nowego osobnika.
Rodzina owsików
Objawy. Owsica może przebiegać bezobjawowo. Częściej jednak pełzające po skórze okolicy odbytu samice (zarówno drogą mechanicznego drażnienia, jak i przez wydzielaną przy tym lepką ciecz) wyzwalają bardzo dokuczliwe swędzenie. Powoduje to następowe drapanie lub inne drażnienie tej okolicy, wywołuje stany zapalne skóry, a u dziewczynek i kobiet również pochwy i sromu.
Samice w celu składania jajeczek wędrują zwykle nocą, co powoduje bezsenność, płaczliwość, ogólne rozdrażnienie, apatię bądź ogólne przygnębienie, a nawet hamowanie rozwoju umysłowego dziecka.
Objawy zależą od intensywności inwazji i osobniczej wrażliwości.
Zarażenie – dziecko, a także osoby dorosłe, dotykając rękami okolicy odbytu, sromu lub bielizny osobistej, zbierają na swoje ręce jajeczka, które w temperaturze pokojowej zachowują zdolność zakażenia przez prawie miesiąc. Przy zaniedbaniach higienicznych, zwłaszcza higieny osobistej, w postaci niedokładnego mycia rąk przed jedzeniem, a zwłaszcza mycia rannego po wstaniu z łóżka lub po pobycie w ubikacji, nieprzestrzegania mycia jarzyn i owoców przed spożyciem, obecne na rękach jajeczka (zwłaszcza te po odpowiednim okresie „dojrzewania” zewnętrznego) mogą być przeniesione do ust człowieka i połknięte, przyczyniając się w ten sposób do rozwoju nowych osobników.
Pełny cykl rozwoju owsika, tzn. od chwili połknięcia jajeczka aż do złożenia nowych jaj przez dojrzałe samice, trwa 3-4 tygodnie. Inwazje pasożytnicze zazwyczaj nie są pojedyncze, ale mnogie. Bardzo częste i łatwe są bowiem wtórne zarażenia. Stąd też u jednego żywiciela mogą być tysiące pasożytujących owsików. Sprzyja temu możliwość wtórnego zarażenia tego samego gospodarza, gdyż rozwój owsika nie wymaga żywiciela pośredniego. To sprawia, że zwalczanie owsików jest bardzo uciążliwe.
Drogi zarażenia się owsikiem
Rozpoznanie. Opiera się na stwierdzeniu ruchliwych zazwyczaj osobników dojrzałych na skórze w okolicy odbytu, na świeżym kale albo na mikroskopowym wykryciu jaj owsików w wymazie z odbytu, przedniej części pochwy lub skóry tej okolicy itp.
Leczenie. Ze względu na masowość występowania i łatwość zarażenia jest trudne. Powinien je prowadzić lekarz, który wybierze odpowiedni lek i zaleci właściwą dawkę. Biorąc pod uwagę bardzo często rodzinne lub zbiorowe występowanie owsicy, należy je prowadzić jednocześnie u wszystkich mieszkających wspólnie osób. Powinno też być powtarzane, a jego skuteczność kontrolowana odpowiednimi badaniami.
Wraz z leczeniem farmakologicznym należy zwrócić uwagę na likwidację możliwych źródeł powtórnego zakażenia. Tak np. w czasie leczenia dzieci powinny mieć na noc zakładane dość obcisłe majteczki, które codziennie rano należy zmieniać. Bielizna pościelowa powinna być zmieniona przed prowadzonym leczeniem i po nim. Nakrycia, naczynia i inne powszechnie używane przedmioty oraz zabawki dzieci powinny także być odpowiednio oczyszczone i wydezynfekowane. Wszędzie bowiem tam mogą być przyklejone w zasuszonym pyle jajeczka owsików.
Zapobieganie owsicy to przede wszystkim:
●  ścisłe, rygorystyczne przestrzeganie higieny osobistej, zwłaszcza u dzieci,
●  częste mycie rąk, przede wszystkim przed każdym posiłkiem, po wyjściu z ubikacji, dotykaniu okolicy krocza itd.,
●  przestrzeganie dokładnego mycia jarzyn i owoców przed jedzeniem,
●  obcinanie krótko paznokci u dzieci,
●  zmiana bielizny dziennej na nocną wieczorem przed spaniem,
●  skuteczne zwalczanie znanych źródeł zarażenia,
●  okresowe badania parazytologiczne w kierunku owsicy,
●  częsta, regularna zmiana bielizny,
●  osobne łóżko,
●  częsta wymiana piasku w piaskownicy,
●  unikanie zabawy w brudnej piaskownicy.

Glistnica

Glista ludzka jest znacznie większym od owsika szeroko rozpowszechnionym pasożytem z grupy nicieni. Częstość występowania glistnicy w Polsce przez różnych badaczy jest oceniana od 1 do 18%, a w niektórych populacjach nawet 40-50%. Uważa się, że glistnica – podobnie jak owsica – częściej dotyczy dzieci. Być może jest to związane z dziecięcym zwyczajem trzymania palców przy ustach oraz niewyrobieniem przyzwyczajeń higienicznych.
Glista ludzka
Glista ludzka ma ciało walcowate o zwężonych końcach, zaopatrzone na jednym końcu w otwór gębowy otoczony trzema wargami. Dojrzałe samce mają 15-35 cm długości i 0,2-0,4 cm grubości, natomiast samice – 20-50 cm długości i 0,3-0,6 cm grubości (ryc. 12.15). Pasożyt bytuje zazwyczaj w jelicie cienkim człowieka, przeważnie przyczepiony do błony śluzowej. Żywi się nabłonkiem niszczonej ściany jelita i substancjami zawartymi w treści jelitowej. Dojrzała samica składa 100 000-200 000 jaj na dobę. Wydalane są one z kałem na zewnątrz organizmu i rozprzestrzeniane w otaczającym człowieka środowisku. Wydostanie się jajeczka poza organizm ludzki umożliwia rozwój postaci larwalnej, gdyż może się ona rozwijać tylko w obecności tlenu i wilgoci, w temperaturze poniżej 36°C.
Rozwój jajeczka przebiega początkowo w ziemi lub w wodzie (przez 30-40 dni). Dojrzałe jajeczko i zawarta w nim larwa mogą w naszym klimacie zachować zdolność do inwazji, czyli zakażenia człowieka przez 2-5 lat (ryc. 12.16, 12.17).
Glista ludzka
Droga zarażenia glistą ludzką
Ze spożytych z wodą, z produktami spożywczymi lub w inny sposób jajeczek wydostają się w jelicie cienkim larwy. Zanim ostatecznie osiądą w jelicie cienkim, aby rozwijać się w dorosłą glistę, wędrują przez błonę śluzową do światła naczyń. Następnie z prądem krwi przez wątrobę, pęcherzyki płucne, oskrzeliki i oskrzela przedostają się do jamy gardłowej, przełyku i żołądka, a stąd do miejsca ostatecznego bytowania, tzn. do jelita cienkiego. W jelicie cienkim człowieka glista może przeżyć od 1 do 1 1/2 roku. Dojrzałość płciową żeńskie osobniki glisty ludzkiej osiągają w ciągu 60-80 dni od dnia zarażenia i wówczas rozpoczynają składanie jaj.
Reakcja człowieka na zarażenie glistą ludzką zależy od intensywności inwazji pasożytniczej oraz od osobniczej wrażliwości gospodarza.
Objawy chorobowe w przebiegu zarażenia glistą ludzką zależą od okresu inwazji. Wyróżnić można trzy etapy, tj. okres wędrówki larw, okres objawów i komplikacji wynikających z zaburzeń w normalnej ich wędrówce oraz okres obecności dojrzałej glisty w jelicie.
W pierwszym okresie dominują różne reakcje i objawy alergiczne, którym towarzyszy przeważnie zwiększona liczba eozynofilów we krwi obwodowej. W okresie wędrówki larw występują objawy uszkodzenia wątroby, śródbłonków naczyniowych, ścian pęcherzyków płucnych, połączone z krwawieniami i odczynami zapalnymi. Zabłąkane larwy mogą niekiedy usadowić się w różnych nietypowych dla glisty ludzkiej narządach, jak oko, ucho, mózg, wątroba, śledziona itp., gdzie po pewnym czasie otorbiają się, tworząc tzw. guzki robacze.
Szkodliwe działanie postaci dojrzałych polega przede wszystkim na zatruwaniu organizmu żywiciela produktami przemiany materii.
Wśród najczęstszych skarg podawanych przez chorych cierpiących z powodu glistnicy należy wymienić: wzmożoną pobudliwość nerwową, uporczywy ból gardła, zaburzenia snu, bóle w różnych obszarach brzucha nie zawsze związane z jedzeniem, wzdęcia lub uporczywe zaparcia i tzw. kruczenia w obrębie jelit, duszność spoczynkową bądź wysiłkową, bóle w rzucie wątroby nie zawsze związane z jedzeniem, odbijanie goryczą bądź puste, uczucie ssania w jamie brzusznej, postępujące wychudzenie, niedokrwistość, obniżenie ogólnej aktywności oraz zdolności do pracy. Niekiedy w następstwie masowego wystąpienia zarażenia i skłębienia się glist w krótkim odcinku jelita lub przewodów żółciowych może dochodzić do objawów niedrożności przewodu pokarmowego lub żółtaczki mechanicznej. Czasem glistnica jelitowa może przebiegać bezobjawowo.
Rozpoznanie. Opiera się na stwierdzeniu jaj w kale lub w wyjątkowych sytuacjach całego pasożyta. Podczas poszukiwania jaj w kale należy pamiętać, że możliwość rozpoznania faktycznego zarażenia na podstawie obecności jaj w kale występuje w ok. 2 1/2 miesiąca od zarażenia, tzn. po osiągnięciu przez samice dojrzałości płciowej i rozpoczęciu przez nie składania jaj.
Leczenie. Powinno być prowadzone pod nadzorem lekarza. Oprócz specjalnych leków farmaceutycznych znane są reakcje nietolerancji przez glisty większych ilości świeżych porów, czosnku, pestek z dyni w diecie gospodarza i w konsekwencji opuszczania jego przewodu pokarmowego wraz z kałem.
Zapobieganie glistnicy polega na:
●  praktycznym realizowaniu zasad codziennej higieny osobistej,
●  dokładnym myciu pod bieżącą wodą jarzyn i owoców spożywanych w stanie surowym,
●  praktycznym realizowaniu zasad higieny sanitarnej przez zabezpieczenie gleby i wody w otoczeniu przed dostaniem się do nich jaj glisty z kałem,
●  unikaniu picia wody nie przegotowanej,
●  odpowiednim oczyszczaniu i odprowadzaniu ścieków zarówno zagrodowych, jak i miejskich,
●  skutecznym leczeniu wszystkich wykrytych przypadków glistnicy i niszczeniu glist wydalonych w czasie kuracji,
●  ograniczaniu dostępu owadów do dołów kloacznych i odchodów ludzkich, gdyż mogą one łatwo przenieść jajeczka glisty ludzkiej na naczynia kuchenne i spożywane produkty spożywcze,
●  unikaniu zabawy dzieci w brudnej piaskownicy.

Włosogłówczyca

Włosogłówka ludzka jest bardzo małym robakiem obłym pasożytującym zazwyczaj w jelicie grubym człowieka, spotykanym u kilkunastu procent ludzi. Długość pasożyta waha się od 30 do 50 mm długości, przy czym osobniki płci męskiej są nieco mniejsze od żeńskich. Część przednia pasożytów jest nitkowata i nią właśnie dorosłe pasożyty wnikają w błonę śluzową jelita ślepego lub grubego i stamtąd pobierają pożywienie. Przypuszcza się, że pasożyt może żyć do 5 lat. Dojrzałe osobniki żeńskie składają codziennie po 2000-5000 jajeczek, które wraz z kałem żywiciela wydostają się na zewnątrz (ryc. 12.18). Wydalone jaja nie są zdolne zarażać bezpośrednio po wydaleniu. W ciągu ok. 3 tygodni w środowisku wilgotnym, przy dostępie tlenu lub powietrza, dojrzewają do stadium inwazyjnego. Rozwój zarodkowy w pierwszym okresie musi przebiegać poza żywicielem w środowisku zewnętrznym. Czas rozwoju zarodkowego zależy od temperatury środowiska i wynosi od 10 dni do kilku miesięcy. Znajdująca się w otoczce jajeczka larwa nie traci swej żywotności nawet przez kilka miesięcy.
Włosogłówka ludzka
Człowiek zaraża się spożywając przypadkowo dojrzałe, czyli inwazyjne jajeczka, tj. takie, w których rozwinęły się już larwy. Najczęściej jest to przeniesienie ich do ust za pośrednictwem brudnych rąk, jedzenia nie mytych jarzyn i owoców, wskutek picia zanieczyszczonej nimi wody itp.
W przewodzie pokarmowym larwa włosogłówki pozbywa się otoczki jajowej i wędruje do jelita grubego, w którym w ciągu 4-5 tygodni osiąga dojrzałość płciową. Pasożyt bytuje u człowieka zazwyczaj w większych grupach. W niektórych przypadkach zarażenia stwierdza się nawet do 1000 osobników i więcej.
Reakcje organizmu na obecność pasożyta zależą od intensywności inwazji pasożytniczej oraz od reakcji żywiciela.
Objawy. Przy niewielkiej liczbie pasożytów nie stwierdza się żadnych objawów chorobowych. Natomiast w intensywnej inwazji występują reakcje alergiczne, bóle brzucha w okolicy jelita ślepego, śluzowe biegunki zawierające niekiedy domieszkę krwi, nudności, wymioty i wzdęcia brzucha niezależnie od pokarmów, bóle i zawroty głowy, wzmożona pobudliwość nerwowa, postępujące osłabienie, wychudzenie i niedokrwistość.
Rozpoznanie zarażenia włosogłówką u ludzi opiera się na stwierdzeniu jaj w kale. Samych pasożytów zazwyczaj nie stwierdza się w kale, gdyż są one silnie przytwierdzone włosowatą częścią do ściany jelita.
Leczenie. Jest trudne ze względu na silne i głębokie wnikanie pasożytów w ścianę jelita oraz małą wrażliwość na stosowane leki. Stąd postępowanie zapobiegawcze ma tak duże znaczenie.
Zapobieganie. Polega, jak w innych typach pasożytniczego zarażenia, na:
●  przestrzeganiu codziennej higieny osobistej,
●  zabezpieczeniu gleby i wody przed możliwością rozprzestrzeniania się w nich jaj włosogłówki,
●  starannym myciu spożywanych w stanie surowym jarzyn oraz owoców itp.

Włośnica (trichinelloza)

Włośnicą lub trichinellozą nazywamy zespół ciężkich u człowieka objawów chorobowych, wywołany przez pasożyta obłego, zwanego włośniem krętym, który w postaci dorosłej występuje w jelicie, a w postaci larwalnej w mięśniach prążkowanych człowieka i różnych zwierząt domowych (świnia, kot, pies) oraz dzikich (dzik, lis, wilk, szczur, mysz, kuna, łasica itd.). Włosień jest nicieniem małym, gdyż długość samca wynosi 1,4-1,6 mm, a samicy 3-5 mm. Częstość jego inwazji zależy od zwyczajów żywieniowych ludzi. Szacuje się ją na ok. 3%. Jest wyraźnie zróżnicowana regionalnie. Podobnie jak owsik, glista ludzka i włosogłówka ludzka należy do nicieni (ryc. 12.19).
Włosień
Człowiek zaraża się przez spożycie zarażonego mięsa świni domowej lub dzikiej, a świnia zjadając np. zarażone nicieniem padłe myszy lub szczury. Krąg żywicieli zjadających się nawzajem może objąć wiele gatunków (ryc. 12.20).
Źródła zarażenia się włośniami.
Do organizmu człowieka dostaje się zazwyczaj forma larwalna, żyjąca w mięśniach świń, zamknięta tam w osłonie ulegającej z czasem zwapnieniu. Solenie, mrożenie lub krótkotrwałe wędzenie mięsa nie zabijają pasożyta. Źródłem zarażenia jest więc zazwyczaj mięso niedostatecznie długo gotowane lub wędzone.
Po spożyciu zarażonego mięsa sok żołądkowy rozpuszcza otoczkę, a oswobodzona larwa włośnia przedostaje się do jelita cienkiego i tam wnika do kosmków błony śluzowej, gdzie w ciągu 1-3 dni osiąga dojrzałość płciową. Zapłodnienie następuje w świetle jelita. Samce po zapłodnieniu giną, a samice powtórnie wdrążają się w ścianę jelita, gdzie mogą przebywać 7-8 tygodni, rodząc w tym czasie 1000-1500 larw. W przeciwieństwie do innych pasożytów włośnie (trichiny) nie składają jajeczek, lecz rodzą od razu żywe larwy, które przenikają do naczyń chłonnych i krwionośnych organizmu człowieka. Następnie z prądem krwi lub chłonki roznoszone są po całym jego ciele. W ten sposób larwy włośnia między 12 a 15 dniem od momentu zarażenia osiedlają się w mięśniach poprzecznie prążkowanych, zwłaszcza w tych intensywniej pracujących. Stąd też najczęściej można je spotkać w przeponie, rzadziej w mięśniach międzyżebrowych, języku, krtani, mięśniach grzbietu. W mięśniach tych larwy włośnia otorbiają się, tworząc tzw. wągry (ryc. 12.21). Cykl rozwojowy włośnia krętego odbywa się w całości w jednym gospodarzu (żywicielu).
Ryc. 12.21.jpg
Objawy włośnicy – podobnie jak w przypadkach innych inwazji pasożytniczych – zależą od jej intensywności, ogólnego stanu biologicznego człowieka i jego reaktywności.
Pierwszy 4-10-dniowy okres włośnicy może być bezobjawowy. Po zarażeniu pojedynczym włośniem objawy chorobowe mogą być również nie zauważone przez długi czas. W intensywniejszych inwazjach zespół objawów chorobowych może być bardzo przykry i burzliwy. W pierwszym okresie zarażenia, tj. w fazie pobytu w jelicie dojrzałego włośnia i wytwarzania larw, dominuje gorączka, nudności, wymioty oraz zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Do charakterystycznych objawów drugiej fazy, tzn. w okresie przenikania larw do krwiobiegu (tj. po ok. 8 dniach od zakażenia), należą bóle mięśniowe, zwłaszcza przy ich dotyku i ruchach, oraz bóle głowy i bóle kostne, ogólne osłabienie, niekiedy wysoka gorączka, dreszcze, pocenie się, majaczenie. Występuje też obrzęk powiek i twarzy oraz zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Dolegliwościom tym towarzyszą niekiedy alergiczne wykwity skóry oraz zazwyczaj wydatne zwiększenie liczby eozynofilów we krwi obwodowej. Faza wędrówki larw trwa 1-2 tygodnie i jest okresem najniebezpieczniejszym dla chorego. Niekiedy faza ta ulega wydłużeniu do 7 tygodni, tzn. trwa tak długo, jak długo żyją samice włośnia i w jelitach wytwarzają się larwy.
Trzecia faza to faza osiedlania i otorbiania się larw w mięśniach. Dominującym objawem w tej fazie są silne bóle mięśniowe, przypominające niekiedy bóle reumatyczne. W otoczeniu larw tworzą się początkowo nacieki zapalne, później larwa otacza się osłonką włóknistą, tworząc tzw. wągier. Z czasem (zazwyczaj do 3 lat) otoczka ta ulega zwapnieniu. W takim stanie, odizolowane od organizmu, larwy mogą przetrwać żywe w mięśniach człowieka nawet przez 20-40 lat. W końcu jednak obumierają, ulegając zniszczeniu. Zaznaczyć należy, że intensywne inwazje tego pasożyta mogą w okresie ostrym być groźne dla życia człowieka.
Rozpoznanie. Ustala się na podstawie wywiadów dopuszczających możliwość spożycia mięsa zarażonego włośniami, charakterystycznego zespołu objawów klinicznych oraz wykrycia za pomocą biopsji larw w mięśniach człowieka podejrzanego o włośnicę. Pomocne mogą też być alergiczne testy skórne oraz odczyny serologiczne krwi. Badanie bioptyczne mięśni jest uzasadnione po 10 dniach od zarażenia, a próba skórna po 3 tygodniach od zarażenia. Wystąpienie grupowe podobnych stanów chorobowych w określonych okolicznościach, np. spożycia mięsa z tego samego źródła, ułatwia rozpoznanie.
Leczenie prowadzi wyłącznie lekarz w warunkach szpitalnych. Tylko wczesne zgłoszenie się do lekarza i natychmiastowe podjęcie właściwego leczenia może do pewnego stopnia zmniejszyć nasilenie objawów choroby i jej skutek przez uniemożliwienie wydalania młodych larw w jelitach przez dojrzałe samice włośnia.
Częstość zachorowań na włośnicę wśród ludzi zależy przede wszystkim od sposobu i dokładności kontrolowania mięsa zarówno w rzeźniach, jak i w indywidualnym uboju gospodarczym oraz odstrzelonych dzików. Badanie to polega na mikroskopowym poszukiwaniu otorbionych larw włośnia w mięsie wieprzowym przeznaczonym do konsumpcji.
Zapobieganie zarażeniu włośniem krętym polega na:
●  niejedzeniu mięsa nie badanego,
●  pełnej likwidacji tuszek mięsnych, w których stwierdzono larwy włośnia,
●  unikaniu spożywania mięsa nie dogotowanego i nie dowędzonego,
●  skutecznym likwidowaniu wszystkich możliwych źródeł i ogniw zakażenia.

Węgorczyca

Jest to coraz częściej ostatnio spotykana choroba pasożytnicza, zwłaszcza w rejonach południowo-wschodnich kraju, szeroko rozprzestrzeniona w gorących krajach Afryki, Ameryki i Azji.
Wywołuje ją niewielki, długości ok. 2 mm, robak kształtu nitkowatego, zwany węgorkiem jelitowym, pasożytujący w jelicie cienkim. Człowiek jest jego jedynym żywicielem. Pasożyt może przeżyć ok. 1-2 lat (ryc. 12.22).
Węgorek jelitowy
Larwy robaka do organizmu człowieka wnikają przez skórę (głównie nóg), do naczyń krwionośnych, a następnie przemieszczają się przez serce, płuca do dwunastnicy i dalszych części jelita cienkiego, gdzie zagnieżdżają się, dochodząc po ok. 4 tygodniach do dojrzałości płciowej. Ze składanych wówczas jaj rozwijają się larwy, które przedostają się do światła jelita i z kałem wydostają się na zewnątrz.
Niekiedy choroba rozwija się w następstwie zarażenia drogą pokarmową (żywność, woda) lub jako nadkażenie przez skórę w okolicy odbytu.
Objawy chorobowe – jak w każdej inwazji pasożytniczej – zależą od intensywności zarażenia oraz okresu rozwoju pasożyta. Wykazują przy tym zmienność okresową i sezonową. W miejscu wniknięcia larwy (larw) występuje swędzenie, wysypka, świąd, a nawet wybroczyny, zadrapania i wtórne zarażenia. W okresie wędrówki larw pasożyta może wystąpić zapalenie oskrzeli, kaszel, krwioplucie, duszność, a nawet zapalenie płuc. W okresie jelitowym chorzy skarżą się na bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunkę z domieszką krwi lub ropy, zaparcia, wzdęcia, utratę apetytu, postępujące osłabienie oraz wychudzenie.
Węgorek jelitowy jest tym pasożytem, który obok motylicy wątrobowej powoduje najsilniejsze odczyny zwiększenia liczby eozynofilów we krwi obwodowej.
Rozpoznanie. Ustala się na podstawie stwierdzenia obecności pasożyta lub jego larw albo jaj w kale, ewentualnie w treści dwunastniczej lub też sporadycznie nawet w plwocinie.
Leczenie. Powinien prowadzić lekarz, przeprowadzając kontrole skuteczności podjętego leczenia. Pasożyt jest bowiem bardzo oporny na leczenie, dlatego często jest ono nieskuteczne. W związku z tym zazwyczaj trzeba je powtarzać kilkakrotnie.
Zapobieganie zarażeniu węgorkiem jelitowym – podobnie jak i w odniesieniu do innych inwazji pasożytniczych – sprowadza się do:
●  przestrzegania podstawowych zasad codziennej higieny osobistej,
●  utrzymywania w należytym stanie sanitarnym otoczenia,
●  rygorystycznego przestrzegania podstawowych zasad higieny żywienia codziennego (picia tylko płynów przegotowanych, spożywania jarzyn i owoców tylko po ich wcześniejszym obmyciu itp.).

Ankylostomoza

Choroba wywołana zarażeniem tęgoryjcem dwunastnicy, zwana też chorobą tęgoryjcową, występuje niezmiernie rzadko. Została jednak rozpoznana w okresie powojennym w Polsce na obszarze kopalń śląskich. Pasożyt jest niewielki, przeciętnie ma ok. 15 mm długości. Samica składa do 10 000 jajeczek, z których w warunkach sprzyjających rozwijają się larwy. Jeśli po 5-6 dniach życia w ziemi larwy te dostaną się na skórę człowieka, przenikają bardzo szybko do naczyń chłonnych i krwionośnych, skąd z krwią wędrują do serca i narządu oddechowego, a następnie przez tchawicę i jamę ustną do przewodu pokarmowego (ryc. 12.23).
Tęgoryjec dwunastnicy
Objawy. Pierwsze objawy chorobowe zarażenia tęgoryjcem dwunastnicy to objawy miejscowe, w postaci zapalenia skóry w okresie przenikania larw poprzez nią do naczyń. Bardziej burzliwe objawy ogólne występują w okresie wędrowania larw.
W trzeciej fazie pobytu w jelitach robaki pasożytnicze przyczepiają się swoimi jakby zębami do błony śluzowej jelita, uszkadzając ją i powodując przewlekłe krwawienie. Żywią się krwią gospodarza, stąd zarażenie tym pasożytem sprzyja postępującej niedokrwistości. Jeden pasożyt, niezależnie od powodowania przedłużonego krwawienia z uszkodzonej błony śluzowej (jego wydzielina utrudnia krzepnięcie krwi), wypija dziennie ok. 1 ml krwi.
W przypadku intensywnej inwazji, która może niekiedy liczyć od kilkuset do kilku tysięcy osobników, może szybko wystąpić niedokrwistość z hipereozynofilią. Oprócz niedokrwistości charakterystyczne są bóle brzucha, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, postępujące osłabienie oraz wychudzenie itp.
Środowisko kopalń węglowych sprzyja bytowaniu tego pasożyta i szerzeniu się ankylostomozy, zwanej też ankylostomatozą.
Rozpoznanie. Opiera się na stwierdzeniu jaj pasożyta w kale lub larw w specjalnie założonej hodowli.
Leczenie. Powinien prowadzić lekarz z równoczesnym nadzorem sanitarnym środowiska, w którym wykryto zarażenie.
Zapobieganie zarażeniu tym rzadkim w Polsce pasożytem, wymagającym do swego rozwoju odpowiedniej temperatury i wilgotności (stąd jego inwazje w kopalniach), polega na:
●  przestrzeganiu podstawowych zasad higieny osobistej,
●  kontroli określonych grup zawodowych pod kątem zarażenia tęgoryjcem dwunastnicy,
●  ogólnym nadzorze sanitarno-parazytologicznym górniczego środowiska pracy.

Prof. dr hab. med. Kazimierz Janicki

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Ilustracje

Rodzina owsików
Rodzina owsików: a – samica, b – samiec, c – jajeczko, d – wykluwająca się larwa (wg A. Pytla).
rys. Archiwum Ilustracji PZWL © Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Tęgoryjec dwunastnicy
Tęgoryjec dwunastnicy: a – samiec, b – samica, c – jajeczko, d – larwy (wg E. R. i G. A. Noble).
rys. Archiwum Ilustracji PZWL © Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Węgorek jelitowy
Węgorek jelitowy: a – osobnik dojrzały żeński; pow. 75 ×; b – larwa 12-dniowa; pow. 600 × (wg E. R. i G. A. Noble).
rys. Archiwum Ilustracji PZWL © Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Źródła zarażenia się włośniami.
Źródła zarażenia się włośniami. Człowiek zaraża się jedząc wieprzowinę, w której znajdują się otorbione wiośnie. W naszym kraju głównym pośrednikiem w roznoszeniu włośni jest prawdopodobnie szczur, ale inne zwierzęta mogą być także zarażone włośniami (wg A. Pytla).
rys. Archiwum Ilustracji PZWL © Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Włosień
Włosień: a – samica, b – samiec, c – larwy (wg W. Stefańskiego).
rys. Archiwum Ilustracji PZWL © Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Włosogłówka ludzka
Włosogłówka ludzka: a – samiec, b – samica; pow. 3,5 × (wg A. Pytla).
rys. Archiwum Ilustracji PZWL © Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Droga zarażenia glistą ludzką
Droga zarażenia glistą ludzką (wg M. Kłeczek, W. Płonki, PZH, Warszawa).
rys. Archiwum Ilustracji PZWL © Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Glista ludzka
Glista ludzka: a – jajo zapłodnione, b – jajo nie zapłodnione, c – jajo inwazyjne, d – larwa; pow. 6000 × (wg Mattesa).
rys. Archiwum Ilustracji PZWL © Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Glista ludzka
Glista ludzka: a – samica, b – samiec (wg A. Pytla).
rys. Archiwum Ilustracji PZWL © Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Drogi zarażenia się owsikiem
Drogi zarażenia się owsikiem (wg M. Kłeczek. W. Płonki, PZH. Warszawa).
rys. Archiwum Ilustracji PZWL © Wydawnictwo Lekarskie PZWL

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować