Żywienie dzieci i młodzieży podczas pobytu w szkole

Prawidłowe żywienie dzieci w wieku szkolnym jest szczególnie istotne, gdyż znajdują się one w tym okresie w fazie intensywnego wzrostu i dojrzewania. Dla utrzymania wzrostu i rozwoju fizycznego oraz intensywnej pracy umysłowej podczas szkolnych lekcji niezbędne jest dostarczenie odpowiedniej ilości energii, białka, kwasów tłuszczowych, węglowodanów oraz witamin i składników mineralnych, zwłaszcza witamin A, C i D oraz wapnia.
Dzieci w wieku szkolnym powinny spożywać posiłki regularnie, 4-5 razy dziennie, a przerwy pomiędzy nimi nie powinny być dłuższe niż 3-4 godziny.
Przy układaniu jadłospisu istotne jest prawidłowe rozłożenie wartości energetycznej na poszczególne posiłki. Przy pięciu posiłkach dziennie rozkład energetyczny powinien być następujący:
– śniadanie – 25-35%,
– drugie śniadanie – 5-10%,
– obiad – 30-35%,
– podwieczorek – 5-10%,
– kolacja – 15-20%.
Nawyk regularnego jedzenia 4-5 posiłków o odpowiedniej wartości odżywczej zapewni dobrą kondycję a także zdrowie, również w późniejszych latach życia. Nawyki kształtują się od najmłodszych lat życia, dlatego należy uczyć dziecko, jak prawidłowo ma się odżywiać. Uczniowie przebywający w szkole do 6 godzin powinni zjeść co najmniej jeden posiłek, np. II śniadanie lub ciepłe danie – obiad. Natomiast uczniowie przebywający w szkole prze ponad 6 godzin powinni spożyć w tym czasie dwa posiłki – II śniadanie i obiad.
Po rozpoczęciu nauki w szkole często dochodzi do pogorszenia żywienia dzieci. Dłużej przebywają one poza domem, stają się bardziej samodzielne i samodzielnie dokonują wyborów – również tego, co jedzą w ciągu dnia szkolnego. Dzieci i młodzież często dokonują zakupów w sklepikach szkolnych, które oferują wiele niekorzystnych z punktu widzenia prawidłowego żywienia produktów. Najczęściej uczniowie wybierają słodycze i przekąski typu chipsy, słodkie napoje gazowane, które tłumią uczucie głodu, nie dostarczając organizmowi odpowiedniej ilości składników odżywczych. Słodkie napoje gazowane nie tylko dostarczają „pustych” kalorii, ale również wypierają z codziennego jadłospisu korzystne dla zdrowia soki czy napoje mleczne (mleko, kefiry, jogurty), zmniejszając tym samym podaż składników odżywczych, m.in. wapnia oraz witaminy C. Spożywanie słodkich produktów i napojów sprzyja również powstawaniu próchnicy.
Udowodniono, że dzieci, które podczas pobytu w szkole jedzą drugie śniadanie czy ciepły posiłek w postaci obiadu, osiągają lepsze wyniki w nauce, lepiej się rozwijają, sprawniej wykonują niektóre zadania związane z koncentracją i pamięcią niż dzieci, które tego posiłku nie spożywają. Z kolei uczniowie, którzy nie spożywają posiłku w szkole, częściej maja problemy z nauką, zachowaniem i emocjami.
Ważne jest również spożycie pierwszego śniadania przed wyjściem z domu do szkoły. Pierwsze śniadanie jest bowiem niezwykle ważnym posiłkiem, uzupełniającym energię i składniki odżywcze po okresie nocy i dającym dzieciom energię na początek dnia szkolnego.
Według badań CBOS, zdecydowanie najczęściej na drugie śniadanie w szkole dzieci jedzą kanapki (84,7%) i spożywają owoce (52,4%). Spora grupa dzieci (17,8%) spożywa słodycze, batony czy też cukierki. Niektórzy uczniowie w ramach II śniadania spożywają chipsy, paluszki i chrupki (6,6%). W blisko co czwartym gospodarstwie domowym (23,4%) dzieci dostają pieniądze na drugie śniadanie, co zwykle skutkuje spożywaniem nieodpowiednich produktów spożywczych. Z punktu widzenia zdrowia dziecka, najkorzystniejsze drugie śniadanie to urozmaicone kanapki, uzupełnione owocem lub warzywem i napojem mlecznym.
U podstawy piramidy zdrowego żywienia leżą produkty zbożowe z tzw. pełnego przemiału (razowe pieczywo, ciemne kasze – np. gryczana, brązowy ryż, itp.). Tak więc podstawą pełnowartościowego I i II śniadania dla ucznia będzie pieczywo (najlepsze jest pełnoziarniste lub z dodatkiem całych ziaren: razowe, graham, pumpernikiel).
Spożywanie pieczywa razowego czy innego z grubego przemiału reguluje pracę przewodu pokarmowego oraz zapewnia odpowiednią podaż energii, węglowodanów, witamin z grupy B magnezu, cynku i błonnika pokarmowego. Niezwykle ważne jest, aby dziecko w wieku szkolnym dostawało w ciągu dnia 3-4 porcje mleka i jego przetworów. Niedostateczna podaż wapnia może przyczyniać się do problemów z osiągnięciem prawidłowej masy kostnej. Najlepszym dodatkiem do drugiego śniadania jest ser biały chudy, plasterek sera żółtego oraz jogurt bądź kefir. Wędliny należy wybierać chude, najlepiej drobiowe. Do każdego posiłku powinny być zawsze dodawane warzywa i owoce. Dobrym dodatkiem wewnątrz kanapki będzie sałata, plasterki pomidora czy kawałki papryki lub zapakowane oddzielnie pomidor czy rzodkiewki. Dobrą formą podawania warzyw jest sałatka lub surówka – najlepiej z dodatkiem oleju roślinnego lub oliwy z oliwek. Można ją zapakować dziecku do szkoły w plastikowym pojemniczku. Dobrym dodatkiem będzie też owoc sezonowy. Warzywa i owoce pełnią istotną rolę w utrzymaniu naszego organizmu w zdrowiu, gdyż zawierają wiele cennych witamin i składników odżywczych. Mają one znaczenie zarówno dla rozwoju młodego organizmu, jak i w prewencji wielu chorób. Nie należy stosować soli, gdyż jej nadmiar w diecie może prowadzić w późniejszym wieku do nadciśnienia. Warto wiedzieć, że sól i tak znajduje się w produktach, które spożywamy, np. w wędlinach.
Należy też zwrócić uwagę na uzupełnianie płynów traconych w ciągu dnia. Musimy pamiętać, że dzieci w wieku szkolnym są w ciągłym ruchu, w ramach zajęć szkolnych odbywają się lekcje wychowania fizycznego. W czasie pobytu w szkole uczeń powinien wypić co najmniej 0,25-0,5 l płynów, więcej w dni z zajęciami wychowania fizycznego.
Warto wykupić dziecku obiady w szkole, aby mogło spożyć ciepły wartościowy posiłek w ciągu dnia, zamiast dawać mu kieszonkowe, które wyda na batony czy słodkie napoje.
W wielu krajach zwraca się szczególną uwagę na żywienie dzieci w czasie pobytu w szkole i prowadzi się na jej terenie działania edukacyjne i prewencyjne. Na przykład w Szwecji w 5 szkołach zastąpiono asortyment sklepików szkolnych produktami wskazanymi w żywieniu dzieci: owocami, warzywami, sokami, napojami i przetworami mlecznymi, oraz dokonano zmian menu w stołówkach szkolnych na prozdrowotne. W kolejnych 5 szkołach sklepiki i stołówki szkolne pozostawiono bez zmian. Po 4 latach w szkołach, w których dokonano korzystnych zmian, zaobserwowano spadek nadwagi wśród młodzieży z 22 do 16 procent. Natomiast w szkołach pozostawionych bez zmian, odsetek dzieci z nadwagą wzrósł z 18 do 21%. W innym programie, realizowanym na Węgrzech, przez okres 2 miesięcy w 6 szkołach umożliwiono dzieciom dostęp do wody mineralnej bez ograniczeń. Efektem było obniżenie spożycia tzw. soft drinks, czyli napojów słodzonych, niekorzystnych z żywieniowego punktu widzenia, zawierających duże ilości cukru i wypierających konsumpcję bogatych w witaminy i składniki mineralne soków owocowych i warzywnych oraz napojów mlecznych. Jednocześnie w badanych szkołach wzrosło spożycie wody mineralnej. Uzyskane wyniki sugerują, że tego typu działania, w połączeniu z edukacją, są idealną formą wprowadzania zmian niekorzystnych nawyków żywieniowych – w tym wypadku zmian w strukturze spożycia napojów, która wpływa na ogólny stan odżywienia.
dr Katarzyna Wolnicka, specjalista dietetyk; Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie (2008-09-25)

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować