Radioterapia paliatywna w raku piersi

Ujawnienie się przerzutów odległych oznacza, że proces nowotworowy jest uogólniony, a leczenie ma charakter paliatywny. W tym stadium zaawansowania chorej wyleczyć już nie można. Leczenie ma więc łagodzić dolegliwości bólowe oraz wywoływać jak najmniej objawów ubocznych.
W przebiegu raka piersi najczęściej stwierdza się przerzuty do kości, płuc, wątroby i ośrodkowego układu nerwowego. Nawrót choroby może być także miejscowy – na ścianie klatki piersiowej i w okolicy pachy.
Po przeprowadzeniu badań diagnostycznych i rozpoznaniu przerzutów, to znaczy określeniu ich lokalizacji, wielkości, ilości i charakteru, podejmuje się odpowiednie leczenie:
– systemowe (chemioterapia lub hormonoterapia),
– radioterapię,
– leczenie chirurgiczne (czasem).
Zazwyczaj jest to leczenie skojarzone, łączące różne metody leczenia.
Radioterapia jest wykorzystywana przy leczeniu przerzutów raka piersi do kości i ośrodkowego układu nerwowego, a także – w nawrotach miejscowych.

Radioterapia w leczeniu przerzutów do kości

Kości są najczęstszą lokalizacją przerzutów raka piersi. Ocenia się, że zlokalizowane tu przerzuty występują nawet u 80% pacjentek leczonych z powodu tego nowotworu. Przerzuty w układzie kostnym najczęściej stwierdza się w:
– szkielecie osiowym (kręgosłup, miednica),
– żebrach i mostku,
– kościach czaszki,
– kościach długich.
Najważniejszym i najbardziej charakterystycznym objawem przerzutów do kości jest ból. Narasta on stopniowo, ma tępy charakter, nie ustępuje w spoczynku. Często występuje nocą, wybudzając chorą ze snu.
Dla potwierdzenia lub wykluczenia przerzutów do kości, w zależności od indywidualnych wskazań, wykonuje się badania obrazowe:
– scyntygrafię kości,
– zdjęcia radiologiczne bolesnej okolicy,
– badanie TK lub NMR podejrzanej o przerzut okolicy.
Celem leczenia przerzutów do kości jest zmniejszenie dolegliwości bólowych, zapobieganie złamaniom patologicznym i powikłaniom neurologicznym.
Radioterapia jest metodą leczenia z wyboru w terapii przerzutów nowotworowych do kości. Dawki promieniowania, jakie stosuje się w tym przypadku, wywołują w zmienionej przerzutowo kości uszkodzenie i martwicę komórek nowotworowych. Później następuje etap rozrostu kolagenu i uwapnienie ognisk litycznych (przerzutowych) w kościach. Ten ostatni proces rozpoczyna się po około 3-6 tygodniach od zakończenia napromieniania i osiąga największą aktywność pod koniec drugiego miesiąca. Po napromienianiu u większości chorych stwierdza się zmniejszenie dolegliwości bólowych, a u około połowy – całkowite ustąpienie bólu.
Czas trwania przeciwbólowego efektu radioterapii jest różny – zmienny dla każdej chorej. Efekt radioterapii może ujawnić się już w pierwszym tygodniu po napromienianiu zmienionej przerzutowo kości, ale może też wystąpić później – do 4 tygodni. Zazwyczaj korzystny wpływ napromieniania utrzymuje się do około roku (od 3 do 12 miesięcy).
W radioterapii przerzutów do kości stosuje się różne dawkowanie radioterapii – tak zwane napromienianie frakcjonowane (kilka frakcji) lub napromienianie jednorazowe (jedna frakcja). Uważa się, że efekt przeciwbólowy różnych dawek paliatywnej radioterapii jest porównywalny.
Przy stwierdzeniu wieloogniskowych przerzutów do kości, którym towarzyszą nasilone dolegliwości bólowe, można rozważyć napromienianie połowy ciała. Jest to tzw. HBI (ang. half body irradiation). W zależności od umiejscowienia przerzutów, dawką jednorazową napromienia się górną, środkową lub dolną część ciała. Metoda ta nie jest dostępna we wszystkich ośrodkach radioterapii.
W przypadku mnogich przerzutów do kości (liczne przerzuty w kośćcu o różnym umiejscowieniu) można rozważyć również zastosowanie izotopu promieniotwórczego – strontu lub samaru. Leczenie to jest prowadzone przez pracownie izotopowe.

Radioterapia w leczeniu przerzutów do ośrodkowego układu nerwowego

Dosyć częstym miejscem przerzutów w przebiegu nowotworu piersi jest ośrodkowy układ nerwowy. Pierwszym objawem jest zazwyczaj stopniowo nasilający się ból głowy, któremu mogą towarzyszyć nudności. Inne objawy to: osłabienie siły mięśniowej kończyn, napady padaczki, zaburzenia psychiczne, afazja, niedowłady. Badaniem, które stanowi podstawę rozpoznania, jest TK lub NMR głowy.
Zasadniczą metodą leczenia przerzutów do mózgu jest radioterapia. Zazwyczaj stosuje się napromienianie w 5 lub 10 frakcjach. U niektórych chorych można rozważyć ponowne napromienianie mózgu. W przypadku stwierdzenia pojedynczych przerzutów do mózgu jest zalecane leczenie operacyjne. Pooperacyjna radioterapia jest jednak postępowaniem rutynowym.
Dla pojedynczych i małych przerzutów do mózgu można zastosować tzw. napromienianie stereotaktyczne, które polega na leczeniu tylko miejsca przerzutu do mózgu za pomocą kilku wąskich wiązek promieniowania. Takie leczenie wymaga dokładnego systemu unieruchamiania za pomocą ramy stereotaktycznej. Dawka podawana jest jednorazowo i wówczas mówimy o stereotaktycznej radiochirurgii (SRCH). Jeżeli natomiast podaje się kilka frakcji, wtedy mówi się o stereotaktycznej radioterapii frakcjonowanej (SFR). SRCH i SFR są dostępne w wysokospecjalistycznych ośrodkach radioterapii.
Bardzo ważnym elementem leczenia przerzutów do mózgu jest odpowiednio prowadzone leczenie przeciwobrzękowe, w tym sterydoterapia.

Radioterapia we wznowie miejscowej

W różnym okresie od zakończenia leczenia raka piersi może pojawić się wznowa miejscowa. Może ona wystąpić na ścianie klatki piersiowej lub w regionalnych dla raka piersi węzłach chłonnych (najczęściej pachy i nadobojcza, rzadziej – zamostkowych). Sposób postępowania zależy od otrzymanego wcześniej leczenia. Preferowaną metodą jest operacyjne usunięcie wznowy (jeżeli tylko jest to technicznie możliwe). Radioterapia po usunięciu wznowy ma zastosowanie przede wszystkim u chorych, które nie były wcześniej naświetlane. Natomiast ponowna radioterapia u pacjentek, poddanych wcześniej leczeniu promieniami po pierwotnym zabiegu operacyjnym, jest rozważana indywidualnie. Przy kwalifikacji do ponownej radioterapii bierze się pod uwagę czas, jaki upłynął od pierwszego napromieniania, umiejscowienie i wielkość wznowy oraz wystąpienie ewentualnych powikłań. Indywidualnie jest też rozpatrywany obszar, który będzie poddany napromienianiu i dawka radioterapii.

lek. med. Iwona Wiśniewska I Oddział Radioterapii Dolnośląskiego Centrum Onkologii we Wrocławiu (2008-03-03)

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować