Najczęstsze choroby dróg żółciowych

Z anatomii i fizjologii dróg żółciowych wynika, że ich choroby mogą dotyczyć układu żółciowego jako całości (tj. dróg żółciowych śródwątrobowych, pęcherzyka żółciowego i przewodu żółciowego wspólnego), bądź też poszczególnych jego części składowych (zwłaszcza jeśli chodzi o kamicę).
Najczęściej mają one charakter:
●  dyskinetyczny,
●  zapalny,
●  kamiczy,
●  nowotworowy.

Zaburzenia czynności ruchowej dróg żółciowych

Niektóre osoby, zwłaszcza wykazujące wzmożoną pobudliwość, będące w wieku młodym i średnim, skarżą się na dolegliwości sugerujące przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego. Szczegółowe badania diagnostyczne mogą nie wykazać jednak żadnego stanu zapalnego ani obecności pasożytów, złogów itd. Przyjmuje się wówczas, że zgłaszane dolegliwości są uwarunkowane zaburzeniami czynności ruchowych pęcherzyka żółciowego i zwieraczy dróg żółciowych, a zwłaszcza zaburzeniem ich współpracy i synchronizacji czynnościowej.
Warunkiem fizjologicznej poprawności czynnościowej jest to, aby w momencie zapotrzebowania na żółć i skurcz pęcherzyka żółciowego zwieracze uległy rozkurczowi, umożliwiając wypływ żółci do dwunastnicy i odwrotnie. W zaburzeniach czynności ruchowych obserwuje się nadmierną, równoczesną kurczliwość pęcherzyka i zwieraczy (co powoduje w drogach żółciowych nadciśnienie), lub też przeciwny stan, atonię, tj. nadmierne rozluźnienie i rozciąganie ścian pęcherzyka i dróg żółciowych, z wtórnym zaleganiem w nich żółci oraz dolegliwościami bólowymi.
Rozpoznanie zaburzeń ruchowych dróg żółciowych wymaga wcześniejszego wykluczenia stanów zapalnych, kamicy, nowotworów i innych chorób organicznych tej okolicy.
Leczenie. W przypadku zaburzeń ruchowych dróg żółciowych sprowadza się w zasadzie do leczenia uspokajającego i ogólnie wzmacniającego, zwłaszcza układ nerwowy.
Przy wzmożonej pobudliwości i reaktywności nerwowo-wegetatywnej wskazane są środki łagodzące oddziaływania reaktywne. Korzystnie również wpływają środki żółciopędne.
W zaburzeniach przebiegających ze wzmożonym napięciem pęcherzyka i dróg żółciowych celowe jest podawanie środków łagodzących wspomniane napięcie.
Natomiast w przypadkach zmniejszonego napięcia ścian i osłabienia kurczliwości pęcherzyka żółciowego, przewodów żółciowych i ich zwieraczy wskazane są środki wpływające łagodnie na obkurczanie się, a tym samym na opróżnianie nadmiernie poszerzonego pęcherzyka żółciowego.
Leczenie jest długotrwałe i musi być systematyczne, prowadzone pod specjalistycznym nadzorem lekarskim, uwzględniającym charakter zmian i indywidualne potrzeby chorego.
Zapobieganie. Podstawowe elementy zapobiegania tego typu dolegliwościom:
●  odpowiednia dieta, wykluczająca bądź ograniczająca pokarmy smażone, pieczone, nadmiar tłuszczów zwierzęcych, zimne płyny po ww. pokarmach, nadmierny pośpiech przy spożywaniu posiłków, nadmiar sosów i tzw. zupy „ciężkie” ze śmietaną bądź zasmażkami,
●  likwidacje wszelkich stresów i napięć.
Szczegóły dalszego postępowania dietetycznego patrz – Żywienie.

Stany zapalne pęcherzyka żółciowego

Stany zapalne pęcherzyka żółciowego z punktu widzenia czasu powstawania i obrazu klinicznego mogą mieć charakter:
●  ostry,
●  przewlekły.

Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego

Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego jest to stan chorobowy wymagający leczenia szpitalnego środkami przeciwzapalnymi i antybiotykami przenikającymi do dróg żółciowych.
W razie braku efektu leczenia – zwłaszcza jeśli towarzyszy mu żółtaczka – istnieje konieczność interwencji chirurgicznej (patrz rozdz. 13 – Choroby wymagające interwencji chirurgicznej).

Przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego

Przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego jest izolowanym bądź częściej obejmującym cały układ dróg żółciowych stanem zapalnym, wywołanym zakażeniem bakteryjnym, pasożytniczym, czynnikami toksycznymi lub mechanicznym drażnieniem kamieniami żółciowymi.
Lokalizacja dolegliwości bólowych wynika z anatomicznego położenia pęcherzyka żółciowego, tzn. w prawym podżebrzu, tuż poniżej dolnego brzegu wątroby, w tzw. linii środkowo-obojczykowej prawej.
Jest to choroba stosunkowo częsta, przewlekle nękająca, częstsza wśród kobiet niż mężczyzn.
Bezkwaśne zapalenie żołądka sprzyja powstawaniu przewlekłego zapalenia pęcherzyka żółciowego. Może też być następstwem pierwotnie ostrego stanu zapalnego pęcherzyka, lub też od samego początku rozwijać się jako proces przewlekły.
Objawy. Występują napadowe bóle skurczowe w prawym podżebrzu (przy współistniejącej kamicy pęcherzykowej) lub też niezbyt silne bóle tępe, ugniatające, promieniujące do okolicy prawej łopatki, nasilające się po różnorakich błędach dietetycznych (np. po spożyciu pokarmów tłustych, smażonych, pieczonych, sosów, zasmażek, śmietany, mas tortowych).
Dolegliwościom bólowym towarzyszą zwykle częste odbijania, mdłości, wzdęcia brzucha, zaparcia stolca, niesmak w ustach, a niekiedy nawet wymioty i podżółtaczkowe zabarwienie twardówek oczu.
Wysiłki fizyczne, skoki, wstrząsy, choroby gorączkowe innych narządów, papierosy, alkohol, sytuacje stresowe i napięcia nerwowe zazwyczaj nasilają te dolegliwości.
Dolegliwości odczuwane początkowo okresowo mogą z biegiem lat przybrać charakter bardziej trwałych.
Niekiedy – w okresie tzw. zaostrzeń – może dochodzić do intensywnego gromadzenia się wysięku zapalnego wewnątrz pęcherzyka żółciowego (wodniak pęcherzyka żółciowego), lub nawet zakażonej treści ropnej (ropniak pęcherzyka żółciowego). W innych przypadkach stan zapalny przez ścianę pęcherzyka może szerzyć się na otaczające tkanki, dając w efekcie ich odczyn zapalny i następowo zrosty pęcherzyka żółciowego z otoczeniem.
Pierwotnie przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego może przez wiele lat stanowić rezerwuar bakterii i potencjalne źródło zakażenia bakteryjnego, a niekiedy nagle przejść w ostry stan zapalny i wymagać leczenia chirurgicznego.
Przewlekłe zapalenia dróg żółciowych mogą też niekiedy być następstwem określonych zabiegów chirurgicznych (np. po zespoleniach przewodowo-dwunastniczych).
Rozpoznanie przewlekłego stanu zapalnego pęcherzyka żółciowego, a najczęściej całego układu dróg żółciowych, opiera się na:
●  wywiadzie zebranym od chorego,
●  wynikach tzw. fizycznego badania lekarskiego,
●  badaniach pomocniczych, a w tym przede wszystkim na wyniku mikroskopowego i bakteriologicznego badania żółci uzyskanej poprzez wykonanie tzw. sondy dwunastniczej.
Bardzo istotnym momentem rozpoznawczym wymienionych dolegliwości jest rozstrzygnięcie co do ewentualnego współistnienia kamicy w pęcherzyku lub drogach żółciowych i zakażenia pasożytami.
Niezmiernie ważne jest także wykluczenie innych przyczyn o podobnym typie dolegliwości i umiejscowieniu, np. zrostów po przebytych różnych zabiegach operacyjnych w tej okolicy.
Leczenie. Zależy od charakteru i podłoża stanu zapalnego.
Bakteryjne stany zapalne wymagają leczenia przeciwbakteryjnego antybiotykami lub innymi farmaceutykami penetrującymi drogi żółciowe, dobranymi w wyniku badania bakteriologicznego żółci.
Parazytologicznie stwierdzone stany zapalne, to znaczy stwierdzenie obecności pasożytów w drogach żółciowych (np. lamblii), wymagają leczenia przeciwpasożytniczego.
Obecność kamieni oraz nawracające zaostrzenia stanu zapalnego lub żółtaczki wymagają leczenia chirurgicznego.

Kamica żółciowa

Istotą kamicy żółciowej jest powstanie w układzie żółciowym złogów (kamieni) przez wytrącanie się z żółci cholesterolu, barwników żółciowych, soli wapniowych i innych jej składników.
Przewlekłe stany zapalne, nadmiar cholesterolu w organizmie, znaczne zagęszczenia żółci, trudności jej odpływu, złuszczające się komórki, określone nawyki żywieniowe itd. są czynnikami sprzyjającymi powstawaniu kamieni.
Liczba kamieni i ich wielkość są praktycznie nieograniczone.
Nadmierna otyłość, cukrzyca, ciąża, choroby wątroby, niedoczynność gruczołu tarczowego (tarczycy), niedokrwistość hemolityczna i wiele innych chorób dodatkowo sprzyjają powstawaniu złogów w drogach żółciowych. Przez wiele lat, a u niektórych osób przez całe życie, kamica może nie dawać żadnych dolegliwości. Rozpoznawana jest wówczas przypadkowo.
Objawy. W przypadku kamicy żółciowej są różne, zależne m.in. od tego, czy kamienie znajdują się wyłącznie w samym pęcherzyku żółciowym, czy też równocześnie w przewodach żółciowych, a także od tego, czy są one pojedyncze, a większych rozmiarów, czy też mniejsze, a liczniejsze. Ważne jest też to, czy kamicy towarzyszy stan zapalny w drogach żółciowych, czy też nie (patrz ryc. 10.4).
Schemat możliwych „kamicznych” powikłań w drogach żółciowych
W zakażonej kamicy pęcherzyka żółciowego chorzy skarżą się na tzw. tępy ból w prawym podżebrzu oraz wzdęcia brzucha i różne objawy dyspeptyczne. Występują one zwłaszcza po błędach dietetycznych, polegających na spożyciu pokarmów stwarzających zwiększone zapotrzebowanie na żółć (pokarmy tłuste).
W nie zakażonej kamicy przewodów żółciowych pojawiające się bóle mają charakter raczej skurczowy i promieniują w kierunku środkowego nadbrzusza i do prawej łopatki.
Typowym i charakterystycznym objawem kamicy żółciowej jest napad tzw. kolki żółciowej, polegający na nagłym odczuciu (zazwyczaj także po błędzie dietetycznym lub zdenerwowaniu) bardzo silnego bólu skurczowego w prawym podżebrzu, promieniującego na całe prawe nadbrzusze oraz do prawej łopatki.
Bóle te są skutkiem próby przemieszczenia się kamieni z pęcherzyka żółciowego przez jego szyję do przewodu żółciowego wspólnego, lub też w jego obrębie. Powstający ból jest efektem niemożności pokonania przeszkody, mechanicznego podrażnienia błony śluzowej pęcherzyka lub przewodu żółciowego oraz wzmożenia kurczliwości drógżółciowych w celu przesunięcia powstałej przeszkody na drodze przepływu żółci.
Kamica pęcherzykowa nie utrudnia odpływu żółci z dróg żółciowych śródwątrobowych, a jedynie uniemożliwia jej przepływ do i z pęcherzyka żółciowego. Natomiast tzw. kamica przewodowa stwarza mechaniczną przeszkodę na drodze jej odpływu, stąd też opisane wyżej dolegliwości mogą być silniej wyrażone.
Kamica przewodowa utrudnia odpływ żółci do dwunastnicy, powodując przewlekle nękające dolegliwości oraz przewlekły zastój żółci w drogach żółciowych z wtórnymi tego konsekwencjami w postaci zażółcenia białkówek oka i skóry, stanów zapalnych i marskich wątroby. Z powyższego wynika, że mnogie, a mniejsze kamienie sprzyjają częstszym atakom i bardziej nasilonym dolegliwościom dlatego, że częściej mogą przemieszczać się w drogach żółciowych przez spływającą do dwunastnicy żółć i stwarzać przeszkody w jej odpływie.
W razie współistnienia zakażenia w pęcherzyku i drogach żółciowych do nasilonych dolegliwości bólowych dołączają się mniej lub bardziej dokuczliwe stany podgorączkowe lub gorączkowe, dreszcze, poty.
W okresach mechanicznego pełnego czopowania odpływu żółci może pojawić się żółtaczka (tzw. żółtaczka mechaniczna), której jednym z dodatkowych objawów możliwych do zaobserwowania w domu są odbarwione stolce.
Opisany napad kamicy i jego następstwa mogą ustąpić samoistnie wskutek spontanicznego przesunięcia się kamienia i udrożnienia przewodów żółciowych lub też w wyniku pomocy lekarskiej przez podanie środków rozkurczających warstwę mięśniową dróg żółciowych.
W razie braku efektów konieczny jest zabieg chirurgiczny.
Rozpoznanie. Decydujące znaczenie mają:
●  informacje uzyskane od chorego,
●  wyniki badań ultrasonograficznych,
●  rzadziej już, ostatnio, wyniki badań radiologicznych.
Istniejąca kamica w układzie żółciowym, nawracające ataki kolki żółciowej wraz z żółtaczką mechaniczną mogą dać groźne powikłania w postaci wspomnianego wodniaka lub ropniaka pęcherzyka żółciowego, jego przedziurawienia oraz przewlekłego bądź ostrego zapalenia trzustki, a nawet predysponować do rozwoju raka.
Stąd też kamica układu żółciowego z nawracającymi bólami lub żółtaczką powinna być leczona operacyjnie.
Leczenie. Operacyjnie usuwa się istniejące kamienie i zapobiega napadom kolki bądź żółtaczki. Przy istniejącej predyspozycji i określonej przemianie materii nie zawsze jednak zapobiega to powtórnemu tworzeniu się konkrementów.
Współczesna technika umożliwia często endoskopowe usuwanie kamieni z dróg żółciowych lub laparoskopowe usuwanie pęcherzyka żółciowego (w tym także z kamieniami), dając szansę uniknięcia operacji.
W przypadkach nie operowanych lub przy istniejących przeciwwskazaniach do zabiegu operacyjnego wskazane jest okresowe stosowanie środków odkażających (w celu likwidacji prawie zawsze współistniejącego stanu zapalnego dróg żółciowych), uspokajających, żółciopędnych, poszerzających światło dróg żółciowych, przeciwdziałających zastojowi żółci, oraz odpowiednia dieta. Postępująca żółtaczka może jednak prowadzić do pogłębiającej się toksemii organizmu, skazy krwotocznej i śpiączki metabolicznej (wątrobowej).

Nowotwory dróg żółciowych

Nowotwory dróg żółciowych mogą dotyczyć:
●  pęcherzyka żółciowego,
●  przewodów żółciowych.
Jak w innych narządach, tak i tutaj mogą występować nowotwory pierwotne, lub też wtórne, w wyniku przemieszczenia się (penetracji) z sąsiedztwa. Przyczyna ich powstawania nie jest do tej pory jednoznacznie wyjaśniona. Uważa się, że kamica żółciowa sprzyja rozwojowi zmian nowotworowych. Pierwotne nowotwory dróg żółciowych występują stosunkowo rzadko.
Objawy ich powstawania i rozwoju są niecharakterystyczne, przypominają przewlekły stan zapalny lub marski wątroby albo zapalenie lub kamicę dróg żółciowych. Towarzyszy im wyraźniej postępujący ubytek masy ciała oraz szybciej narastająca żółtaczka typu mechanicznego.
Rozpoznanie. W ustaleniu wiążącego rozpoznania pomocne są opisane wyżej objawy, ale przede wszystkim badania ultrasonograficzne bądź radiologiczne pęcherzyka żółciowego, dróg żółciowych oraz żołądka i dwunastnicy wraz z badaniem scyntygraficznym wątroby i ewentualnie tomografią komputerową nadbrzusza.
Leczenie. W zależności od stopnia zaawansowania procesu i dolegliwości stosuje się:
●  leczenie operacyjne,
●  naświetlanie kobaltem,
●  chemioterapię.
Zapobieganie nowotworom dróg żółciowych polega na:
●  skutecznej likwidacji kamicy (gdyż długotrwała kamica może stać się przyczyną powstania nowotworu pęcherzyka),
●  likwidacji stanów zapalnych pęcherzyka oraz dróg żółciowych,
●  właściwym sposobie odżywiania się,
●  trosce o przyrodnicze środowisko człowieka wolne od skażeń i degradacji.

Zespół dolegliwości po wycięciu pęcherzyka żółciowego

Niektórzy chorzy, u których z zasadnych wskazań lekarskich usunięto pęcherzyk żółciowy, czyli wykonano cholecystektomię, odczuwają nadal pewne dolegliwości, mimo że sam zabieg operacyjny został zupełnie poprawnie wykonany.
Dolegliwości te nazywamy „zespołem po cholecystektomii”. Często sam chory nie potrafi jednoznacznie określić, czy są to dolegliwości będące kontynuacją tej samej choroby, która była wskazaniem do usunięcia pęcherzyka żółciowego, czy też nowa choroba, czy wreszcie pozostają one w związku z przebytą operacją. Odsetek takich chorych spośród operowanych jest niewielki (10-15%). Należy wszystkim uświadomić, że poddający się tego typu operacji uniknęli groźnych, czasem niebezpiecznych i nieodwracalnych powikłań w przyszłości, w postaci np. bardziej dokuczliwych napadów bólowych, uciążliwych żółtaczek czy rozrostów nowotworowych.
Objawy. Wśród dolegliwości odczuwanych przez niektóre osoby po wycięciu pęcherzyka żółciowego wymienia się:
●  utrzymującą się nadal niestrawność,
●  mierne bóle w prawym podżebrzu lub nadbrzuszu,
●  powikłania zapalne,
●  powtarzające się ataki kolki żółciowej,
●  nawracającą w różnym stopniu nasilenia żółtaczkę itd.
Wśród przyczyn tego zespołu dolegliwości wymienić należy:
●  dyskinezę dróg żółciowych,
●  utrzymujące się zakażenie bakteryjne lub pasożytnicze (np. lamblioza),
●  zapalenie trzustki,
●  zapalenie trzustki przewlekłe,
●  pozostawione lub powstałe od nowa kamienie w przewodach żółciowych (wobec osobniczych skłonności metabolicznych),
●  błędy dietetyczne,
●  "rzadszą” żółć u osób po cholecystektomii, nie zagęszczoną w pęcherzyku i tym samym „mniej wartościową”, a więc mniej efektywną w procesie trawienia, tj. emulgacji tłuszczów.
Biorąc pod uwagę te stwierdzenia, chorzy pozbawieni pęcherzyka żółciowego powinni przestrzegać ogólnych zasad postępowania dietetycznego w chorobach wątroby i dróg żółciowych (patrz rozdz. 33 – Żywienie). Posiłki powinny być spożywane w małych ilościach, co najmniej 5 razy dziennie, z ograniczeniem tłuszczów do niezbędnego minimum.
Leczenie. Opisany zespół dolegliwości zwykle po pewnym czasie ustępuje, lub też dolegliwości te są znacznie łagodniejsze. W razie ich przewlekłego utrzymywania się i dokuczliwości należy zgłosić się na kontrolne badania lekarskie. Najlepiej tam, gdzie wykonywany był zabieg operacyjny. Wskazane jest wówczas wykonanie badań w kierunku stwierdzenia lub wykluczenia stanu zapalnego lub złogów w drogach żółciowych. W razie ich wykluczenia niezbędne są badania zmierzające do ustalenia właściwej przyczyny tych dolegliwości.
Zapobieganie. Wśród zaleceń zmierzających do ograniczenia tych dolegliwości w warunkach domowych wymienić należy:
●  Odżywianie się według podanych zaleceń.
●  Unikanie obciążających wysiłków fizycznych.
●  Unikanie nadmiernych stresów i emocji.
●  Stosowanie zaleconych przez lekarza preparatów rozkurczowych, sedatywnych oraz wspierających proces trawienia, zwłaszcza tłuszczów.
Nawrotom kamicy w drogach żółciowych, tzw. kamicy przewodowej, można zapobiegać m.in. przez unikanie pokarmów z nadmiarem cholesterolu (np. żółtek) oraz stosowanie leków żółciopędnych.

Wskazówki dietetyczne

Dieta zarówno w stanach zapalnych, marskich i wszelkich innych uszkodzeniach miąższu wątroby, jak i w schorzeniach dróg żółciowych ma na celu z jednej strony oszczędzanie miąższu wątroby, a z drugiej ułatwianie jej podstawowych funkcji fizjologicznych. Stanowi ona cenne i znaczące uzupełnienie leczenia farmakologicznego.
Podstawową zasadą jest nieobciążanie komórek wątroby i niezwiększanie zapotrzebowania na żółć, przy zapewnieniu w pokarmach dostatecznej ilości węglowodanów, białek i witamin oraz niezbędnej ilości tłuszczów.
Stany ostre i ciężkie wymagają zazwyczaj pobytu w szpitalu, gdzie w zależności od ciężkości i okresu choroby chory ma zapewnioną odpowiednią dietę.
W stanach przewlekłych u osób pozostających w domu należy w postępowaniu dietetycznym stosować się do określonych, przedstawionych poniżej w skrócie, zaleceń lekarskich.
●  Zazwyczaj podaje się potrawy gotowane w wodzie i na parze lub duszone bez tłuszczu.
●  Zabrania się podawania potraw smażonych, ciężko strawnych, tłustych, „podbijanych” śmietaną, zagęszczanych zasmażką.
●  Zupy i sosy powinny być przygotowywane na wywarach z jarzyn.
●  Produkty spożywcze muszą być świeże, nie konserwowane, nie peklowane, nie syntetyczne, urozmaicone, łatwo strawne, obfite witaminowo.
●  Pokarmy ciężko strawne, wzdymające oraz ostre przyprawy i używki powinny być wyłączone.
●  Alkohole, piwa, wina itp. są wykluczone.
●  Nie zaleca się też cebuli i czosnku.
●  Jako dobrze przyswajalne zaleca się białko z jaj, z ograniczeniem ilości żółtka, które działając korzystnie przez obkurczanie pęcherzyka żółciowego i zwiększanie odpływu żółci może jednocześnie wyzwalać napady kamicy żółciowej, jako skutek przemieszczania się z „prądem” żółci mniejszych lub większych złogów w drogach żółciowych (nie zawsze w sposób swobodny).
●  Posiłki powinny być wzbogacane witaminami z grupy B oraz witaminami C, A, K i E podawanymi zarówno w postaci naturalnej (patrz rozdz. 33 – Żywienie), jak i w postaci preparatów farmakologicznych.
●  Soki owocowe zalecane w celu zapewnienia podaży witamin – zwłaszcza witaminy C – podaje się na surowo, lekko podgrzane (do temperatury nie przekraczającej ok. 40°C), pamiętając o tym, że zbyt mocne podgrzanie powoduje znaczne straty witaminy C. Pieczywo powinno być czerstwe.
●  W celu zwiększenia wydzielania żółci zaleca się też w miarę obfitą podaż płynów (herbata, mleko, soki, kompoty). Posiłki nie powinny być obfite, podawane 4-6 razy dziennie.
Chorzy z cholestazą, tzn. z zastojem żółci w drogach żółciowych (wraz z pęcherzykiem żółciowym) w następstwie dyskinezy lub złogów w ich świetle – mimo ryzyka wyzwolenia napadu kolki – mogą spożywać w ograniczonej ilości pokarmy pobudzające czynność ruchową pęcherzyka żółciowego i pozostałych dróg żółciowych, tj. czekoladę, kakao, ostre przyprawy, śmietanę, jaja, pokarmy tłuste lub smażone jako czynniki wzmagające odpływ żółci, a więc zmniejszające jej zaleganie, ale prowokujące napad kolki wątrobowej.
Postępowanie takie jest jednak kategorycznie przeciwwskazane w przypadku mechanicznej niedrożności dróg żółciowych w następstwie np. kamieni, zrostów, zaciśnięcia lub zarośnięcia światła przewodów żółciowych, uniemożliwiających odpływ żółci. Wiodącym objawem są zupełnie odbarwione stolce. Postępowanie takie może tylko wyzwalać lub potęgować dolegliwości bólowe.

Tryb życia

Zalecany tryb życia, który zapobiegałby zaostrzeniom lub nawrotom opisanych stanów chorobowych, musi być dostosowany do stopnia nasilenia dolegliwości i zaawansowania choroby.
Szczegółowe zalecenia każdorazowo ustala lekarz, a w razie przeoczenia przez niego tych informacji powinien być on o to przez zainteresowanego zapytany.
Wśród ogólnych zaleceń należy podkreślić:
●  Przy względnie dobrym samopoczuciu leżenie w łóżku jest zbędne i niekonieczne.
●  Przy braku subiektywnie odczuwanych dolegliwości chorzy mogą wykonywać w tolerowanym przez organizm zakresie obowiązki zawodowe, pod warunkiem, że nie jest to praca fizyczna powodująca odczuwalne zmęczenie i wyzwalająca zdenerwowanie, czy też wyczerpanie nerwowe.
●  Konieczny jest regularny, wydłużony sen nocny oraz odpoczynek w pozycji leżącej w ciągu dnia.

Prof. dr hab. med. Kazimierz Janicki

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Ilustracje

Schemat możliwych „kamicznych” powikłań w drogach żółciowych
Schemat możliwych „kamicznych” powikłań w drogach żółciowych
rys. Archiwum Ilustracji PZWL © Wydawnictwo Lekarskie PZWL

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować