Zespół policystycznych jajników

Pacjentka, ze stwierdzonym zespołem policystycznych jajnków zgłosiła się do poradni w sprawie koniecznych do wykonania badań. Przyjmuje tabletki antykoncepcyjne, oraz hormony tarczycy. Dodatkowo zalecono jej stosowanie sibutraminy w celu zmniejszeniu masy ciała. Jakie badania powinna wykonać i czy powinna poczekać na zakończenie terapii hormonalnej (tabletki antykoncepcyjne)?
Jeżeli u Pacjentki rozpoznano zespół policystycznych jajników (PCOS) według obowiązujących obecnie kryteriów rotterdamskich, to stwierdzono u niej przynajmniejdwie z trzech grup nieprawidłowości w badaniu przedmiotowym i badaniach dodatkowych:
1) zaburzenia owulacji – co zazwyczaj przekłada się na zaburzenia miesiączkowania,
2) cechy hiperandrogenizmu lub podwyższone stężenie androgenów w surowicy krwi,
3) nieprawidłowy obraz jajników w badaniu USG.
Mówiąc o hiperandrogenizmie, mamy na myśli efekty nadmiernego działania męskich hormonów płciowych, tj. androgenów (testosteronu, androstendionu oraz dihydroepiandrosteronu). Przejawem tego jest pojawienie się u kobiety owłosienia w miejscach typowych dla mężczyzn, tj. na twarzy (wąsy, broda), klatce piersiowej, wzdłuż kresy białej (linii na skórze biegnącej od pępka pionowo w dół do spojenia łonowego), a w bardziej zaawansowanych przypadkach także obniżenie barwy głosu, przyrost masy mięśniowej, rozmieszczenie tkanki tłuszczowej typowe dla mężczyzn. Nieprawidłowe stężenie męskich hormonów płciowych wywołuje ponadto niekorzystne zmiany metaboliczne w organizmie. Nadmiernym efektom działania androgenów mogą, ale nie muszą, towarzyszyć podwyższone stężenia tych hormonów we krwi.
Wracając do postawionego pytania, najistotniejsze w procesie diagnostycznym wydaje się oznaczenie stężeń męskich hormonów płciowych: wolnego testosteronu, a jeżeli jest to niemożliwe – androstendionu oraz, jeśli zachodzi podejrzenie nadnerczowego pochodzenia nadmiaru hormonów, dihydroepiandrosteronu. Podwyższony stosunek LH/FSH nierzadko stwierdzany jest w PCOS, ale obecnie nie stanowi kryterium rozpoznawczego, a jego prawidłowa wartość w żadnym razie nie wyklucza tego zespołu. Jeżeli PCOS zostało jednoznacznie rozpoznane i nie ma innych powodów do wykonania oznaczeń FSH i LH, to należy zastanowić się nad celowością tych badań.
Odrębnym zagadnieniem jest wykonanie doustnego testu obciążenia 75 g glukozy. Obecnie uważa się, że jednym z zasadniczych mechanizmów odpowiedzialnych za wystąpienie zespołu policystycznych jajników jest oporność na działanie własnej insuliny, tzw. insulinooporność. Zaburzenie to przyczynia się rozwoju opisanych wyżej zmian hormonalnych, a ponadto jest przyczyną odległych niekorzystnych następstw zdrowotnych dla kobiety: nietolerancji glukozy i cukrzycy. Dlatego ocena gospodarki węglowodanowej ma niezwykle istotne znaczenie. Doustna tabletka antykoncepcyjna, w tym lek o działaniu antyandrogennym, który przyjmuje pacjentka nie wydaje się w istotny sposób zaburzać metabolizmu węglowodanów u osób zdrowych. Stąd też jego przyjmowanie nie powinno być źródłem błędnego rozpoznania cukrzycy u osoby rzeczywiście zdrowej. Z drugiej jednak strony opóźnienie wykonania tego badania do czasu zakończenia przyjmowania leku nie ma większego znaczenia.
Chciałbym stanowczo podkreślić, iż w kontekście innych sygnalizowanych schorzeń pewien niepokój wzbudziła u mnie lista przyjmowanych przez pacjentkę leków. Oczywiście, podane dane są fragmentaryczne i przed podjęciem jakichkolwiek decyzji wymagają uzupełnienia o szczegółowy wywiad lekarski.
Po pierwsze na uwagę zasługuje choroba zastawkowa wywołująca istotne objawy kliniczne. Większość wad zastawkowych należy do tzw. IV grupy WHO, co oznacza, że stanowią bezwzględne przeciwwskazanie do stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych, a takim są przyjmowane przez Panią tabletki. W tym przypadku nie jest istotny inny niż antykoncepcyjny cel stosowania tego leku. Zawarta w leku dawka estrogenów znacząco zwiększa bowiem ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych u kobiet z wadami zastawkowymi.
Jeśli lekarz zalecił stosowanie tabletek antykocnepcyjnych z komponentą antyandrogenową, winny jest dokładne wyjaśnienie celu takiego leczenia. Jeżeli ma Pacjentka nadwagę (a ta nierzadko współistnieje z zespołem policystycznych jajników) i leczenie niefarmakologiczne (dieta) jest zazwyczaj nieskuteczne, Sibutramina może być trafnym wyborem w celu normalizacji masy ciała. „Zrzucenie” zbędnych kilogramów jest niezwykle istotne dla kobiety z PCOS, przyczynia się bowiem do poprawy wrażliwości na insulinę, a więc niejako leczy pierwotną przyczynę tego zespołu. W tym przypadku wyjaśnienia wymagają jednak dwie kwestie: czy pacjentka nie choruje na chorobę niedokrwienną serca, która stanowi przeciwwskazanie do przyjmowania sibutraminy oraz z jakimi zaburzeniami funkcji tarczycy mamy do czynienia.
Aktualizacja: 2017-01-10
dr n. med. Jacek Sieńko II Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować