Zespół jelita nadwrażliwego, cz. I

IBS to choroba bardzo rozpowszechniona. Szacuje się, że w krajach zachodnich cierpi na to schorzenie od 10% do 20% dorosłej populacji i jest ono jedną z częstszych przyczyn wizyt zarówno u lekarzy rodzinnych, jak również u specjalistów (gastroenterologów). Pomimo swojego łagodnego charakteru, zespół jelita nadwrażliwego wiąże się z wysokimi kosztami diagnostyki i leczenia. Znacznie pogarsza też jakość życia chorych oraz stanowi przyczynę częstych nieobecności w pracy.

Objawy IBS pojawiają się zwykle pomiędzy 30 a 50 rokiem życia, chociaż schorzenie to bywa rozpoznawane zarówno u dzieci, jak też u osób w podeszłym wieku. W porównaniu z mężczyznami, kobiety zapadają na tę chorobę dwukrotnie częściej. Przeprowadzona w Stanach Zjednoczonych przez M. Borum analiza pacjentów zgłaszających się do lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej wykazała, że u kobiet istnieją większe trudności w postawieniu właściwej diagnozy IBS, natomiast u mężczyzn zazwyczaj uzyskuje się gorszą odpowiedź na zastosowane leczenie.

Mechanizm powstawania zespołu jelita nadwrażliwego jest złożony i nadal nie w pełni poznany. Istotną rolę odgrywa nadmierna czułość zakończeń nerwowych w jelicie (tzw. nadwrażliwość trzewna). Powoduje ona reakcję bólową jelita grubego na stosunkowo małe bodźce, takie jak: jedzenie, stres, rozciąganie ściany jelita przez gazy czy kał. Kolejną przyczynę stanowi nadmierna aktywność skurczowa jelit, będąca wyrazem zaburzeń motoryki przewodu pokarmowego. Wykazano również, że na ujawnienie się IBS wpływa wcześniejsze przebycie infekcji układu pokarmowego (tzw. „zatrucia pokarmowego”;). Dyskutowana jest także niekorzystna rola diety, a zwłaszcza pokarmów tłustych, mleka, jajek i produktów zawierających pszenicę oraz narażenie na nadmierny stres i napięcia emocjonalne.

Chociaż u 70-90 % pacjentów cierpiących na IBS występują zaburzenia osobowości, niepokój lub objawy depresji, to obecność tych schorzeń nie może być traktowana jako przyczyna wystąpienia zespołu jelita nadwrażliwego.

Podstawowym objawem zespołu jelita nadwrażliwego są bóle brzucha lub uczucie dyskomfortu w obrębie jamy brzusznej, które mają związek z zaburzeniami w oddawaniu stolca. Ból zmniejsza się lub ustępuje po wypróżnieniu albo po oddaniu gazów. Dolegliwości bólowe nasilają się po spożyciu posiłku, a także przy zmianie konsystencji lub częstości stolców. U chorych na IBS okresowo lub stale mogą występować: zaparcia (wypróżnienie rzadziej niż co 3 dni; stolce twarde, zbite, w formie kulek – „kozich bobków”; – tzw. postać zaparciowa IBS), biegunki (ponad 3 wypróżnienia na dobę; stolce luźne, wodniste – tzw. postać biegunkowa IBS) albo naprzemiennie okresy zaparć i biegunek (postać mieszana IBS). Do innych częstych objawów zespołu jelita nadwrażliwego należą: wzdęcia, gazy, uczucie niepełnego wypróżnienia (zalegania stolca w odbytnicy po wypróżnieniu) i obecność śluzu w stolcu. Czasowa normalizacja wypróżnień oraz ustąpienie dolegliwości bólowych nie wykluczają ustalenia rozpoznania zespołu jelita nadwrażliwego. Do postawienia rozpoznania konieczne jest przynajmniej 6-miesięczne utrzymywanie się objawów sugerujących IBD i minimum 3-miesięczna obserwacja pacjenta.

Rozpoznanie zespołu jelita nadwrażliwego zostaje ustalone przez lekarza na podstawie charakterystycznych objawów choroby. Jeżeli u pacjenta pojawią się inne, niepokojące symptomy (tzw. objawy alarmowe), takie jak: dolegliwości budzące chorego ze snu, niedokrwistość, obecność krwi w stolcu, biegunka tłuszczowa, gorączka, niezamierzona utrata masy ciała czy wystąpienie nowotworu jelita grubego w rodzinie, konieczne jest przeprowadzenie szerszej diagnostyki. Podstawowe badanie stanowi test na obecność krwi utajonej w kale. Powinno się również zbadać morfologię, OB, podstawowe parametry biochemiczne i poziom TSH, pozwalający określić funkcję tarczycy. Wskazane jest wykonanie USG jamy brzusznej i rektoskopii lub sigmoidoskopii (endoskopowego badania końcowego odcinka jelita przewodu pokarmowego). W przypadku wątpliwości w ustaleniu rozpoznania lub przy dużym ryzyku wystąpienia innych schorzeń, lekarz gastroenterolog może zalecić inne specjalistyczne badania m. in. kolonoskopię, wlew kontrastowy jelita grubego czy pasaż radiologiczny przewodu pokarmowego. Badania te nie są jednak zalecane w rutynowej diagnostyce zespołu jelita nadwrażliwego.

Czytaj więcej: Zespół jelita nadwrażliwego. Sposoby terapii.