Witamina K u noworodków

Witamina K odgrywa istotną rolę w procesie syntezy czynników krzepnięcia krwi. Czynniki, których produkcja jest zależna od obecności tej witaminy, określa się jako układ protrombiny.
Istnieją różne formy witaminy K:
filochinon – występujący w zielonych częściach roślin, owocach, zbożach, mięsie i mleku,
menachinon – produkowany przez bakterie w jelitach i tam też wchłaniany.
Ograniczone przechodzenie witaminy K przez łożysko powoduje jej fizjologiczny niedobór, który w pierwszych dniach życia prowadzi u większości noworodków do przejściowego obniżenia stężenia czynników krzepnięcia. Noworodki (a przede wszystkim – wcześniaki) są najbardziej narażone na stan niedoboru witaminy K, ponieważ ich bakteryjna flora jelitowa – odpowiedzialna miedzy innymi za produkcję menachinonu – nie jest jeszcze w pełni rozwinięta.
Istotnym czynnikiem wpływającym na niedostateczny poziom witaminy K w ustroju nowonarodzonego dziecka jest karmienie piersią. Zapotrzebowanie niemowlęcia na witaminę K wynosi 1 mg na kilogram masy ciała na dobę, zaś zawartość tej witaminy w mleku kobiecym to około 0,25 mg w 100 ml. To zestawienie pokazuje, że mleko matki nie jest wystarczającym źródłem witaminy K i niezbędna jest jej suplementacja. Natomiast podawanie witaminy K dzieciom karmionym sztucznie jest nieuzasadnione, ponieważ mieszanki mleczne zawierają ją w ilości od 3 do 9 mg na 100 ml, pokrywając tym samym w pełni zapotrzebowanie.
Wyróżnia się dwie postacie skazy krwotocznej noworodków, spowodowanej niedoborem witaminy K.
Postać wczesna. Występuje w 3-5 dobie życia. Najczęstsze objawy to krwawienie z przewodu pokarmowego, pępka, błon śluzowych i skóry.
Postać późna. Występuje między 2 a 12 tygodniem życia. Najczęstszy objaw to krwawienie śródczaszkowe połączone z wysoką śmiertelnością. Występuje głównie u niemowląt karmionych piersią, dzieci z zaburzeniami wchłaniania i cholestazą.
Istnieje szereg objawów, które mogą poprzedzać wystąpienie zagrażającego życiu krwawienia nawet o kilka tygodni. Niestety, nie wszystkie od razu nasuwają podejrzenie zaburzeń krzepnięcia. Objawy, o których mowa, to:
– niewielkie krwawienie (szczególnie z pępka, przewodu pokarmowego, błon śluzowych),
– przedłużająca się żółtaczka,
– biegunka,
– wymioty,
– brak przyrostów lub słaby przyrost masy ciała.
Zespół ekspertów w dziedzinie neonatologii i pediatrii(1) ustalił nowe zalecenia podaży witaminy K, mające zapobiec krwawieniom spowodowanym jej niedoborem. Przypomnijmy, że dotychczas witaminę K podawano każdemu dziecku w pierwszej dobie życia w ilości 1 mg.
Szczegółowe zalecenia ekspertów dotyczące podaży witaminy są następujące.
Bezpośrednio po urodzeniu wszystkie noworodki powinny otrzymać witaminę K:
– dawka dla noworodków zdrowych, donoszonych – 0,5 mg domięśniowo lub 2 mg doustnie,
– dawka dla noworodków z grupy ryzyka(2) – 0,5 mg domięśniowo,
– dawka dla noworodków urodzonych przedwcześnie – zależy od masy urodzeniowej dziecka: poniżej 1,5 kg podaje się 0,3 mg domięśniowo lub dożylnie, a powyżej 1,5 kg – 0,5 mg domięśniowo.
Każdy noworodek i niemowlę karmione piersią, poza jednorazową dawką witaminy K podaną po urodzeniu, wymaga dalszej profilaktyki, trwającej od 2 tygodnia życia do ukończenia 3 miesiąca. W tym okresie dzieci powinny otrzymywać witaminę K w dawce 25 mg/dobę. Niemowlęta karmione naturalnie, u których występuje przedłużająca się żółtaczka, biegunka lub przejściowa cholestaza, do czasu ustąpienia objawów chorobowych powinny otrzymywać większa dawkę witaminy K – 50 mg/dobę.
Niemowlęta karmione modyfikowanymi mieszankami mlecznymi, mlekiem dla wcześniaków czy mieszankami mlekozastępczymi, nie wymagają dalszej profilaktyki, poza jednorazową dawką witaminy K, otrzymaną bezpośrednio po porodzie.
Warto skorzystać z wiedzy i doświadczenia pediatrów i neonatologów i podawać dziecku witaminę K, zapobiegając w ten sposób groźnym powikłaniom związanym z jej niedoborem.
Na koniec warto jednak wspomnieć również o możliwości i objawach przedawkowania witaminy K. Po spożyciu naturalnej witaminy K (filochinon) nie stwierdza się objawów niepożadanych. Inaczej jest w przypadku przedawkowania syntetycznych preparatów tej witaminy.
Objawy, które mogą wystąpić w opisanej wyżej sytuacji, to:
– alergiczne zmiany skórne,
– zmiany w obrazie krwi,
– hepatomegalia (powiększenie wątroby) oraz jej uszkodzenie,
– żółtaczka,
– krwawienia (paradoksalnie).
(1) Skład zespołu ekspertów: doc. dr hab. n. med. Anna Dobrzańska – konsultant krajowy w dziedzinie pediatrii, prof. dr hab. n. med. Ewa Helwich – konsultant krajowy w dziedzinie neonatologii, prof. dr hab. n. med. Witold Lukas – konsultant krajowy ds. medycyny rodzinnej, prof. dr hab. n. med. Krystyna Wąsowska-Królikowska – prezes Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, prof. dr hab. n. med. Mieczysława Czerwionka-Szaflarska – prezes Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, prof. dr hab. Jerzy Szczapa – prezes Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego, prof. dr hab. n. med. Jerzy Socha – przewodniczący Komisji Żywienia Dzieci Komitetu Żywienia Człowieka PAN, dr n. med. Justyna Czech-Kowalska – adiunkt w Klinice Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka IPCZD.
(2) Noworodki z grupy ryzyka to dzieci: urodzone w przebiegu porodu zabiegowego – cięcie cesarskie, kleszcze, próżniociąg, urodzone w zamartwicy, z hipotrofią wewnątrzmaciczną, z zespołem MAS (zespół aspiracji smółki), noworodki, których matki przed porodem brały nastepujace leki: karbamazepina, fenytoina, barbiturany, cefalosporyny, rifampicyna, izoniazyd, pochodne kumaryny.
lek. med. Marta Ciosek wolontariuszka w Szpitalu Specjalistycznym Św. Zofii w Warszawie (2007-11-04)

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować