Wewnętrzne narządy płciowe

Do narządów płciowych wewnętrznych zalicza się pochwę, macicę oraz jajniki i jajowody (ryc. 21.2 a, b). Ze względu na położenie jajników i jajowodów przy macicy określa się je łącznie jako przydatki macicy.

Pochwa

Pochwa jest kanałem długości od 8 do 12 cm, biegnącym w osi miednicy mniejszej. Leży pomiędzy pęcherzem moczowym od przodu i odbytnicą od tyłu. Na przekroju poprzecznym ma kształt litery „H”. Jest to spowodowane pofałdowaniem błony śluzowej przedniej i tylnej ściany pochwy. Pofałdowania te określa się jako marszczki pochwy. W górnej części pochwa otacza część pochwową szyjki macicy i tworzy wokół niej zachyłki zwane sklepieniami, z których najgłębsze jest sklepienie tylne. W jego obrębie, po stosunku płciowym, gromadzi się nasienie. Na granicy pochwy i części sromu, określanej jako przedsionek pochwy, znajduje się błona dziewicza. Dziewictwo polega na obecności błony dziewiczej, trudnej do przejścia dla małego palca. Błona dziewicza zostaje przerwana najczęściej podczas pierwszego stosunku, co połączone jest ze skąpym krwawieniem. Sądownie jako znak skutecznej defloracji istotne jest pęknięcie błony dziewiczej sięgające do jej podstawy.
Wewnętrzne narządy płciowe
Pod wpływem różnych czynników dochodzi do obniżenia się ścian pochwy z wytworzeniem uchyłków pochwy, z przodu – pęcherzowego i z tyłu – odbytniczego, odpowiednio tzw. cystocele i rectocele.

Macica

Macica usytuowana jest w miednicy mniejszej, pomiędzy pęcherzem moczowym leżącym do przodu i odbytnicą położoną do tyłu od niej, w osi miednicy mniejszej. U kobiet, które nie rodziły, macica ma kształt gruszkowaty. Wyróżnia się w niej dno leżące tuż poniżej wchodu miednicy mniejszej, spłaszczony w kierunku przednio-tylnym trzon macicy, szyjkę macicy oraz leżącą pomiędzy trzonem a szyjką tzw. cieśń macicy. Macica ma ok. 7,5 cm długości, 5 cm szerokości i 2,5 cm grubości. Masa macicy wynosi ok. 35-40 gramów. Trzon macicy jest największą jej częścią, zwężającą się od góry w kierunku szyjki macicy. W jego obrębie mieści się szczelinowata jama macicy, która na przekroju czołowym ma kształt trójkąta i wysłana jest błoną śluzową, podlegającą regularnym zmianom cyklicznym. Błona śluzowa określana jest mianem endometrium. Do jamy macicy z obu stron dochodzą jajowody. Część macicy, która leży powyżej ich ujść i ma kształt zbliżony do sklepienia, nosi nazwę dna macicy.
Dolną część macicy tworzy cylindrycznego kształtu szyjka macicy. Od góry przez cieśń macicy łączy się ona z trzonem macicy, jej część dolna znajduje się w pochwie i nosi nazwę części pochwowej szyjki macicy. Jeżeli ogląda się ją od strony pochwy, to jej widoczna część ma kształt podobny do tarczy. Stąd wywodzi się więc nazwa tarcza części pochwowej szyjki macicy. Tarcza części pochwowej pokryta jest wielowarstwowym nabłonkiem płaskim. W obrębie szyjki macicy znajduje się tzw. kanał szyjki macicy. Łączy on jamę macicy ze światłem pochwy. Kanał szyjki macicy rozpoczyna się w jamie macicy tzw. ujściem wewnętrznym i kończy się na tarczy części pochwowej tzw. ujściem zewnętrznym. Wyścielony on jest nabłonkiem jednowarstwowym gruczołowym. U nieródek ujście zewnętrzne ma kształt okrągły; u kobiet, które rodziły – szparowaty.
Najczęściej długa oś szyjki macicy i długa oś trzonu macicy tworzą ze sobą od przodu kąt ostry. W takiej sytuacji mówi się, że macica jest przodozgięta. U ok. 20% kobiet kąt ten jest rozwarty i w takiej sytuacji dno macicy skierowane jest ku tyłowi i dołowi, co określa się jako tyłozgięcie macicy. Długa oś macicy nie pokrywa się z długą osią pochwy i tworzy z nią kąt ostry lub rozwarty. Taki stosunek macicy do pochwy nazywany jest odpowiednio przodo- lub tyłopochyleniem macicy.
Macica, z wyjątkiem części szyjki macicy leżącej w pochwie, pokryta jest błoną surowiczą wyścielającą jamę brzuszną określaną jako otrzewna. Otrzewna pokrywa również zwrócone ku macicy powierzchnie pęcherza moczowego i odbytnicy, tworząc pomiędzy pęcherzem moczowym a macicą zagłębienie maciczno-pęcherzowe. Zagłębienie pomiędzy macicą a odbytnicą nosi nazwę zagłębienia odbytniczo-macicznego lub zatoki Douglasa. Do tej właśnie zatoki, a więc także do jamy otrzewnej, można dostać się od strony pochwy, wykonując punkcję lub tzw. kuldoskopię. W ten sposób można uzyskać informację o zawartości nie tylko tej części jamy otrzewnej. Często do zatoki Douglasa pod wpływem siły ciężkości spływa zawartość z innych części jamy otrzewnej. Tkanka łączna otaczająca macicę pod otrzewną nosi nazwę przymacicza, czyli parametrium.
Zasadniczym elementem budującym macicę jest mięśniówka gładka, tworząca pierścienie krzyżujące się pod różnym kątem. Taki układ mięśniówki ma istotne znaczenie w ciąży i w czasie porodu.

Zmiany zachodzące w macicy wraz z wiekiem

Kształt i wielkość macicy zmienia się wraz z wiekiem i cyklem płciowym.
W okresie dojrzewania macica przyjmuje kształt gruszkowaty i wyraźnie powiększa się.
Wraz z wiekiem zmienia się również granica między nabłonkiem gruczołowym a nabłonkiem płaskim na tarczy części pochwowej. U kobiet młodych nabłonek gruczołowy kanału szyjki o czerwonawym zabarwieniu sięga poza kanał szyjki na tarczę części pochwowej. Ze względu na jego zabarwienie stan taki podczas oglądania szyjki macicy określany jest jako „erytroplakia”, a bardziej popularnie i nieprawidłowo jako „nadżerka”. Wraz z wiekiem nabłonek gruczołowy jest zastępowany przez nabłonek wielowarstwowy płaski, a proces ten nosi nazwę metaplazji płaskonabłonkowej.
W czasie miesiączki macica ulega powiększeniu, a jej kształty są bardziej regularne. W ciąży następuje znaczny przyrost macicy, przede wszystkim jej warstwy mięśniowej.
Po ostatniej w życiu miesiączce macica ulega wyraźnemu zmniejszaniu się.

Cykliczne zmiany błony śluzowej macicy

Błona śluzowa macicy (endometrium) ulega fazowym zmianom związanym z cykliczną czynnością hormonalną jajników. W pierwszej fazie cyklu płciowego określanej jako faza dojrzewania pęcherzyka, faza wzrostowa lub proliferacyjna, pod wpływem estrogenów dochodzi do wzrostu błony śluzowej macicy. Po jajeczkowaniu hormony wytwarzane przez ciałko żółte jajnika wyzwalają zmiany wydzielnicze. Stąd określa się tę fazę – fazą wydzielniczą. W ok. 24 godziny przed spodziewanym krwawieniem miesiączkowym kurczą się naczynia odżywiające endometrium. Wywołuje to niedokrwienie błony śluzowej, następnie martwicę i złuszczanie się górnej warstwy endometrium, objawiające się krwawieniem miesiączkowym.

Prof. dr hab. med. Antoni Basta, Dr n. med. Andrzej Szczudrawa, Dr n. med. Kazimierz Pityński

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Ilustracje

Wewnętrzne narządy płciowe
Wewnętrzne narządy płciowe
rys. Archiwum Ilustracji PZWL © Wydawnictwo Lekarskie PZWL

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować