Podtopienie, utonięcie

Przez lata powstało wiele definicji tonięcia oraz podtopienia, dlatego w 2002 r. w Amsterdamie na światowym kongresie poświęconym problemowi tonięcia ujednolicono nomenklaturę związaną z utonięciem i podtopieniem.
Utonięcie – zatrzymanie oddechu/uduszenie wynikające z zanurzenia w cieczy, najczęściej w wodzie.
Podtopienie – przypadki przeżycia po epizodzie duszenia się poprzez zanurzenie w cieczy, najczęściej w wodzie.
Proces tonięcia – proces zachodzący u osoby poszkodowanej w wyniku zanurzenia w wodzie
Wyróżniamy pięć faz tonięcia:
Faza pierwsza – faza głębokich oddechów – osoba poszkodowana stara się nabrać jak najwięcej powietrza do płuc. Jest to mechanizm obronny organizmu i osoba tonąca nie ma możliwości kontrolowania go. W tej fazie tonięcia może dojść do raptownego zachłyśnięcia się wodą.
Faza druga – faza świadomego stawiania oporu przed wciąganiem wody do dróg oddechowych – trwa tyle czasu, ile osoba poszkodowana jest w stanie powstrzymać się przed aspiracją wody. Ten okres tonięcia jest nacechowany wykonywaniem przez osobę poszkodowaną świadomych ruchów mających na celu wydostanie się na powierzchnię. Dochodzi do mimowolnego kurczu krtani, który ma zapobiec napływowi płynu do dróg oddechowych. Kurcz krtani doprowadza do całkowitego upośledzenia oddychania, co w wyniku szybkiego i gwałtownego poruszania się osoby poszkodowanej prowadzi do wyczerpania rezerw tlenowych w bardzo krótkim czasie oraz nagromadzenia się dwutlenku węgla w ustroju. Mimowolne próby wydłużenia fazy wydechowej doprowadzają w efekcie do szybkiego połykania wody, w której zanurzona jest osoba poszkodowana.
Faza trzecia – faza nasilonych oddechów – jest to okres, w którym dwutlenek węgla powoduje upośledzenie działania ośrodka oddechowego. Doprowadza to do wykonywania mimowolnych głębokich oddechów w celu rekompensacji rezerw tlenowych. To skutkuje aspiracją bardzo dużej ilości wody do dróg oddechowych.
Faza czwarta – niedotlenienie mózgu. Następuje zatrzymanie oddechu oraz całkowita utrata świadomości. Osoba poszkodowana w tej fazie może wykonywać jeszcze mimowolne i niekontrolowane ruchy oraz podejmować próby oddechu tzw. gasping.
Faza piąta – faza utonięcia – wiąże się z zatrzymaniem jakiejkolwiek aktywności organizmu osoby poszkodowanej, następuje całkowite zahamowanie aktywności układu oddechowego, układu krążenia oraz ośrodkowego układu nerwowego.
Utonięcie jest przyczyną 400 tysięcy zgonów rocznie na całym świecie w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych szacuje się, iż topienie się jest trzecią co do częstości występowania przyczyną stanów bezpośredniego zagrożenia życia i zgonu.
W Polsce, zgodnie ze statystyką policyjną, utonięć w 2013 r. było 439, a do sierpnia 2014 r. utonęło 356 osób. Statystyki prowadzone w stosunku do osób, które brały udział w epizodzie podtopienia wyraźnie wskazują, iż na trzynaście udokumentowanych przypadków tonięcia stwierdza się jeden zgon spowodowany utonięciem. Można więc stwierdzić, iż problem ten dotyczy około 5 mln przypadków rocznie na całym świecie.
Na występowanie epizodów tonięcia bezpośredni wpływ ma kilka czynników, które odgrywają istotną rolę w ocenie ryzyka.
Badania dotyczące przypadków, w których doszło do utonięcia, wskazują na związek z sytuacją ekonomiczną poszkodowanych, z porą roku oraz warunkami atmosferycznymi, brakiem umiejętności pływania, wyczerpaniem, stanem chorobowym lub współistniejącym urazem oraz spożywaniem alkoholu.
W Polsce w 2009 r. spośród 224 osób, które utonęły, 169 było pod wpływem alkoholu. Szacunkowo do największej liczby utonięć dochodzi w basenach kąpielowych oraz miejscach przeznaczonych do rekreacji wodnej (ok. 50% wszystkich przypadków).
Utonięcia w rzekach i jeziorach stanowią ok. 20% wszystkich przypadków, a przypadkowe utonięcia w wannie kąpielowej to ok. 15% wszystkich zgonów.
Opisywano również przypadki tonięcia w wannach jacuzzi oraz w basenach kąpielowych mających dysze służące do spiętrzania wody. Przypadki te najczęściej dotyczyły dzieci i sytuacji, w których poszkodowani zostali uwięzieni pod wodą przez pęd wody oraz ciśnienie generowane przez dysze.

System ratownictwa wodnego w Polsce

System ratownictwa wodnego w Polsce, ze względu na stosunkowo niewielką powierzchnię wód znajdujących się na terenie kraju oraz krótki sezon umożliwiający rekreację nad wodą, ma formę służby ochotniczej. Organizacje ratownicze zajmujące się statutowo ratownictwem wodnym działają w większości na zasadzie wolontariatu.
Najstarszą, istniejącą od ponad 50 lat, a jednocześnie najbardziej znaną organizacją zajmującą się ratownictwem wodnym w Polsce jest Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (WOPR).
Struktura organizacyjna WOPR składa się z trzech oddziałów Centrum Koordynacji Ratownictwa Wodnego (CKRW), zlokalizowanych w Sopocie, Giżycku oraz we Wrocławiu. Centra te działają 24 godziny na dobę przez cały rok. Lokalizacja CKRW wynika z faktu, iż w tych miejscach w okresie letnim zdecydowanie wzrasta aktywność turystyczno-rekreacyjna związana z wykorzystaniem akwenów wodnych.
Ogólnopolski numer ratunkowy WOPR to 601 100 100.
Warto zwrócić uwagę na fakt, iż w znacznej części kraju organizacje zajmujące się ratownictwem wodnym działają jedynie sezonowo i z końcem okresu letniego bazy ratownicze są zamykane.
Jednostką państwową odpowiedzialną za systemy ratownictwa specjalistycznego jest Państwowa Straż Pożarna (PSP), która w swoich strukturach ma przeszkolonych funkcjonariuszy oraz specjalistyczny sprzęt do prowadzenia ratownictwa wodnego.
Warto zwrócić jednak uwagę, iż model działania PSP w tym zakresie obejmuje reagowanie i gotowość do działań ratowniczych; nie ma jednak stałego zabezpieczenia obszarów wodnych (akwenów, kąpielisk, basenów) czy morskiej strefy przybrzeżnej.
Dlatego w miejscach, w których nie funkcjonuje jednostka ratownictwa wodnego bądź funkcjonuje ona tylko sezonowo, w przypadku wystąpienia zagrożenia zdrowia lub życia na wodzie należy kontaktować się bezpośrednio z PSP pod numerem alarmowym 998.
Należy podkreślić, że wykonywanie przedstawionych w publikacji technik ratowniczych jest zalecane osobom posiadającym wiedzę i umiejętności z zakresu ratownictwa wodnego. Wykonywanie ich bez odpowiedniego przygotowania może stwarzać dodatkowe zagrożenie dla ratownika.
Dlatego osoby nieposiadające stosownych umiejętności powinny potraktować materiał jako wskazówkę, którą należy wykorzystać w ostateczności, z zachowaniem wszelkich środków bezpieczeństwa.
Podejmując się działań ratowniczych w wodzie, w pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na bezpieczeństwo własne, otoczenia oraz poszkodowanego.
Zbyt pochopne działanie, przy niedostatecznych umiejętnościach ratownika, w środowisku wodnym może doprowadzić do sytuacji, w której oprócz tonącego poszkodowanym zostanie osoba udzielająca pomocy. Dodatkowo każdy z podejmujących się akcji ratowniczej powinien ocenić swoje możliwości.
Jeżeli osoba tonąca znacznie przewyższa gabarytami ratownika, osoba udzielająca pomocy powinna zapewnić sobie pomoc drugiego ratownika.
W razie braku drugiego ratownika powinniśmy w ostateczności zaangażować w akcję ratunkową osoby postronne lub świadków zdarzenia. Podczas prowadzenia akcji ratunkowej, jeśli to tylko możliwe, ratownik powinien zachować bezpieczny dystans do osoby tonącej, korzystając ze specjalistycznego sprzętu ratunkowego.

Organizacja akcji ratowniczej

Główną determinantą w organizowaniu akcji ratunkowej jest czas, jednak wszelkie podjęte działania powinny być uprzednio zaplanowane i przemyślane.
Osoba udzielająca pomocy w wodzie powinna być przygotowana do podejmowania natychmiastowych decyzji związanych z wdrażaniem czynności ratunkowych oraz do dynamicznych i nieoczekiwanych zwrotów prowadzonej akcji.
Szczególną uwagę należy zwrócić na fakt, iż osoba tonąca, starając utrzymać się na powierzchni, bardzo szybko ulega wyczerpaniu, co w efekcie prowadzi bezpośrednio do opadania poniżej lustra wody i dodatkowo utrudnia lub wręcz uniemożliwia wydobycie poszkodowanego.
Przed wdrożeniem działań ratunkowych osoba udzielająca pomocy powinna ocenić sytuację oraz skalę problemu, liczbę osób poszkodowanych oraz ich stan, pamiętając o tym, iż osoba tonąca, która walczy o „każdy oddech”, może stać się największym zagrożeniem dla ratownika.
Bardzo istotną rolę w organizacji i planowaniu akcji ratunkowej odgrywa prawidłowa ocena odległości osoby poszkodowanej od ratownika oraz warunków, w których akcja ratownicza będzie prowadzona (np. przejrzystość lub głębokość wody).

Podejście do tonącego

Podejście do osoby tonącej i pierwszy kontakt ratownika z taką osobą odgrywa bardzo istotną rolę w prowadzeniu całej akcji ratunkowej. Odpowiednie podejście, z zachowaniem własnego bezpieczeństwa, skutkuje dalszym powodzeniem, a co za tym idzie zwiększa szanse na uratowanie osoby tonącej.
Osoba tonąca raptownie próbując wydostać się z wody, wykonuje mimowolne ruchy oraz wykorzystuje wszystkie możliwości organizmu w celu jak najdłuższego utrzymania się na powierzchni wody.
W celu wykonania prawidłowego podejścia do osoby tonącej niezbędne jest należyte i dokładne oszacowanie możliwości raunkowych.
Zachowanie odpowiedniego dystansu zapobiega możliwości podtopienia ratownika przez osobę poszkodowaną. Znajomość zasad używania sprzętu ratunkowego zdecydowanie poprawia bezpieczeństwo ratownika i pozwala rozpocząć udzielanie pomocy z zachowaniem niezbędnego, bezpiecznego dystansu do osoby tonącej, co zwiększa szanse na powodzenie akcji ratunkowej.

Udzielanie pomocy z brzegu

Jeśli to tylko możliwe, w celu zachowania własnego bezpieczeństwa, ratownik powinien starać się rozpocząć udzielanie pomocy osobie poszkodowanej z brzegu, bez wchodzenia do wody.
Możliwość taka występuje tylko i wyłącznie wtedy, kiedy dystans dzielący osobę tonącą od ratownika pozwala na zastosowanie własnych sił, np. podanie ręki lub zastosowanie prostego sprzętu, jak bosak czy lina, dającego możliwość dosięgnięcia do osoby tonącej w celu przyciągnięcia jej do brzegu.
Techniki ratunkowe związane z wykorzystaniem wcześniej wymienionego sprzętu można również wykorzystać po wcześniejszym wejściu do wody, jeśli tylko ratownik stwierdzi, iż odległość od osoby poszkodowanej jest odpowiednia do jego zastosowania.
Jeśli odległość osoby poszkodowanej od ratownika stojącego na brzegu jest zbyt duża, aby zastosować prosty sprzęt ratunkowy, skracający dystans, należy wykorzystać sprzęt unoszący się na wodzie, tj. koło ratunkowe, kamizelkę ratunkową lub rzutkę rękawową.
Jeśli oceniając sytuację ratownik stwierdzi, że osoba poszkodowana znajduje się w zasięgu rzutu, powinien jak najszybciej zastosować sprzęt pływający w celu przyciągnięcia poszkodowanego do brzegu.
Należy pamiętać, że przyciąganie osoby tonącej do brzegu powinno być wykonywane jednostajnym, spokojnym ruchem, tak aby uniknąć gwałtownej zmiany pozycji osoby wyciąganej i tym samym nie doprowadzić do powtórnego podtopienia.

Udzielanie pomocy bezpośrednio z wody

Podczas prowadzenia akcji ratunkowej często dystans dzielący ratownika od osoby poszkodowanej jest zbyt duży, aby zastosować prosty sprzęt ratunkowy.
Wówczas należy rozpocząć udzielanie pomocy bezpośrednio z wody zbliżając się do osoby tonącej. Przy rozpoczynaniu akcji ratunkowej bezpośrednio z wody należy pamiętać o odpowiednim oszacowaniu sił oraz zachowaniu wszelkich zasad bezpieczeństwa.
Osoba tonąca, wykonując niekontrolowane ruchy mające na celu utrzymanie się na powierzchni wody, może stanowić bezpośrednie zagrożenie dla ratownika.
Dysponowanie w tej sytuacji sprzętem unoszącym się na wodzie, który możemy podać osobie tonącej, daje możliwość utrzymania się na powierzchni wody oraz zapewnia bufor bezpieczeństwa dla osoby udzielającej pomocy.
Bezpośrednio po uspokojeniu się osoby poszkodowanej należy wykorzystać wcześniej zastosowany sprzęt pływający do przyciągnięcia jej do brzegu.
Często podczas prowadzenia akcji ratunkowej w wodzie dochodzi do sytuacji, w której mimo zastosowania sprzętu pływającego ratownik nie osiągnął efektu, a osoba tonąca nie jest w stanie sama utrzymać się na powierzchni wody. Wówczas ratownik jest zmuszony do bezpośredniego kontaktu z osobą tonącą.
Najbardziej efektywną i bezpieczną metodą podpływania do osoby tonącej jest wykonanie tego manewru od tyłu.
Opłynięcie osoby poszkodowanej umożliwia bezpieczniejsze prowadzenie akcji ratunkowej oraz zmniejsza możliwość podtopienia ratownika przez poszkodowanego.
Podczas prowadzenia akcji ratunkowej, opierającej się na bezpośrednim kontakcie z osobą tonącą, ratownik musi być przygotowany do zastosowania siły oraz umiejętnego obezwładnienia osoby poszkodowanej.
W wielu przypadkach wykorzystanie przewagi fizycznej oraz właściwych manewrów obezwładniejących jest jedyną możliwością udzielenia skutecznej pomocy osobie tonącej.

Sposoby holowania

Wyróżniamy kilka metod holowania osoby poszkodowanej. Metody te uzależnione są od umiejętności, przygotowania ratownika wodnego oraz w głównej mierze od stanu osoby poszkodowanej.
Holowanie ze wsparciem na biodrach lub barkach – może być stosowane u osób, które są wyczerpane i nie mają siły, aby bezpiecznie dopłynąć do brzegu. Jedynym warunkiem bezpiecznego zastosowania tej metody jest umiejętność pływania osoby holowanej.
Podpływając do osoby tonącej polecamy jej, aby chwyciła ratownika za barki lub biodra, by w ten sposób zostaje ona bezpiecznie doholowana do brzegu, współpracując podczas holowania z ratownikiem.
Ta metoda jest stosunkowo prosta, lecz wymaga wiele siły od ratownika udzielającego pomocy. Dlatego w przypadku holowania osoby poszkodowanej na dużą odległość wymagane jest odpowiednie przygotowanie oraz oszacowanie możliwości, tak by nie doprowadzić do podtopienia osoby poszkodowanej lub ratownika.
Holowanie osoby agresywnej – osoba tonąca bardzo często jest wystraszona i prezentuje postawę agresywną, która wynika z napadu paniki. Jest to bardzo trudna sytuacja dla ratownika i wymaga doświadczenia w postępowaniu ratunkowym na wodzie.
Jedyną metodą ratunkową w stosunku do agresywnych tonących jest ich obezwładnienie poprzez chwycenie rąk i wykonanie dźwigni, mającej na celu zablokowanie tonącemu możliwości poruszania się.
Wykonany chwyt ratownik powinien utrzymywać do czasu uspokojenia się osoby poszkodowanej lub do wyciągnięcia jej na brzeg. Należy pamiętać, iż stosowanie tej techniki wymaga od osoby udzielającej pomocy dużego nakładu siły fizycznej i energii, dlatego zachowanie wszelakich zasad bezpieczeństwa oraz wstępna właściwa ocena sytuacji będzie kluczowa dla prawidłowego prowadzenia ewakuacji tonącego.
Holowanie osoby nieprzytomnej – prowadzenie akcji ratunkowej w takiej sytuacji wymaga od ratownika dużego doświadczenia oraz ciągłego utrzymywania głowy osoby holowanej ponad powierzchnią wody.
Najczęściej stosowane metody holowania osoby nieprzytomnej to chwyt oburącz za żuchwę, jednorącz za żuchwę lub tzw. chwyt pod barkami.
Holowanie osoby nieprzytomnej polega na jak najszybszym dostarczeniu jej do brzegu bądź jednostki pływającej w celu wdrożenia dalszej pomocy, której rozpoczęcie bezpośrednio w wodzie jest niemożliwe. Wykorzystanie w tej sytuacji sprzętu pływającego może być niezbędne do przeprowadzenia akcji ratunkowej.
 

Dodano: 2019-06-26

Fragment pochodzi z książki

A. Kopta, J. Mierzejewski, G. Kołodziej (red. nauk.), Kwalifikowana pierwsza pomoc, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2016

Książki


Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować