Ocena stanu pacjenta, czyli pierwszy krok ratownika medycznego w niesieniu pomocy

W sytuacjach zagrożenia życia i zdrowia każda minuta ma znaczenie. Szanse na przeżycie poszkodowanego zwiększa ocena stanu pacjenta. Dlaczego? Bo prawidłowo dokonana ocena stanu osoby potrzebującej pomocy pozwala rozpocząć działania ratownicze od czynnika, który najbardziej zagraża życiu poszkodowanego, nie marnując przy tym czasu na działania mniej istotne.
Ocena stanu pacjenta związana z obrażeniami ciała powinna obejmować rozpoznanie:
–  miejsca zdarzenia,
–  ocenę funkcji życiowych ABC (A – airway, B – breathing, C – circulation),
–  ocenę występujących dolegliwości i obrażeń – wywiad SAMPLE (S – symptomy, A – alergie, M – medykamenty, P – przebyte choroby, L – lunch, E – ewentualnie określenie, co się stało),
–  udzielenie wsparcia psychicznego.
Rozpoznanie miejsca zdarzenia powinno obejmować następujące elementy:
–  zabezpieczenie ratowników,
–  identyfikację zagrożeń,
–  ocenę liczby poszkodowanych,
–  wykorzystanie dodatkowych sił i środków,
–  analizę mechanizmu zdarzenia.
Ochronę ratowników stanowi odzież składająca się z następujących elementów:
–  ubranie ochronne,
–  buty powyżej kostki,
–  rękawiczki ochronne jednorazowe,
–  okulary ochronne,
–  kask (jeżeli miejsce zdarzenia tego wymaga).
Zidentyfikowanie zagrożeń polega na ocenie miejsca, w którym znajduje się osoba potrzebująca pomocy, a w razie potrzeby – podjęcie działań zabezpieczających to miejsce lub ewakuacja osoby potrzebującej pomocy, ale bez narażania własnego zdrowia lub życia.
Przed przystąpieniem do udzielania pomocy ratownik musi odpowiedzieć sobie na następujące pytania:
–  czy miejsce, w którym znajduje się poszkodowany, jest bezpieczne?
–  czy możliwe jest w tym miejscu podjęcie skutecznych działań ratowniczych?
–  czy na miejscu są ratownicy z jednostek współpracujących z systemem Państwowego Ratownictwa Medycznego?
Jednostkami współpracującymi z systemem są służby ustawowo powołane do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, w szczególności: jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej, jednostki ochrony przeciwpożarowej włączone do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, inne jednostki podległe lub nadzorowane przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych i Ministra Obrony Narodowej oraz społeczne organizacje ratownicze, które w ramach swoich zadań ustawowych lub statutowych są obowiązane do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, jeżeli zostaną wpisane do rejestru jednostek współpracujących z systemem.
W przypadku dużej liczby osób poszkodowanych należy przeprowadzić ich segregację zgodnie z systemem START (system ten jest przeznaczony dla poszkodowanych dorosłych).
Pamiętaj! Jeżeli nieprzytomny poszkodowany po udrożnieniu dróg oddechowych oddycha, to w celu zabezpieczenia drożności dróg oddechowych należy założyć rurkę ustno-gardłową o prawidłowym rozmiarze lub ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej (pozycja ta powinna być stabilna, jak najbliższa ułożeniu na boku).
Przed podejściem do poszkodowanego należy zabrać ze sobą niezbędny sprzęt ratowniczy (torbę opatrunkową, torbę z lekami, deskę, szyny).
Gdy zdarzenie dotyczy dużej liczby poszkodowanych, należy wezwać dodatkowe zespoły ratownictwa medycznego (ZRM).
Zalecenia Konsultanta Krajowego w dziedzinie medycyny ratunkowej z roku 2015 dotyczące procedur postępowania na wypadek wystąpienia zdarzenia mnogiego/masowego zakładają, że dla każdej osoby zakwalifikowanej w wyniku segregacji do grupy czerwonej potrzebny jest jeden ZRM.
Jeżeli istnieje trudność w określeniu liczby poszkodowanych z grupy czerwonej na podstawie wyżej wymienionych Zaleceń należy przyjąć, że nie mniej niż 30% liczby wszystkich uczestników zdarzenia to osoby zakwalifikowane do grupy czerwonej.
W przypadku braku na miejscu zdarzenia wystarczającej liczby ZRM należy rozważyć włączenie do akcji jednostek współpracujących z systemem.
Najczęściej w tego typu zdarzeniach z ZRM na miejscu zdarzenia współpracować będą jednostki Ratowniczo-Gaśnicze Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego (KSRG).
Zgodnie z Zasadami Organizacji Ratownictwa Medycznego w KSRG jednostki te, w razie braku możliwości przemieszczania poszkodowanych za pomocą środków transportu będących w dyspozycji PRM, mogą przemieszczać poszkodowanych w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego sprzętem KSRG, lecz tylko w okolicznościach uzasadnionych stanem wyższej konieczności.
W takich sytuacjach decyzję o wykorzystaniu środków transportu KSRG do przemieszczania poszkodowanych może podjąć wyłącznie Kierujący Działaniem Ratowniczym (osoba kierująca działaniem sił i środków KSRG oraz innych podmiotów uczestniczących w działaniach ratowniczych).
Mechanizm zdarzenia może wskazywać na obrażenia jedno- lub wielomiejscowe. W wyniku działającego urazu poszkodowany może doznać obrażenia kręgosłupa.
Na podstawie dostępnej literatury można przyjąć następujące wskazania do unieruchomienia kręgosłupa w warunkach pozaszpitalnych:
– wypadek komunikacyjny,
– upadek z wysokości jednego metra lub z wysokości co najmniej pięciu schodów,
– osiowe obciążenie głowy (np. skok do wody, nurkowanie),
– obrażenia penetrujące w okolicy kręgosłupa lub w jego pobliżu,
– obrażenia sportowe okolicy głowy i szyi,
– zniekształcenie kręgosłupa,
– zaburzenia świadomości,
– brak przytomności u pacjenta, co do którego nie wiemy, co się stało,
– ból lub tkliwość kręgosłupa, ubytki neurologiczne,
– znajdowanie się pacjenta pod wpływem alkoholu, narkotyków, leków psychotropowych,
– współistnienie innego poważnego obrażenia, które odwraca uwagę (np. złamanie otwarte uda).
Pomimo tych wskazań powinno się przyjąć zasadę, że w razie jakichkolwiek wątpliwości należy stabilizować i unieruchomić kręgosłup. Analiza mechanizmu zdarzenia na miejscu powinna wskazać, czy mamy do czynienia z urazem niskoenergetycznym czy wysokoenergetycznym.
Mechanizm zdarzenia będzie determinował sposób wstępnego postępowania ratownika z poszkodowanym. W zależności od mechanizmu zdarzenia, wrażenia ogólnego i stanu przytomności poszkodowanego możemy wyróżnić trzy wstępne sposoby postępowania ratowników, które zostały zawarte w algorytmie V. Wstępny sposób postępowania ratowników.
Należy również zwrócić uwagę na obrażenia wybuchowe i zespół zmiażdżenia, które podczas udzielania pomocy poszkodowanemu będą wymagały współpracy wielu służb na miejscu zdarzenia.
Obrażenia wybuchowe (blast injuries) to obrażenia powstające w wyniku wybuchu spowodowanego różnymi przyczynami. Takie obrażenia są składową następujących elementów:
– uszkodzeń pod wpływem fali uderzeniowej – przede wszystkim w narządach zawierających powietrze (uszy, zatoki, płuca, przewód pokarmowy),
– obrażeń spowodowanych działaniem odłamków (elementy urządzenia wybuchowego lub innych elementów otoczenia); obrażenia te mogą obejmować dużą powierzchnię ciała,
– obrażeń będących wynikiem upadku (uderzenia) poszkodowanego o podłoże lub inne przedmioty,
– oparzeń termicznych w przypadku, kiedy poszkodowany znajduje się w niewielkiej odległości od miejsca wybuchu; w sytuacji, gdy wybuch ma miejsce w zamkniętym pomieszczeniu, możliwe jest toksyczne oddziaływanie na poszkodowanego produktów powstałych w procesie spalania,
– skażeń w przypadku zastosowania do produkcji bomby materiałów chemicznych, biologicznych, radiologicznych (tzw. „brudna bomba”).
Działanie ratownicze w pierwszej kolejności musi dotyczyć zachowania zasad bezpieczeństwa.
Dodatkowym elementem, który należy uwzględnić w trakcie podejmowania działań ratowniczych, jest ograniczenie skutków oddziaływania psychologicznego wywołanego wybuchem.
Działanie ratownicze obejmuje ocenę stanu pacjenta i wdrożenie postępowania adekwatnego do dolegliwości i obrażeń stwierdzonych u pacjenta.
Zespół zmiażdżenia (crush syndrom) jest następstwem mechanicznego uszkodzenia mięśni poprzecznie prążkowanych oraz niedokrwienia wywołanego uciskiem.
W ich następstwie dochodzi m.in. do wzrostu stężenia mioglobiny w surowicy, hiperkaliemii oraz spadku ciśnienia tętniczego krwi w wyniku zatrzymania płynów w kończynach. Z zespołem zmiażdżenia ratownik najczęściej ma do czynienia w przypadku zmiażdżenia kończyn dolnych lub okolicy miednicy.
Po powrocie krążenia (reperfuzji) u poszkodowanego mogą wystąpić następujące objawy:
– wstrząs,
– obrzęk uwolnionych kończyn, które początkowo są blade, zasinione i chłodne,
– obecność pęcherzy w miejscu największego ucisku na tle zasinienia lub zaczerwienienia,
– ograniczenie lub zniesienie ruchów kończyn z powodu obrzęków, bolesności lub niedowładów,
– zaburzenia czucia,
– objawy niewydolności nerek (zwykle po 1–3 dniach),
– bóle w okolicy lędźwiowej,
– porażenna niedrożność jelit.
Ratownik musi pamiętać, że u takiego poszkodowanego może dojść również do zatrzymania krążenia.
Działanie ratownicze, podobnie jak w przypadku obrażeń wybuchowych, w pierwszej kolejności musi dotyczyć zachowania zasad bezpieczeństwa.
Działanie ratownicze obejmuje ocenę stanu pacjenta i wdrożenie postępowania adekwatnego do dolegliwości i obrażeń stwierdzonych u pacjenta.
Ponadto postępowaniu ratowniczym na etapie przedszpitalnym ratownik powinien uwzględnić przetaczanie dużej objętości 0,9% NaCl (zgodnie z Recommendations for the management of crush victims in mass disasters w ciągu dwóch pierwszych godzin należy przetoczyć poszkodowanemu 0,9% NaCl w ilości 1000 ml/h u osób dorosłych oraz 15–20 ml/kg mc. u dzieci) oraz postępowanie przeciwbólowe. Postępowanie to w miarę możliwości należy wdrożyć jeszcze przed uwolnieniem poszkodowanego spod ciężaru.
 
Dodano: 2017-09-13

Fragment pochodzi z książki

Mariusz Chomoncik, Jacek Nitecki, Złote minuty w obrażeniach ciała, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2017

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować