„Contact eczema” – co oznacza ta diagnoza?

Eczema to słowo występujące w wielu językach świata. Funkcjonuje również w języku polskim (egzema), chociaż częściej używane i lepiej rozumiane jest określenie wyprysk. Czym jest egzema? Jaka jest jej przyczyna? Jak ją leczyć? W artykule przybliżono najważniejsze zagadnienia związane z tym częstym schorzeniem.
Wyprysk kontaktowy (kontaktowe zapalenie skóry), zwany również egzemą, jest schorzeniem wywołanym poprzez kontakt skóry z alergenem lub substancją drażniącą. Niezależnie od etiologii, obraz kliniczny jest bardzo podobny. Wykwitami pierwotnymi są grudki wysiękowe i pęcherzyki – zazwyczaj niezbyt mocno odgraniczone od otoczenia. Zmianom zazwyczaj towarzyszy dosyć intensywny świąd. Wykwity ustępują bez pozostawienia śladu, ale charakteryzuje je nawrotowy charakter. Jeśli zmiany lokalizują się w okolicach oczodołów lub narządów płciowych, może występować dosyć silny obrzęk. W przypadku przewlekania się procesu chorobowego, obserwować możemy zgrubienie i szorstkość skóry.
Dwa podstawowe kryteria podziału tej dermatozy dotyczą zatem czasu trwania choroby oraz powodów wystąpienia zmian na skórze. Stąd wyprysk kontaktowy dzielimy na wyprysk alergiczny i niealergiczny oraz wyprysk ostry i przewlekły.
Wyprysk alergiczny jest wynikiem miejscowego działania na skórę substancji, na które pacjent jest uczulony. Natomiast wyprysk niealergiczny powodują substancje niszczące naturalną barierę ochronną naskórka, którą stanowią lipidy oraz kwaśny odczyn pH. Wyprysk kontaktowy niealergiczny zwany jest również „wypryskiem z podrażnienia”.
Do najczęstszych alergenów, wywołujących kontaktowy wyprysk alergiczny, należą: chrom, nikiel, kobalt, guma, formalina, barwniki używane do barwienia ubrań, tworzywa sztuczne, kosmetyki i leki stosowane zewnętrznie. Są to zatem substancje dość powszechnie występujące w środowisku. Chrom jest metalem używanym do wytwarzania cementu, betonu, olejów przemysłowych, ale również – do produkcji zapałek, farb oraz proszków do prania. Nikiel i kobalt (na które uczulenie występuje często łącznie) są powszechnie używane do produkcji ozdób, guzików, suwaków, armatury łazienkowej. Wymienione metale są najczęstszymi alergenami powodującymi kontaktowe zmiany alergiczne. W ostatnich czasach obserwuje się również coraz częstsze występowanie alergii na substancje zawarte w kosmetykach (substancje zapachowe, konserwanty, barwniki).
Substancjami drażniącymi, które powodują wyprysk niealergiczny, są najczęściej detergenty, środki piorące, roztwory zasad oraz kwasów.
Mimo podobnego obrazu klinicznego, wyprysk niealergiczny odróżnia od alergicznego kilka cech. Wystąpienie wyprysku niealergicznego zależy od czasu ekspozycji i dawki czynnika wywołującego. Natomiast wyprysk alergiczny pojawia się u osoby uczulonej po bardzo niewielkiej dawce oraz krótkim czasie działania alergenu. Wyprysk alergiczny przekracza też często obszar skóry, która miała kontakt z substancją sprawczą, co nie zdarza się w wyprysku niealergicznym. Kolejną cechą różnicującą są dodatnie próby płatkowe (naskórkowe), które są podstawą do rozpoznania wyprysku alergicznego. Opisywane testy polegają na przyłożeniu do skóry substancji na płatku bibuły przykrytym folią. Zazwyczaj miejscem wykonywania tych testów jest okolica międzyłopatkowa, rzadziej przedramię. Powstałą reakcję odczytuje się po 24, 48 i 72 godzinach. Za wynik dodatni uznaje się wystąpienie rumienia lub wyprysku. Interpretacja powstałych zmian jest następująca:
– rumień (+),
– rumień i grudka (++),
– rumień, grudka i pęcherzyk (+++),
– wyraźny obrzęk i pęcherzyki (++++).
Obecnie stosowane testy charakteryzują się dużą czułością i są bardzo przydatnym narzędziem diagnostycznym w ręku dermatologa lub alergologa. Pamiętać jednak trzeba o kilku zasadach ich wykonywania. Nie należy wykonywać testów podczas ostrego stanu (wysiewu zmian wypryskowych), ponieważ może wówczas dochodzić do wzmożonej reaktywności i dodatnich odczynów wywołanych przez czynniki, na które pacjent nie jest uczulony. W tym okresie mogą zatem występować próby fałszywie dodatnie. Poza tym, może również dochodzić do pogorszenia stanu klinicznego (zaostrzenia istniejących zmian). Testów nie powinno się również wykonywać podczas stosowania leków przeciwhistaminowych.
Po rozpoznaniu substancji uczulających należy dokonać próby wyeliminowania alergenów z otoczenia chorego.
W leczeniu ostrej fazy wyprysku stosuje się najczęściej zewnętrzne kortykosteroidy, w przypadku nadkażeń bakteryjnych lub grzybiczych – odpowiednio z dodatkiem antybiotyków lub substancji przeciwgrzybicznych. W leczeniu ogólnych podaje się leki przeciwhistaminowe. Bardzo ważna jest również prawidłowa pielęgnacja skóry – nie tylko w okresach zaostrzenia, ale również w trakcie remisji choroby. Obecnie na rynku dostępnych jest wiele preparatów prawidłowo nawilżających i natłuszczających skórę. Zwane są one emolientami. Ich zadaniem jest przywrócenie prawidłowej funkcji bariery naskórkowej, tak by skóra sama mogła bronić się przed szkodliwymi czynnikami środowiska.
(2008-04-01)

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować