Choroby zakaźne przenoszone przez kleszcze

Kleszcze mogą przenosić na człowieka wiele chorób występujących u dzikich zwierząt. Do chorób przenoszonych przez kleszcze w naszym regionie należą: odkleszczowe zapalenie mózgu, borelioza z Lyme, anaplazmoza oraz pojedyncze przypadki babeszjozy, tularemii i riketsjozy.
W Polsce choroby przenoszą najczęściej kleszcze pospolite i kleszcze tajgowe. Uwielbiają gęste krzaki, jeżyny i drzewa, skąd spadają na zwierzęta i człowieka. Najczęściej przyczepiają się do okolicy małżowin usznych oraz skóry głowy. Czasami wędrują po całym ciele, szukając okolicy, w której skóra jest najdelikatniejsza. Ukłucie kleszcza jest niezauważalne, gdyż wstrzykuje on do rany związki o działaniu przeciwbólowym.
Pomimo, że dorosłe samice kleszcza mają tylko około 3-4 mm długości, a samce – około 2,5 mm, te niepozorne pajęczaki są jednymi z najniebezpieczniejszych pasożytów człowieka. Ich cykl rozwojowy trwa około dwóch lat i składa się ze stadium larwy, nimfy i postaci dorosłych. Wszystkie one do swojego rozwoju potrzebują krwi.
Kleszcze są najbardziej agresywne późną wiosną i wczesnym latem (forma nimfy) oraz we wrześniu (postać dorosła). Uzależnienie od wilgotności powoduje większą inwazję kleszczy w okresach znacznych opadów.
Kleszcze mogą przenosić na człowieka wiele chorób występujących u dzikich zwierząt. Do chorób przenoszonych przez kleszcze w naszym regionie należą: odkleszczowe zapalenie mózgu, borelioza z Lyme, anaplazmoza oraz pojedyncze przypadki babeszjozy, tularemii i riketsjozy. Nie wszystkie ukąszenia prowadzą do rozwoju choroby, gdyż nie każdy kleszcz jest zakażony.

Odkleszczowe zapalenie mózgu

Schorzenie to jest wywołane przez wirusa o powinowactwie do ośrodkowego układu nerwowego. Choroba ma dwufazowy przebieg. Okres wylęgania (czas upływający od zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów) trwa około 7-14 dni. Po ukłuciu przez kleszcza z rodziny Ixodes, wirus namnaża się początkowo w skórze i okolicznych węzłach chłonnych, a następnie dostaje się do krwi.
Pierwsza faza, której towarzyszą objawy grypopodobne, pojawia się nagle. Objawy utrzymują się do tygodnia. U większości chorych dochodzi do samoistnego wyleczenia. Jednak u niektórych pacjentów wirus zajmuje ośrodkowy układ nerwowy. Prowadzi to do wystąpienia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu, móżdżku i rdzenia kręgowego.
Dowodem na występowanie infekcji jest obecność swoistych przeciwciał w płynie mózgowo-rdzeniowym lub surowicy krwi. Rokowanie jest dobre, śmiertelność nie przekracza 2%. Zapobieganie polega na unikaniu kontaktu z kleszczami oraz wykonywaniu szczepień ochronnych.

Borelioza z Lyme

Chorobę tą wywołuje Borrelia garinii – bakteria z grupy krętków. Jej rezerwuarem są dzikie zwierzęta. Ryzyko zachorowania jest zależne od odsetka kleszczy-nosicieli występujących na danym terenie oraz od czasu pasożytowania pajęczaka na skórze. Prawdopodobieństwo zakażenia wzrasta znacząco, jeśli kleszcz pasożytował na skórze przez przynajmniej 24 godziny.
Choroba przebiega w trzech stadiach: 1) wczesnym ograniczonym (rumień wędrujący), 2) wczesnym rozsianym (zapalenie stawów, mięśnia sercowego, układu nerwowego) oraz 3) późnym (trwałe uszkodzenie narządów wewnętrznych). U około 20-40% chorych wczesne etapy zakażenia przebiegają bezobjawowo, a choroba ujawnia się dopiero w stadium późnym.
Krętek wnika do skóry w miejscu wczepienia się kleszcza. Stąd, z krwią i chłonką, bakteria dociera do narządów wewnętrznych. W miejscu wniknięcia powstaje rumień, który początkowo przybiera postać czerwonej grudki. Następnie powiększa się do kilku centymetrów i pojawia się w nim centralne przejaśnienie. Gdy średnica zmiany przekroczy 5 cm, mówi się już o rumieniu wędrującym.
Wraz z rozsiewem bakterii w organizmie, pojawiają się wielostawowe dolegliwości bólowe o różnej lokalizacji i czasie trwania. Najczęściej choroba dotyczy stawów kolanowych, skokowych i ramiennych. Zapaleniu stawów mogą towarzyszyć zmiany zapalne mięśni.
Zmiany w układzie krążenia dotyczą głownie serca i występują pod postacią zaburzeń przewodzenia (bloki przedsionkowo-komorowe). W miarę trwania choroby dochodzi stopniowo do zajęcia różnych poziomów ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, porażenia nerwów czaszkowych i zapalenia korzeni nerwowych. Charakterystyczne jest porażenie nerwu twarzowego (opadnięcie kącika ust, wypadnięcie okolicy policzkowej, wygładzenie fałdu nosowo-policzkowego).
Osiedlając się w cytoplazmie różnych komórek, krętki ograniczają skuteczność leczenia standartowymi antybiotykami. Najistotniejsze znaczenie w rozpoznaniu mają badania serologiczne – oznaczanie poziomu przeciwciał IgM i IgG. Pierwsze z nich pojawiają się we krwi po 3-4 tygodniach od zakażenia. Leczenie polega na podawaniu antybiotyków. W przypadku rumienia wędrującego kuracja trwa przez 14-21 dni.

Anaplazmoza

Anaplazmozę wywołuje bakteria namnażająca się w białych ciałkach krwi (leukocytach). Choroba rozpoczyna się nagle. Okres wylęgania trwa do 21 dni. Na początku występują objawy grypopodobne: gorączka powyżej 38 stopni, silne bóle mięśni, stawów, głowy, ogólne złe samopoczucie. Mogą pojawić się również nudności, wymioty, powiększenie wątroby, śledziony i węzłów chłonnych oraz zaburzenia w składzie krwi (neutropenia, limfopenia, małopłytkowość). Rozpoznanie ustala się na podstawie obecności w surowicy krwi specyficznych przeciwciał. Leczenie polega na podawaniu antybiotyku przez 10 dni.

Babeszjoza

Babeszjoza jest wywoływana przez pierwotniaki z rodziny Babesia. Przebieg choroby bywa różny. Najczęściej występującymi objawami są gorączka, dreszcze i bóle mięśniowe. Dość często dochodzi do powiększenia wątroby, śledziony oraz (czasami) – do niedokrwistości hemolitycznej (związanej z powstawaniem przeciwciał przeciwko czerwonym ciałkom krwi). Rozpoznanie polega na wykonaniu rozmazu krwi, w którym wewnątrz erytrocytów stwierdza się postacie pierwotniaka.

Tularemia

Wywołuje ją bakteria Francisiella tularenis. Choroba objawia się nagłą gorączką, dreszczami, bólami głowy, mięśni i stawów, a także powiększeniem węzłów chłonnych. Najczęstszą formą jest postać wrzodziejąco-węzłowa (75-85%przypadków). Rzadziej występują postaci: gardłowo-krtaniowa, trzewna i płucna. Podobnie jak w przypadku wcześniej opisanych schorzeń, leczenie polega na podawaniu antybiotyków.

Riketsjoza

Choroba ta jest również znana jako gorączka palmista. Wywołuje ją namnażająca się wewnątrzkomórkowo bakteria. Początkowo drobnoustrój mnoży się w pobliżu miejsca wniknięcia, a następnie rozprzestrzenia się za pośrednictwem naczyń limfatycznych i umiejscawia w śródbłonku naczyń włosowatych. Pierwsze objawy to gorączka z dreszczami oraz plamista lub krwotoczna wysypka. W związku z zajęciem naczyń może dochodzić do zespołu wykrzepiania wewnątrznaczyniowego o ciężkim przebiegu. Podstawą diagnostyki jest wykrywanie w surowicy krwi specyficznych przeciwciał. Leczenie polega na podawaniu antybiotyków przez okres gorączki i do 2-3 dni po jej zakończeniu.

Aktualizacja: 2017-01-10
lek. med. Grzegorz Rozumek, lek. med. Dominika Klementowska

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować