Bezpieczeństwo w trakcie udzielania pierwszej pomocy

Priorytetem każdej akcji ratowniczej jest zapewnienie bezpieczeństwa zarówno ratownikom, jak i poszkodowanym oraz identyfikacja zagrożeń. Kwalifikowanej pierwszej pomocy należy udzielać w warunkach bezpiecznych.
W sytuacji zagrożenia należy postępować zgodnie z określonymi zasadami, reagując adekwatnie do rodzaju służby i charakteru zdarzenia, zabezpieczając miejsce zdarzenia lub ewakuując poszkodowanego w bezpieczne miejsce.
W trakcie działań ratowniczych może dochodzić do kontaktu z materiałem biologicznym, takim jak krew oraz inne płyny ustrojowe, w wyniku czego może dojść do zakażenia chorobami zakaźnymi.
Dlatego zawsze każdy z ratowników udzielających pomocy powinien stosować odpowiednie środki bezpieczeństwa.
Działania ratownicze należy prowadzić w kompletnym umundurowaniu obowiązującym w danej służbie, używać rękawiczek ochronnych jednorazowego użytku (nitrylowe, neoprenowe), a w przypadku narażenia oczu na kontakt z materiałem zakaźnym nałożyć gogle ochronne (w straży pożarnej można opuścić przyłbicę hełmu).
Pamiętając o podstawowej zasadzie udzielania pomocy, ratownik, który udzielając pomocy jednemu poszkodowanemu miał kontakt z jego płynami ustrojowymi, powinien zmienić rękawiczki przed udzielaniem pomocy kolejnej osobie.
Ze względu na to, że osoba zakażona nie ma obowiązku bądź też nie jest w stanie informować o tym, że jest nosicielem (np. chorób wirusowych), ratownik powinien traktować każdego poszkodowanego jako potencjalnie chorego.
Używanie rękawiczek w trakcie wykonywania resuscytacji krążeniowo-oddechowej jest zasadne, ale ich brak nie może skutkować niepodjęciem bądź opóźnieniem resuscytacji przez ratownika.
W przypadku konieczności udzielenia pomocy bez odpowiedniego zabezpieczenia (hełm na głowie, rękawiczki ochronne itp.) należy uznać, że działania były prowadzone w warunkach odstąpienia od zasad uznanych za bezpieczne.
Ratownik powinien pamiętać także o zagrożeniach wynikających z udzielanej kwalifikowanej pierwszej pomocy. Defibrylatory AED mogą być bezpiecznie używane przez ratowników.
Podczas defibrylacji należy jednak zachować odpowiednie środki bezpieczeństwa. Urazy u ratowników spowodowane porażeniem w trakcie defibrylacji przy użyciu AED bądź podczas wyładowania ze wszczepionego kardiowertera-defibrylatora, są niezwykle rzadkie. Mimo to, ze względów bezpieczeństwa, nikt nie powinien dotykać poszkodowanego w trakcie wykonywania wyładowania.
Ratownik powinien także dbać o bezpieczne podawanie tlenu. Należy pamiętać, że w atmosferze wzbogaconej tlenem wzrasta ryzyko wybuchu płomieni wskutek iskrzenia. Grozi to oparzeniem zarówno poszkodowanego, jak i ratowników.
Ryzyko oparzenia poszkodowanego w trakcie defibrylacji prowadzonej za pomocą elektrod samoprzylepnych defibrylatora AED jest minimalne. Mimo to zaleca się zdjęcie z twarzy pacjenta maski z tlenem bądź maski podłączonej do worka samorozprężalnego i odsunięcie ich podczas wyładowania na odległość minimum 1 metra od klatki piersiowej.
Spośród chorób zakaźnych zagrażających ratownikowi należy wymienić przede wszystkim wirusowe zapalenie wątroby typu B (wirus HBV) i typu C (wirus HCV) oraz AIDS (wirus HIV).
Ratownik powinien także pamiętać o możliwości zakażenia innymi chorobami przenoszonymi na przykład drogą kropelkową. Może to być gruźlica, SARS (wirus SARS), zapalenie jamy ustnej bądź tchawicy.
Kontakt z poszkodowanym, w wyniku którego mogło dojść do zakażenia, nazywany jest ekspozycją.
Ekspozycja, która stwarza ryzyko zakażenia, zdefiniowana została jako: zranienie skóry skażonym ostrym przedmiotem (igła, skalpel itp.), kontakt błon śluzowych, uszkodzonej skóry (pęknięcia, otarcia, zmiany zapalne, rany) z potencjalnie zakaźną krwią, tkankami lub płynami ustrojowymi poszkodowanego.
Obserwacja i badania kontrolne nie są konieczne, gdy skóra mająca kontakt z potencjalnie zakaźnym materiałem jest zdrowa.
Należy mieć świadomość, że za materiał biologiczny potencjalnie niebezpieczny uznaje się:
–  krew i każdy materiał biologiczny zawierający krew,
–  narzędzia i przedmioty zanieczyszczone krwią,
–  płyny mózgowo-rdzeniowy, osierdziowy, otrzewnowy, opłucnowy, owodniowy,
–  nasienie, wydzielinę pochwową, mleko kobiece, maź stawową.
Za znikome uznaje się ryzyko zakażenia w przypadku kontaktu z kałem, moczem, wymiocinami, śliną, plwociną, wydzieliną z nosa, łzami lub potem poszkodowanego (chyba że stwierdzono w nich krew).
Kontakt z nimi NIE wymaga środków zaradczych po ekspozycji. Należy natomiast zastosować procedury ujęte w planie dezynfekcji.
Oceniając ryzyko zakażenia, należy zawsze wziąć pod uwagę sytuacje, w których dochodzi do ekspozycji, tzn.:
–  każde naruszenie ciągłości skóry (zakłucie, zadrapanie, skaleczenie, otarcie naskórka, otwarta rana),
–  kontakt materiału potencjalnie zakaźnego z uszkodzoną skórą, błonami śluzowymi lub spojówkami ratownika,
–  długotrwały kontakt skóry ratownika z materiałem potencjalnie niebezpiecznym, o dużej objętości.
Ryzyko zakażenia osób, u których doszło do ukłucia się igłą pobrudzoną krwią poszkodowanego, wynosi odpowiednio:
–  22–31% dla wirusowego zapalenia wątroby typu B (wirus HBV),
–  0–7% dla wirusowego zapalenia wątroby typu C (wirus HCV),
–  od 0,2 do 0,5% dla wirusa nabytego niedoboru odporności (wirus HIV),
Postępowanie w przypadku kontaktu skóry nieuszkodzonej z materiałem zakaźnym ogranicza się do zmycia skóry wodą z dużą ilością mydła i odkażeniem jej. W takich sytuacjach NIE stosuje się profilaktyki przeciw wirusom HIV, HBV, HCV.
Postępowanie w przypadku podejrzewanego lub potwierdzonego narażenia na kontakt z materiałem potencjalnie zakaźnym reguluje w Straży Pożarnej załącznik numer 5 do aktualnych zasad organizacji ratownictwa medycznego w KSRG. W przypadku ekspozycji ratownicy powinni:
–  Oczyścić miejsca kontaktu z potencjalnie zakaźnym materiałem (przez 3–5 min przemywać skórę bieżącą wodą, następnie wodą z mydłem), jeżeli doszło do skaleczenia skóry i zabrudzenia materiałem potencjalnie zakaźnym.
–  Nie stosować środków dezynfekujących na bazie alkoholu.
–  Nie tamować swobodnego wypływu krwi, jeśli nie ma obfitego krwawienia/krwotoku zagrażającego życiu. Nie wyciskać rany.
–  Błony śluzowe jamy ustnej, nosa przepłukiwać przez kilka minut czystą wodą.
–  Oczy przy podniesionych powiekach, unikając zaciskania ich, przepłukać kilkakrotnie wodą, np. przy użyciu aparatu do płukania oka wchodzącego w skład zestawu PSP R-1.
–  Nie używać wody o niskiej temperaturze.
–  Obszar skóry o naruszonej ciągłości zabezpieczyć jałowym opatrunkiem.
–  Ratownika po kontakcie z materiałem potencjalnie zakaźnym niezwłocznie przetransportować do właściwej placówki ochrony zdrowia, z którym podpisano stosowne porozumienie na podejmowanie działań z zakresu profilaktyki poekspozycyjnej.
–  Odnotować zdarzenie w formularzu zgłoszeniowym.
–  Powiadomić o zaistniałym fakcie właściwego Komendanta Miejskiego/Powiatowego/Szkoły PSP oraz właściwe SKKM/SKKP/SKKW. W przypadku innych służb należy poinformować przełożonego i odnotować ten fakt w stosownej dokumentacji.
–  Zaistniałe zdarzenie odnotować w meldunku z działań ratowniczych.
–  Nawiązać kontakt telefoniczny ze szpitalem, do którego został przetransportowany poszkodowany będący potencjalnym źródłem zakażenia, informując o zaistniałem zdarzeniu.
Niestety brakuje spójnej koncepcji postępowania dotyczącej przedstawicieli innych jednostek współpracujących z systemem Państwowe Ratownictwo Medyczne. Powinni oni działać analogicznie do strażaków działających w ramach KSRG, powiadamiając o zaistniałym fakcie przełożonych.
Dodano: 2017-09-13
Piśmiennictwo w redakcji

Fragment pochodzi z książki

A. Kopta, J. Mierzejewski, G. Kołodziej (red. Nauk.), Kwalifikowa pierwsza pomoc, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2016

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować