Badania ginekologiczne – udział położnej

Badanie ginekologiczne powinno być wykonywane raz w roku. Wymaga ono wizyty u ginekologa. Powinno odbywać się po zakończeniu krwawienia miesiączkowego, mniej więcej w przedziale od 5. do 10. dnia trwania cyklu (przed owulacją).
Przed wejściem do gabinetu kobieta musi opróżnić pęcherz moczowy.
Wywiad ginekologiczny zawiera informacje o wystąpieniu menarche, dacie ostatniego krwawienia miesiączkowego, charakterze cykli miesiączkowych, przebytych operacjach i zabiegach w obrębie układu płciowego, a także dane o aktualnych dolegliwościach.
Wywiad położniczy dotyczy liczby, przebiegu oraz sposobów zakończenia ciąż.
Badanie ginekologiczne przeprowadza się na fotelu ginekologicznym. Kobieta pozostaje w czasie jego trwania w pozycji leżącej z uniesionymi, odwiedzionymi i podpartymi kończynami dolnymi.
Obejrzenie, zwłaszcza ścian pochwy i części pochwowej szyjki macicy, wymaga dobrego oświetlenia.
Po ocenie wyglądu narządów zewnętrznych lekarz zakłada wziernik do pochwy, tak aby uwidocznić szyjkę macicy. Obecnie do badania profilaktycznego wykorzystuje się wzierniki jednorazowe dwuskrzydłowe, typu cusco.
Należy wcześniej ocenić wielkość potrzebnego wziernika po to, aby uzyskać optymalne warunki do badania, a także nie powodować dolegliwości bólowych u kobiety.
Wziernik dwułyżkowy wsuwamy do pochwy zgodnie z osią kanału rodnego, w pozycji zamkniętej i najmniejszym obwodem, po rozchyleniu warg sromowych.
W pochwie obracamy go o 90 stopni i otwieramy, rozchylając ściany pochwy, uwidaczniając część pochwową szyjki macicy. W tym momencie badania ginekologicznego możliwe jest pobranie rozmazu cytologicznego, wydzieliny z pochwy do badania mikrobiologicznego lub wykonanie kolposkopii.
Wziernik należy usuwać zamknięty, obracając go o 90 stopni w osi kanału rodnego.
Kolejnym etapem badania ginekologicznego jest badanie dwuręczne. Polega na wsunięciu dwóch palców jednej ręki (wskazującego i środkowego) do pochwy po uprzednim rozchyleniu warg sromowych i umieszczeniu drugiej ręki na powłokach brzusznych nad spojeniem łonowym.
Palce umieszczone w pochwie kierowane są do przedniego sklepienia, później do tylnego. Za pomocą ręki położonej na powłokach brzusznych powinien być wybadany opór trzonu macicy. Określona powinna być jego ruchomość, wielkość i położenie oraz pochylenie.
Ręka na powłokach brzusznych przesuwana jest w kierunku prawego i lewego dołu pachwinowego i w ten sposób badane są przydatki.
Badanie ginekologiczne nie powinno być bolesne dla kobiety.
W diagnostyce schorzeń ginekologicznych czasami wykorzystuje się połączenie badania palpacyjnego przez pochwę z jednoczesnym podaniem przez odbytnicę. Daje to lepsze możliwości oceny zatoki Douglasa, tylnej ściany pochwy oraz odbytnicy.
Polega na umieszczeniu palca wskazującego w pochwie i środkowego w odbytnicy. Druga ręka kierowana jest na powłoki brzuszne.
Elementem badania ginekologicznego jest palpacyjna ocena gruczołów piersiowych. Może być ona przeprowadzona zarówno przez lekarza ginekologa, jak i położną.
Zadania położnej
Przygotowanie gabinetu:
–   przygotowanie sprzętu jednorazowego użytku: wzierników o różnych rozmiarach: L, M, S, XS i XXS, szczoteczek cervex-brush oraz wewnątrzkanałowych, szkiełek podstawowych lub probówek, roztworu soli fizjologicznej, papierków lakmusowych, roztworu wodorotlenku sodu, rękawiczek sterylnych w rozmiarze odpowiadającym potrzebom lekarza, płynu utrwalającego do cytologii
–   zapewnienie ochrony fotela za pomocą płatków ligniny lub rolki papieru
–   zapewnienie płynu dezynfekującego do powierzchni
–   kontrola płynu do mycia i dezynfekcji rąk
–   czynności porządkowe po zakończeniu pracy lekarza – głównie polegające na uzupełnieniu potrzebnego sprzętu, dezynfekcji powierzchni
–   zaniesienie do laboratorium pobranych w gabinecie badań cytologicznych, mikrobiologicznych, histopatologicznych
–   sprawdzenie zgodności danych pacjentki na skierowaniu i preparacie.
Przygotowanie kobiety:
–   sprawdzenie tożsamości i zgodności danych osobowych z historią zdrowia i choroby
–   wpisanie do historii daty i wyniku pomiaru ciśnienia tętniczego
–   ewentualne wpisanie lub dołączenie do historii zdrowia i choroby wyników badań przyniesionych przez pacjentkę lub dostarczonych do poradni z laboratorium
–   zebranie danych w celu sprawdzenia gotowości do pobrania cytologii, ewentualne przygotowanie skierowania
W zależności od organizacji gabinetu lekarskiego wskazanie miejsca, w którym pacjentka może pozostawić swoje ubranie lub przebrać się w jednorazową bieliznę i kapcie
–   przekazanie informacji o terminie odbioru wyników badań
–   przekazanie informacji o przygotowaniu do zleconych przez lekarza badań.

Badanie ultrasonograficzne w ginekologii

Jest badaniem nieinwazyjnym i całkowicie bezpiecznym, czyli niemającym działań ubocznych.
W ginekologii stosuje się najczęściej głowice dopochwowe. W uzasadnionych przypadkach można wykonać badanie za pomocą sondy przez odbytniczej lub przezbrzusznej.
Przed badaniem USG głowicą dopochwową należy opróżnić pęcherz moczowy. Jeżeli badanie będzie wykonywane przez powłoki brzuszne, pęcherz moczowy może być wypełniony.
Badanie wykonuje się w pozycji leżącej na fotelu ginekologicznym lub łóżku. Głowice przezpochwowe i przezodbytnicze zabezpiecza się do badania, nakładając na nie prezerwatywę. Każdą głowicę należy pokryć żelem.
Oceniając narządy płciowe, należy określić ich wielkość (długość, szerokość, grubość), kształt, położenie, echogeniczność, a także ewentualne zmiany patologiczne.
W przypadku badania jajników określa się również ich objętość. Uzupełnieniem badania USG jest możliwość zastosowania funkcji kolorowego Dopplera.
Pozwala to ocenić przepływ krwi w dużych tętnicach i żyłach, wykorzystując zmiany długości fal ultradźwiękowych odbitych od poruszających się krwinek [2, 4, 15].
Zadania położnej
Przygotowanie gabinetu:
–   zapewnienie osłony na leżankę: rolka papieru lub lignina
–   zapewnienie żelu do USG
–   zapewnienie prezerwatyw
–    zapewnienie papierowych ręczników do wytarcia skóry pacjentki
–   uzupełnienie papieru do drukowania zdjęć i opisania wyniku badaniazapewnienie płynu dezynfekującego powierzchnie oraz skontrolowanie płynu do mycia i dezynfekcji rąk.
Przygotowanie kobiety:
–   sprawdzenie stopnia przygotowania kobiety do badania
–   ewentualne zebranie krótkiego wywiadu położniczo-ginekologicznego
 

Badanie ultrasonograficzne piersi

Badanie ultrasonograficzne piersi pozwala na ocenę wszystkich elementów anatomicznych ważnych w budowie piersi oraz węzłów chłonnych.
Szczególnie zalecane jest kobietom młodym o gęstej budowie piersi (przewaga tkanki gruczołowej nad tłuszczową).
W ramach profilaktyki u kobiet po 30. r. ż. powinno być ono wykonywane raz w roku. Jest badaniem nieinwazyjnym oraz bezpiecznym również dla kobiet w ciąży lub karmiących piersią. Nie wymaga specjalnego przygotowania.
U pacjentek miesiączkujących USG piersi należy wykonywać pomiędzy 5. a 10. dniem cyklu. Badanie ultrasonograficzne piersi powinno być poprzedzone badaniem podmiotowym i przedmiotowym.
Przeprowadza się przy użyciu szerokopasmowej głowicy linearnej. Aparat powinien mieć funkcję kolorowego Dopplera oraz możliwość wykonania elastografii. W razie stwierdzenia zmian patologicznych do opisu badania należy dołączyć dokumentację zdjęciową.
Zaletą badania ultrasonograficznego piersi jest możliwość różnicowania zmian.
Kwalifikację zmian opisuje się wg systemu BIRADS, który został odpowiednio zmodyfikowany dla ultrasonografii piersi. Każda widoczna zmiana musi zostać zakwalifikowana do odpowiedniej kategorii.
–   BIRADS 1 – gruczoł piersiowy prawidłowy, ryzyko złośliwości 0%. Badania kontrolne wg skriningu zalecanego dla grupy wiekowej.
–   BIRADS 2 – zmiana łagodna, ryzyko złośliwości 0%. Badanie kontrolne guzka za 6 miesięcy, następnie powrót do badań skriningowych w zależności od grupy wiekowej.
–   BIRADS 3 – zmiana prawdopodobnie łagodna, ryzyko złośliwości do 2%. Dalsze postępowanie zależne od wyboru pacjentki: badanie kontrolne za 6 miesięcy lub BAC.
–   BIRADS 4a – zmiana mało podejrzana, ryzyko złośliwości powyżej 2% i mniejsze niż 50%. W dalszym postępowaniu konieczna biopsja, w tym zalecana gruboigłowa lub mammotomiczna, dodatkowe badania obrazowe – mammografia lub MR.
–   BIRADS 4b – zmiana podejrzana, ryzyko złośliwości powyżej 50% i mniejsze niż 90%. W dalszym postępowaniu konieczna biopsja.
–   BIRADS 5 – zmiana złośliwa, ryzyko złośliwości większe lub równe 90%. W dalszym postępowaniu konieczna biopsja i konsultacja onkologiczna.
Zadania położnej
Przygotowanie gabinetu:
–   zapewnienie osłony na leżankę: rolka papieru lub lignina
–   zapewnienie żelu do USG
–   zapewnienie papierowych ręczników do wytarcia skóry pacjentki »» uzupełnienie papieru do drukowania zdjęć i opisania wyniku badania
–   zapewnienie płynu dezynfekującego powierzchnie oraz skontrolowanie płynu do mycia i dezynfekcji rąk.
Przygotowanie kobiety:
–   sprawdzenie stopnia przygotowania kobiety do badania
–   ewentualne zebranie krótkiego wywiadu położniczo-ginekologicznego
–    w zależności od organizacji pracy gabinetu USG zbadanie palpacyjne gruczołów piersiowych pacjentki.
 

Badanie mammograficzne

Badanie mammograficzne jest podstawową metodą w diagnostyce raka piersi. Należy do badań przesiewowych zalecanych w Populacyjnym programie wczesnego wykrywania raka piersi dla kobiet w wieku 50–69 lat, w interwale czasowym co 2 lata.
Do obrazowania wykorzystuje się promieniowanie rentgenowskie.
Zaletą mammografii jest możliwość różnicowania zmian łagodnych od potencjalnie złośliwych.
Badanie zawsze dotyczy obydwu gruczołów piersiowych i jest wykonywane w 2 projekcjach: skośniej i górno-dolnej.
W badaniu oceniany jest najpierw jeden, potem drugi gruczoł piersiowy razem z ogonem Spence’a, strukturami przyległymi oraz dół pachowy.
Technika wykonania polega na umieszczeniu mocno spłaszczonej piersi pomiędzy łyżkami aparatu. Pacjentka nie wymaga specjalnego przygotowania.
Jeśli jest kobietą miesiączkującą, powinna mieć wykonywane badania pomiędzy 5. a 10. dniem cyklu. U kobiet po menopauzie dzień badania nie ma znaczenia.
Amerykańskie Towarzystwo Radiologiczne utworzyło specjalny system obrazowania i opisywania obrazów mammograficznych (BIRADS). Usprawniło to w dużym stopniu jakość opisów wyników mammografii i gromadzenie danych statystycznych.
Mammografia jest badaniem wykonywanym przez techników radiologów, stąd udział położnej w tym badaniu jest ograniczony.
Jednakże może ona zapewniać kobietom wsparcie informacyjne oraz motywować do regularnego wykonywania tego badania.
Zadania położnej:
–   udzielanie informacji na temat przebiegu badania
–   wskazanie kobiecie optymalnego czasu na jego wykonanie
–   przypominanie o kolejnym terminie badania mammograficznego.
 

Dodano: 2018-10-11

Fragment pochodzi z książki

M. Rabiej, E. Dmoch-Gajzlerska (red. nauk.),Opieka położnej w ginekologii i onkologii ginekologicznej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2016

Książki


Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować