Niewydolność krążenia

Niewydolność krążenia oznacza sytuację, w której układ krążenia nie wypełnia należycie, ze znanych lub nieznanych przyczyn, swoich czynności fizjologicznych. Jest ona zazwyczaj stanem, w którym objętość minutowa serca, czyli objętość krwi przepompowywanej przez lewą komorę serca do krążenia dużego w ciągu jednej minuty, jest niewystarczająca dla zapewnienia prawidłowego dowozu krwi do tkanek obwodowych.
Niewydolność krążenia jest zazwyczaj poprzedzona okresem próby kompensacji istniejących zaburzeń zwiększeniem częstości rytmu pracy skurczowo-rozkurczowej serca oraz mięśnia sercowego, a następnie poszerzeniem pojemności jam serca.
Z punktu widzenia przyczynowego możemy niewydolność krążenia podzielić na:
●  sercowopochodną (gdy jej przyczyna leży w upośledzeniu sprawności serca jako pompy ssąco-tłoczącej),
●  obwodową (gdy jej przyczyna leży poza sercem).
W zależności od tego, czy przyczyną niedomogi serca jest prawa komora (przepompowująca krew przez tętnicę płucną do krążenia małego, czyli płucnego) czy lewa komora (przepompowująca krew do krążenia dużego przez aortę), wyróżniamy:
●  niewydolność krążenia lewokomorową i
●  niewydolność krążenia prawokomorową.
Z punktu widzenia klinicznego, tzn. czasu i szybkości jej rozwoju, możemy wyróżnić:
●  ostrą niewydolność krążenia,
●  przewlekłą niewydolność krążenia.

Ostra niewydolność krążenia

Objawy:
●  nagłe, szybko postępujące ogólne osłabienie,
●  uczucie narastającej duszności,
●  postępujące zblednięcie,
●  zimny pot (zwłaszcza na twarzy),
●  przyspieszona lub niemiarowa akcja serca,
●  przyspieszone i jednocześnie zazwyczaj słabo wyczuwalne tętno.
Objawy te są bezwzględnym wskazaniem do pilnego wezwania pogotowia ratunkowego.
Rodzaje niewydolności:
●  Ból koło serca z wrażeniem bezładnej, niemiarowej, wolnej lub znacznie przyspieszonej akcji serca sugeruje, że przyczyną ostrej niewydolności krążenia mogą być nagłe zaburzenia rytmu serca.
●  Oddech ciężki, charczący, ze słyszalnym odgłosem jakby „gotującej się wody” w drogach oddechowych sugeruje ostrą lewokomorową niewydolność krążenia w postaci obrzęku płuc.
●  Nagłe wystąpienie bólu w klatce piersiowej, sinicy na twarzy i górnej części tułowia ze znacznie odczuwaną dusznością, zlewnym potem i zanikającym tętnem sugeruje ostrą prawokomorową niewydolność krążenia w następstwie zatoru tętnicy płucnej.
●  Nagła utrata przytomności, zaburzenia mowy, wystąpienie asymetryczności rysów twarzy, mniej lub bardziej wyraźny niedowład którejś z kończyn sugerują niewydolność krążenia w wyniku uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.
Opisane wyżej typy niewydolności krążenia może zróżnicować tylko lekarz. Stany te wymagają szybkiej interwencji lekarza, a rokowanie co do życia osób z takimi zmianami chorobowymi jest bardzo poważne. Należy w trybie bardzo pilnym wezwać lekarza (pogotowie ratunkowe), gdyż choremu grozi nagły, szybki zgon w razie opóźnienia pomocy lekarskiej.
Postępowanie. Oczekując na przybycie pomocy lekarskiej należy pacjenta ułożyć wygodnie, raczej w pozycji półsiedzącej, zapewnić maksymalnie dobrą wentylację pomieszczenia. Można tylko powtórzyć dodatkowo jednorazową porcję leków dotychczas przez niego zażywanych, z wyjątkiem leków z grupy naparstnicy (np. Digoxin), które mają opóźnione działanie, wykazują właściwości kumulowania się w organizmie chorego, a w razie przedawkowania mogą dawać utrudnienie przewodnictwa bodźców w sercu i zaburzenia rytmu jego pracy.
Swoistą postacią ostrej niewydolności krążenia jest omdlenie.

Przewlekła niewydolność krążenia

Jest to powolne, a więc przewlekłe narastanie skutków upośledzenia sprawności krążenia, w której zmniejszenie wydolności serca, uwarunkowane różnorakimi przyczynami, postępuje powoli. Serce nie może przepompowywać odpowiedniej ilości krwi z układu żylnego do układu tętniczego. Na skutek tego wzrasta ciśnienie w układzie żylnym, zwiększa się przekrwienie bierne, czyli zastój krwi w poszczególnych narządach, a krew przepływa w zwolnionym tempie przeciwko zwiększonemu zastojem ciśnieniu, musi więc pokonać zwiększone opory dla przepływu obwodowego.
Objawy. Najczęstszymi objawami przewlekłej niewydolności krążenia są:
●  obrzęki,
●  duszność.
Obrzęki są spowodowane nagromadzeniem nadmiernej ilości płynów w przestrzeniach pozakomórkowych oraz w jamach ciała (np. opłucnej, otrzewnej, worku osierdziowym). Dotyczą one zazwyczaj – zwłaszcza w początkowym okresie niewydolności krążenia – kończyn dolnych. Pojawiają się i narastają w ciągu dnia, jeśli pacjent chodzi, i znikają w ciągu nocy. Występują w okolicy krzyżowo-lędźwiowej, lub też międzyłopatkowej, jeżeli pacjent przeważającą część dnia leży na plecach. Mają charakter ciastowaty, tzn. w miejscu uciśnięcia, np. palcem, powstaje zagłębienie (dołek), który dość wolno ustępuje.
Duszność jest to subiektywne odczuwanie braku tchu, a obiektywnie obserwowany tzw. krótki oddech. Duszność pochodzenia sercowego ma zazwyczaj charakter wdechowy. Pacjent odczuwa przede wszystkim trudności we wciąganiu powietrza do dróg oddechowych i pęcherzyków płucnych. Trudności te występują z powodu istniejącego zastoju krwi w płucach i tworzenia się przesięków poza układ naczyniowy, powodujących zmniejszenie pojemności życiowej płuc.
Objawy. Pogłębiająca się przewlekła niewydolność krążenia manifestuje się narastaniem stopnia duszności i obrzęków. W początkowym jej okresie obrzęki i duszność mają charakter przejściowy, występują i nasilają się przeważnie tylko po wysiłkach fizycznych, np. przy wchodzeniu po schodach, wchodzeniu pod górę, a ustępują po odpoczynku. W czasie rozwoju niewydolności krążenia obrzęki i duszność stopniowo się nasilają, a ustępowanie po odpoczynku jest coraz krótsze i trudniejsze. W daleko zaawansowanej przewlekłej niewydolności krążenia może pojawić się szarosinawe zabarwienie skóry i widocznych błon śluzowych, występuje uporczywy kaszel z odpluwaniem wodnisto-śluzowej plwociny itp.
Pacjenci w tym schyłkowym okresie stopniowo stają się coraz bardziej senni, majaczą, mogą spać tylko w pozycji siedzącej w łóżku lub w fotelu, a ich oddech staje się nieregularny. Rozwinięta w pełni przewlekła niewydolność krążenia jest właściwie niewydolnością wielonarządową na skutek dołączenia się niesprawności innych narządów w następstwie ich przewlekłego zastoinowego przekrwienia i niedotlenienia.
Leczenie. W przypadku przewlekłej niewydolności krążenia prowadzić może je tylko lekarz.
W początkowym okresie jest to możliwe w domu, ale do współdomowników chorego należy przypilnowanie regularności i poprawności zażywania leków. Dieta w przewlekłej niewydolności krążenia powinna być łatwo strawna, urozmaicona, z ograniczeniem soli i płynów do ok. 1,0-1,5 l na dobę.
Bardziej zaawansowana lub zaniedbana niewydolność krążenia wymaga leczenia szpitalnego.
Zapobieganie. W niewydolności krążenia polega na prowadzeniu racjonalnego i regularnego trybu życia, a w szczególności racjonalnego obciążenia układu krążenia.
Zadaniem racjonalnej profilaktyki niewydolności krążenia jest skuteczna likwidacja innych chorób, pośrednio lub bezpośrednio wiodących do niewydolności krążenia.

Prof. dr hab. med. Kazimierz Janicki

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować

Spis tematów

Ostra niewydolność krążeniaPrzewlekła niewydolność krążeniaŹródło