Lęk

Anna wyjechała do Szwecji w zeszłym roku z mężem i dwójką dzieci. Zawsze była osobą towarzyską. Dość wczesne macierzyństwo dzięki pomocy rodziców nie ograniczyło jej rozległych, przynoszących satysfakcję kontaktów. Podczas spotkań z przyjaciółmi mogła rozmawiać o wszystkim, co leżało w kręgu jej zainteresowań, swoich pasjach czy, przerwanych małżeństwem i rolą matki, studiach. Pomimo częściowego niespełnienia życiowych planów czuła się dobrze.

Mąż, nieznany dla szerszej publiczności muzyk, większość swego czasu spędzał poza domem. Jak twierdzi Anna, rodzinne spacery czy wspólnie spędzane wieczory miały jedynie charakter potwierdzającego pewną regułę wyjątku. Jednak problemy zaczęły się kilka lat temu. Był wieczór. Do drzwi zajmowanego przez ich rodzinę mieszkania zastukała policja. Wkrótce za posiadanie i sprzedaż narkotyków mąż Anny został skazany na trzy lata więzienia. Została sama. Od tego momentu nie miała wątpliwości. Wiedziała, że każdy spędzany poza domem wieczór był dla męża skrywaną przed nią pracą. Po upływie czterech lat wyjechali, by zacząć wszystko od nowa. Było dobrze. On szybko znalazł pracę. Ona zajmowała się dziećmi, od czasu do czasu udzielając korepetycji z angielskiego.

Wszystko zmieniło się, kiedy mąż znów zaczął spędzać wieczory poza domem. Uczucie dławienia i braku powietrza w gardle, gwałtowne bicie serca, zawroty głowy i trudne do opanowania drżenie ciała pojawiały się niespodziewanie. Często po jego wyjściu. Kiedy była sama. Wcześniej bała się, że umrze. Teraz – że popada w szaleństwo. Lekarz, wykluczając przyczyny somatyczne, przepisał jej prozac. Czy to wystarczy?

Zaburzenia lękowe należą do najbardziej rozpowszechnionych i zróżnicowanych. Zalicza się do nich min. zburzenia lękowe o charakterze fobii, nerwicę depresyjną (dystymiczną), nerwicę histeryczną (według ICD-10 – zaburzenia pod postacią somatyczną), zaburzenia dysocjacyjne czy zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Kluczowym czynnikiem w obrazie medycznym każdego z nich jest silny, destrukcyjny lęk.

Lęk jest zaburzeniem emocjonalnym podobnym do strachu – reakcji organizmu na obiektywnie rozpoznane zagrożenie zewnętrzne. Towarzyszą mu objawy psychiczne, behawioralne (dotyczące zachowania) i wegetatywno-somatyczne, takie jak: uczucie niepokoju, napięcia, zagrożenia, niemożności odprężenia się, drżenie rąk, potliwość, przyspieszenie oddechu, tętna, czynności serca, biegunki czy parcie na mocz. Jednak chory nie potrafi określić przyczyn lęku, a intensywność towarzyszących mu objawów znacznie przekracza prawidłowe reakcje na sytuacje stresowe.

Lęk może mieć charakter przewlekłego, okresowo nasilającego się stanu, jak i gwałtownych, nieoczekiwanych napadów. Dlatego wyróżnia się lęk bezprzedmiotowy (nieokreślony) oraz lęk paniczny.

Lęk bezprzedmiotowy utrzymuje się co najmniej przez sześć miesięcy. Najczęściej, poza charakterystycznymi dla przeżywania lęku wcześniej wymienionymi objawami, przejawia się uczuciem zmęczenia, wyczerpania, przytłoczenia, nadwrażliwością oraz zaburzeniem rytmu snu. Jednak mimo uciążliwych objawów, lęk bezprzedmiotowy może nie zakłócać ogólnego funkcjonowania, jedynie w niewielkim stopniu ograniczając towarzyskie i zawodowe działania chorego.

Natomiast lęk paniczny pojawia się nieoczekiwanie. Trwa od kilku minut do nawet kilku godzin, stanowiąc niezwykle ciężkie dla chorego przeżycie. Zazwyczaj ataki lęku panicznego rozpoczynają się od uczucia skrajnie silnego zagrożenia, przeczucia nadchodzącej katastrofy. Uczuciom tym towarzyszą adekwatne do ich nasilenia reakcje na poziomie ciała, takie jak: drżenie, pocenie się, przyspieszone tętno, płytki oddech. Nierzadko chory doświadcza depersonalizacji i derealizacji – odnosi wrażenie zamiany własnej osoby i otaczającego świata. Nagły, pozostający poza kontrolą, charakter objawów często przyczynia się do obaw przed kolejnym atakiem, co z kolei może doprowadzić do unikania sytuacji społecznych i zależności od osób bliskich.