Anemia

Anemia, czyli niedokrwistość, nie oznacza oczywiście niedostatku ilości krwi, lecz jej gorszą jakość – obniżoną zdolność przenoszenia tlenu z płuc do narządów i tkanek. Tlen jest przenoszony przez czerwony barwnik krwi – hemoglobinę. Jedną z przyczyn niedokrwistości może być mniejsza ilość hemoglobiny w krwince, drugą – mniejsza liczba krwinek czerwonych zawierających hemoglobinę, wreszcie trzecią – oba te niedostatki łącznie.
Prawidłowa zawartość hemoglobiny w 100 ml krwi wynosi: dla mężczyzn – od 14 do 18 g (8,7-11,2 milimoli w litrze), dla kobiet niebędących w ciąży: od 12 do 16 g (7,5-9,9 milimoli w litrze), dla kobiet ciężarnych: od 11 do 14 g (6,9-8,8 milimoli w litrze). Natomiast prawidłowa liczba krwinek czerwonych (erytrocytów) w 1 mikrolitrze (1 mm3) krwi to: od 3 500 000 do 5 200 000 u kobiet i od 4 200 000 do 5 200 000 u mężczyzn. Wymienione wartości mogą być trochę niższe u osób w starszym wieku i nie jest to zjawisko alarmujące.
Przyczyną niedokrwistości może być ostre lub przewlekłe krwawienie albo niedostateczna produkcja erytrocytów.
W ostrym krwawieniu (np. rana, duży krwotok z wrzodu żołądka lub z pękniętych hemoroidów) dochodzi do utraty pełnej krwi: osocza i krwinek. Odnotowuje się wówczas nagły spadek ciśnienia krwi i przyśpieszenie tętna. Jednak dopóki ustrój nie zacznie uzupełniać objętości krwi wodą czerpaną z tkanek, liczba krwinek czerwonych i stężenie hemoglobiny pozostają niezmienione.
W krwawieniu przewlekłym, sączącym (np. krwawienie z nowotworu przewodu pokarmowego, obfite miesiączki), ubytki objętości krwi mogą być uzupełniane – choćby przez wypijanie większych ilości płynów. Jednak rozcieńczona w ten sposób krew staje się uboższa w krwinki czerwone i zawartą w nich hemoglobinę. Krwawienie pozbawia też organizm żelaza – niezbędnego składnika hemoglobiny. Stąd do niedokrwistości spowodowanej ubytkiem krwi dołącza się wkrótce dodatkowa przyczyna anemii – niedostateczne wytwarzanie erytrocytów (erytropoeza), spowodowane niedostatkiem żelaza. Anemia z krwawienia staje się więc także anemią z niedostatecznego wytwarzania erytrocytów. Oprócz tych dwóch przyczyn anemii, może również występować (choć jest to zjawisko stosunkowo rzadkie) anemia spowodowana nadmiernym rozpadem krwinek czerwonych – anemia hemolityczna.
Niedostatek żelaza – jedna z głównych przyczyn anemii – może być spowodowany dietą ubogą w żelazo, niezawierającą warzyw, owoców. W przypadku ciężarnych anemia niedoborowa może wynikać z faktu „wspólnego” użytkowania ustrojowych zasobów żelaza przez organizmy matki i płodu.
Leczenie niedostatku żelaza polega na jego podawaniu doustnym w postaci tabletek, kapsułek lub roztworów (krople, syropy). Preparaty te, które trzeba przyjmować na czczo i między posiłkami, czasem są przez pacjentów źle znoszone – mogą powodować nudności, biegunki lub zaparcia. Jeżeli tak się dzieje, można podawać je w czasie posiłku. Należy jednak pamiętać, że ich wchłanianie jest wówczas znacznie gorsze. Stolce osób przyjmujących doustnie żelazo stają się czarne. Nie jest to objaw niepopkojący.
Czasem konieczne jest podawanie żelaza we wstrzyknięciach. Wstrzyknięcia dożylne żelaza mogą wywoływać odczyny niebezpieczne.
Oprócz niedoboru żelaza, są przynajmniej dwa inne czynniki, mogące być przyczyną niedostatecznej produkcji krwinek czerwonych. Są to: niedobór witaminy B12 oraz niedobór erytropoetyny – czynnika nerkowego, pobudzającego tworzenie erytrocytów.
Zdrowy ustrój pobiera witaminę B12 z pożywienia, a zdrowe nerki wytwarzają erytropoetynę w ilościach, wystarczających do normalnego krwiotworzenia. Jednak są osoby niezdolne do przyswajania zawartej w pożywieniu witaminy B12. Ta nieprawidłowość jest nazywana anemią Addisona-Biermera lub anemią złośliwą (starsze określenie). W przypadku wystąpienia tej dolegliwości, zapobieganie anemii polega na podawaniu witaminy B12 w zastrzykach, z pominięciem przewodu pokarmowego. Bezpośrednio po wykryciu choroby, wstrzyknięcia witaminy B12 stosuje się przez kilka dni codzienne; potem powtarza się je raz w miesiącu. Należy pamiętać, że oprócz zahamowania krwiotworzenia, brak witaminy B12 może również powodować ciężką chorobę neurologiczną, przebiegającą z porażeniem kończyn.
Drugi z wymienionych czynników, prowadzących do niedokrwistości – niedobór erytropoetyny – odgrywa rolę tylko w przypadkach poważnej niewydolności nerek.
Leczenie niedokrwistości powinno odbywać się pod kontrolą lekarza. Należy absolutnie unikać – często reklamowanych – preparatów, które zawierają jednocześnie kilka czynników krwiotwórczych. Krwawienia muszą być leczone przyczynowo, niedobory żelaza – preparatami żelaza, a brak witaminy B12 – jej wstrzyknięciami.
Aktualizacja: 2017-01-10
dr n. med. Janusz Szajewski, specjalista chorób wewnętrznych, toksykolog; Stołeczny Ośrodek Ostrych Zatruć w Warszawie

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować